یک مدرس دانشگاه درباره‌ی برخورد سلبی با شبکه‌های اجتماعی اظهار کرد: پرسش من از کسانی که نگران این تکنولوژی‌ها هستند و آن‌ها را ابزاری برای جاسوسی اسراییل و ... می دانند، این است که مگر تمام این تهدیدها و جنبه‌های منفی نمی‌تواند در زندگی روزمره‌مان اتفاق بیفتد؟ مگر از همین تلفن‌ها نمی‌شود جاسوسی کرد؟ مگر از طریق ایمیل نمی‌شود اطلاعات را سرقت کرد؟

دکتر حسین امامی - پژوهشگر رسانه‌های نوین و تحلیلگر رسانه‌های اجتماعی - در گفت‌و‌گو با ایسنا، در پاسخ به این‌ پرسش که آیا می‌توان شبکه‌های اجتماعی را نادیده گرفت، در حالی که رییس‌جمهور در یکی از سخنرانی‌های اخیرش، مردم را به حضور در شبکه‌های اجتماعی دعوت کرد؟ گفت: من از دو منظر به لزوم بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی نگاه می‌کنم؛ اول رویکرد اسلامی و دوم نگاه تکنولوژیک. دین مبین اسلام به اجتماع اهمیت می‌دهد، به عبارتی، روح اجتماعی بودن در همه‌ی ابعاد و احکام دینی ما دیده می‌شود.

او ادامه داد: سخنان رییس‌جمهور درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی دقیقا مبتنی بر مباحث دینی و ملی ماست. رییس‌جمهور بر این نکته تأکید دارد که آن‌هایی که دغدغه‌ی دین دارند، بدانند بخواهیم یا نخواهیم، در آینده‌ی نزدیک، زندگی ما تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی قرار می‌گیرد و تغییراتی در سبک زندگی ما به‌وجود می‌آورد، پس بهتر است زودتر خود را آماده‌ی این فضا کنیم. البته تا امروز هم دیر شده است.

این مدرس دانشگاه یادآوری کرد: تا 15 سال پیش، همراه داشتن دوربین عکاسی یا عکس گرفتن در بیت‌الله الحرام و مسجد‌النبی، به قول شرطه‌های عربستان، حرام بود؛ ولی بعدها شرایط به سمتی پیش رفت که هر کسی آزادانه با خود تلفن همراه دوربین‌دار داخل مسجد برد. چطور آن امر حرام به اعتقاد گروهی، به مباح تبدیل شد؟ این‌ها جبر تکنولوژی است که آرام‌آرام همه‌چیز را تغییر می‌دهد.

او با تأکید بر این‌که رسانه‌های اجتماعی جزیی از واقعیت دنیای امروز و فردای ما هستند، توضیح داد: وقتی صحبت از زندگی دوفضایی می‌کنیم، نمی‌توانیم زندگی در فضای مجازی را نادیده بگیریم. تکنولوژی‌های نوین ارتباطی مانند باران است، انسان‌ها یاد گرفته‌اند، زیر باران چتر داشته باشند یا آن‌قدر خود را مقاوم کرده‌اند که آزادانه زیر باران می‌روند یا کاری می‌کنند که کمتر خیس شوند یا بیمار نشوند؛ ولی عده‌ای نمی‌خواهند اصلا مردم زیر باران بروند یا باران را ببینند، با این استدلال که شاید خیس شوند. رسانه‌های اجتماعی نیز مانند باران هستند؛ هم می‌توانند نعمت باشند و هم نقمت و گرفتاری. وظیفه‌ی مردم، مراقبت از خودشان و خانواده‌شان است و وظیفه‌ی دولتمردان حمایت و حفاظت از مردم.

این تحلیلگر رسانه‌های اجتماعی با اشاره به این‌که حفاظت و مراقبت مردم از رسانه‌های اجتماعی از طریق آموزش سواد رسانه‌یی به‌دست می‌آید، بیان کرد: به جای این‌که هر روز برخی سایت‌ها یا رسانه‌های مشخص به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده از معایب فیس‌بوک بنویسند، بهتر است درباره‌ی شیوه‌های استفاده از این رسانه‌های اجتماعی برای کارآفرینی، رونق کسب و کار، بازاریابی و تبلیغات، جذب گردشگر، جلب مشارکت مردمی برای پیشبرد اهداف سازمانی و دولت بنویسند و این‌ها را به مردم یاد بدهند. به قول حافظ «عیب می جمله چو گفتی هنرش نیز بگو».

امامی با اشاره به تأثیر و نقش شبکه‌های اجتماعی در دنیای امروز، اظهار کرد: شبکه‌های اجتماعی مانند رسانه‌های جمعی (مثل تلویزیون) عمل می‌کنند و می‌توانند بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی ما تأثیر بگذارند. در شکل‌دهی به هویت و تغییر سبک زندگی کاربر نقش دارند و حتا بر جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یک شخص نیز می‌توانند اثرگذار باشند.

این پژوهشگر رسانه‌های اجتماعی درباره‌ی کم‌رنگ شدن نقش رسانه‌ها در برابر شبکه‌های اجتماعی، توضیح داد: در رسانه‌های جمعی، عده‌ای هستند که می‌گویند آنچه را که ما می‌گوییم، بشنوید، ببینید و بپذیرید؛ ولی در دنیای امروز، دیگر صحبت از این نیست، بلکه هر فردی خودش انتخاب می‌کند چه چیزی را بخواند یا بشنود. حتا فراتر از آن، هر کسی می‌تواند به‌تنهایی خودش یک رسانه باشد و پیامش را از طریق شبکه‌های اجتماعی به گوش مردم جهان برساند و در اطراف خودش، اجتماع کوچکی ایجاد کند، یعنی ارتباطات، چندسویه شده است. جامعه، شبکه‌وار به‌هم متصل شده است. به عبارتی، به مفهوم واقعی «اجتماعی» یا سوشیال نزدیک می‌شویم که بدون در نظر گرفتن فاصله‌ی زمانی و مکانی، اجتماعات کوچکی در کنار هم و متصل به‌هم در ابعاد جهانی به‌هم متصل شده‌اند و می‌توانند از احوال هم باخبر باشند.

او در پاسخ به این‌که آیا می‌توان با شبکه‌های اجتماعی برخورد سلبی داشت؟ گفت: متأسفانه تاریخ ارتباطات و رسانه در کشور ما نشان می‌دهد، از گذشته‌های دور، نگرش مسوولان به تکنولوژی، از جنبه‌ی مقابله با آن بوده و همیشه به جای استقبال از آن، به‌دنبال تهدیدها و چالش‌های ورود تکنولوژی بوده‌اند. این برخورد سلبی، ما را از فرصت‌ها و مزایای آن غافل می‌کند.

وی ادامه داد: مشکل اصلی در کشور ما، این است که شبکه‌های اجتماعی را زیاد از حد سیاسی می‌بینیم. اصلا در کشو‌رهای دیگر این‌گونه نیست. مصارف علمی، آموزشی، اقتصادی بر سایر جنبه‌های شبکه‌های اجتماعی ارجح است. ما باید این فضا را برای مردم آماده کنیم تا آن را تجربه کنند. باید بگوییم شبکه‌های اجتماعی چه قابلیت‌های مثبتی برای کارهای‌مان دارند و بگذاریم مردم در آن‌ها، تمرین دموکراسی کنند و یاد بگیرند در یک گفت‌وگوی جهانی و با تفکرات مختلف، مواجه شوند و از تفکرات ایرانی و اسلامی خود به‌طور منطقی دفاع کنند.

امامی اضافه کرد: به جای این‌که دولت بر رفتار مردم در این شبکه‌ها نظارت کند، خود مردم باید مسوولیت‌پذیری اجتماعی داشته باشند. جان کلام رییس‌جمهور هم این بود که بهترین راهکار برای بهره‌گیری از این تکنولوژی‌های نوین، حضورهدفمند در شبکه‌های اجتماعی است و نه صرفا از روی سرگرمی و تفریح. این نوع حضور مردم جای هیچ نگرانی و دلواپسی ندارد.