همایش بررسی مساله ارتباطات در ایران با تاکید بر دیدگاه های علمی دکتر کاظم معتمدنژاد به مناسبت هفته جهانی ارتباطات با حضور استادان و دانشجویان در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

حریم دکتر معتمدنژاد باید رعایت شود

به گزارش شفقنا رسانه، هادی خانیکی استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت:ما امروز برای این جمع شده ایم تا یاد استاد را زنده نگه داریم و در کنار آن از مقام علمی دکتر معتمدنژاد هم تجلیل شود.

او در ادامه گفت: تداخل چند مناسبت با هم مثل هفته آموزش و روز معلم، روز پدر و روز جهانی ارتباطات فی نفسه خوب و ارزنده است.

او با توجه به تغییر نام میدان جوانان به دکتر معتمدنژاد افزود: نام میدان جوانان به نام دکتر معتمدنژاد برگشت و همین که این تغییر نام در سطح رسانه ها بیاید، اتفاق خوبی است و حتی شورای شهر هم به دنبال این است که روز بیست و هفت اردیبهشت ماه به طور رسمی این تغییر نام را اعلام کند.

او افزود: ما به این دلیل گرد هم آمده ایم تا به مقام دکتر معتمدنژاد ادای احترام کنیم و باید حد، حریم و حق دکتر رعایت شود چون بیش از چهل و پنج سال است که ایشان به این ساختمان رفت و آمد داشتند و حتی در اواخر عمر با بی مهری هم از اینجا رفتند و هر آنچه که وفا کردند، جفا دیدند.

فرقانی: مهم‎ترین مساله فهم ذات ‌روزنامه‌نگاری است

محمدمهدی فرقانی، عضو هیئت علمی‌دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: آنچه در ‌روزنامه‌نگاری حرفه‌ای مهم است، فهم ذات ‌روزنامه‌نگاری و فلسفه آن است و همچنین داشتن تعهد و مسوولیت اجتماعی و قدرت نظارت و نقد ‌روزنامه‌نگار. دانشجو قبل از یادگیری تکنیک باید این اصول را بیاموزد، شخصیت و تفکرش تربیت شود؛ تکنیک ذیل این اصول خواهد آمد.

او با اشاره به اینکه جفاهای زیادی بر دکتر معتمدنژاد وارد شد اما دانشکده هنوز با نام و یاد ایشان عجین است، افزود: در ‌روزنامه‌نگاری آنچه برای دکتر معتمدنژاد مهم بود، تعهد به اخلاق حرفه‎ای ‌روزنامه‌نگاری است؛ چیزی که امروز باید چراغ دست بگیریم و به دنبالش بگردیم.

فرقانی با بیان اینکه در سال 1993 م روز 13 اردیبهشت را روز جهانی آزادی مطبوعات نامگذاری کردند و هر سال در کشورهای مختلف مراسم گرامی داشت این روز برگزار می‌شود، افزود: آزادی مطبوعات فراتر از جنس کاغذ روزنامه است، نه اینکه آیا ورق روزنامه گزارش، خبر، مقاله و... دارد یا خیر.

او با اشاره به اینکه آزادی مطبوعات سنگ بنای آزادی‌های دیگر است، گفت: با آزادی مطبوعات، آزادی قلم، آزادی بیان و... متولد می‌شود. اعتراض برای آزادی مطبوعات از کارگران چاپخانه‌ها شروع می‌شود و با اتحاد کارکنان روزنامه‌ها و تشکیل نخستین اتحادیه ‌روزنامه‌نگاری دست به دست هم می‌دهند تا تضمینی برای استقلال حرفه‎ای ‌روزنامه‌نگاری باشد؛ چراکه اگر آزادی مطبوعات نباشد، انواع آزادی‌ها دچار تعطیلی خواهد شد.

فرقانی ادامه داد: برخی فکر می‌کنند ‌روزنامه‌نگاری حرفه‎ای به معنی دانستن سبک هرم وارونه، گزارش و خبر است اما به نظرم آموزش تکنیک و اصول ‌روزنامه‌نگاری بخش کوچکی از آموزش تخصصی ‌روزنامه‌نگاری حرفه‎ای است.

او افزود: متأسفانه بعضاً با رسانه‌هایی مواجه می‌شویم که به جای اطلاع‌رسانی، به جعل و تحریف اخبار می‌پردازند. من گناه را متوجه دانشجو و بدنه رسانه نمی‌دانم؛ مشکل اساساً مدیریتی است. پیام اصلی میراث دکتر معتمدنژاد را آموزش شرافت حرفه‎ای، اخلاق حرفه‎ای و پاسداشت مسوولیت و تعهد اجتماعی است.

فرقانی در پایان افزود: برخی دوستان ادعا می‌کنند که ‌روزنامه‌نگار حرفه‎ای هستند اما من درباره ‌روزنامه‌نگاری حرفه‎ای این اعتقاد را ندارم. فرق می‌کند کجا، برای چه کسی و چگونه کار کنید. رسانه‌ای تصمیم می‌گیرد که به مردم دروغ بگوید، جعل خبر کند و به شخصیتی توهین کند برای اینکه نان بخورد اما وقتی کسی وارد حرفه ‌روزنامه‌نگاری می‌شود دغدغه‎اش نباید دغدغه معیشت باشد.

قدیمی: کلاسهای دانشگاه باید عملی تر بشوند

اسماعیل قدیمی در بخش دیگری از این نشست گفت: افتخار می کنم که در سه مقطع شاگرد ایشان بودم و اگر قدمی در راستای توسعه این رشته برداشتم به راهنمایی های دکتر معتمدنژاد بر می گردد.

او گفت: استاد در کنار دیگر اساتید بزرگی مثل اسدی، صفوی، امینی، بدیعی و ... تلاش کردند تا این رشته را که به نوعی پدیده اجتماعی است ایجاد کنند. ایشان با پشتکار و درایت خوب تمام تلاش خود را کردند تا این رشته بنا شود پس ما باید از دستاوردهای ایشان قدردانی کنیم چون هرچه که می دانیم و به شما ارائه می دهیم بدون تردید سرمایه هایی است که دکتر معتمدنژاد در آن نقش کلیدی داشتند. اما سوال اصلی این است که چطور باید با این سرمایه ها برخورد شود؟

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت: کتاب نظریه جامعه اطلاعاتی را با توصیه استاد معتمدنژاد ترجمه کردم. ما باید با نگاه جدید و توجه به مدیریت آموزشی در بازنگری و ترویج رشته ارتباطات بکوشیم.

او با توجه به مراسم تجلیل از دکتر معتمدنژاد گفت: تجلیل از استاد باید دستاورد داشته باشد و باید کرسی هایی را بگذاریم تا بتوانیم افکار و عقاید ایشان را مطرح کنیم و این تجلیل باید به فرآیندهای نظریه پردازی تبدیل بشود.

قدیمی با اشاره به مطرح کردن تفکر مدیریتی در دانشکده گفت: ما باید در دانشکده تفکر مدیریتی را مطرح کنیم و قدمهای جدی تری را برای ترویج علوم ارتباطات اجتماعی در جامعه برداریم. حلقه مفقوده علوم ارتباطات اجتماعی و ترویج آن در ایران، تئوریزه نشدن همه آن چیزهایی است که به دست آورده ایم یا نیاورده ایم.

او افزود: پیشنهاد بنده در این است که بیاییم همه مسائل فراهم شده در دانشگاه را بازنگری کنیم چون نظام آموزشی ما در دانشگاه نیازمند بازنگری است. روزنامه نگاری جایگاه خوبی ندارد و خیلی ها روابط عمومی را به عنوان پوستر چسبان می شناسند.

قدیمی با اشاره به ابزار نقد در جامعه گفت: ما باید ذهنیت قوی داشته باشیم و منافع را خوب بشناسیم و از ابزار نقد برای آنچه که تاکنون به دست آورده ایم استفاده کنیم. ما باید از فرصت تجلیل دکتر استفاده و دستاوردها را بازنگری کنیم و کلاس های آموزشی را با تولید گذاره ها و دستاوردهای نظریه ها غنی تر کنیم.کلاسها هم باید عملی تر بشوند.

او در نتیجه سخنانش افزود: ما باید خلاء ها را پر کنیم و به سمت تولید کتاب برویم و مسائلی را که معتمدنژاد در پی احیای آن بود را زنده نگه داریم. لذا وظیفه ما این است که مدیریت علوم اجتماعی را تقویت کنیم و به سمت عملگرایی و اثربخشی واقعی برویم.

خانیکی: مساله ارتباطات در ایران پیچیده و غامض است

در ادامه مراسم ‌هادی خانیکی با اشاره به زندگی دکتر معتمدنژاد گفت: دوستان ‌روزنامه‌نگار برای تعیین خبر به ارزش‌های خبر توجه می‌کنند. دکتر معتمدنژاد هنوز یک خبر است به علت شگفتی‌هایی که در زندگی ایشان وجود داشت. یعنی ارزش‌های متناقض در زندگی ایشان بود که می‌تواند او را برای شما و ادامه دهندگان راه او مطرح کند.

او درباره علت خبر بودن زندگی دکتر معتمدنژاد گفت: ایشان خصوصیت‌هایی که در فرد جمع نمی‌شود را در خود پروراند. آدم برجسته علمی‌که در کنارش تواضع هم داشت. متعارف است که فرد دانشمند به گونه‌ای حرکت کند که با دیگران تفاوت داشته باشد اما دکتر این تفاوت را بین خود و دیگران قائل نشد.

خانیکی با اشاره به اینکه مرحوم معتمدنژاد در طرح جامعه اطلاعاتی و تفهیم اهمیت آن به سیاستگذاران نقش پدر داشتند، افزود: سال 82 که هفته پژوهش را در وزارت علوم برگزار کرده بودیم از دو استاد (یک استاد پیشکسوت و یک استاد جوان) دعوت کردیم که به طرح مساله بپردازند. دکتر معتمدنژاد به عنوان استاد پیشکسوت اهمیت جامعه اطلاعاتی را مطرح کردند و این برای ما جالب بود که این استاد پیشکسوت مساله جدیدی را با تبحر مطرح و پیگیری کردند که جوانان باید مطرح می‌کردند.

او ادامه داد: اگر به ایشان نام پدر را می‌دهیم به این دلیل است که پدرانه مسائل را پیگیری می‌کردند. بزرگ فکر می‌کردند و از کارهای کوچک شروع می‌کردند.

خانیکی با اشاره به اینکه دکتر معتمدنژاد را در دنیا، دانشگاه مسکو، تورنتو، سوربن و حتی یونسکو می‌شناختند، افزود: از رسانه‌ها تقاضا دارم قدر سرمایه‌ها را بدانیم و به خودزنی نیفتیم.

او افزود: دانشکده مسکو با 110 سال سابقه در حوزه ارتباطات، سنت خود را حفظ کرده است. ما نیز باید سنت 50 ساله خود را حفظ کنیم.

خانیکی ادامه داد: از نظر دکتر معتمدنژاد ارتباطات مساله‌ای چندوجهی است که ابعاد حرفه‎ای، علمی، فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اقتصادی را در برمی‌گیرد. او مثلث تله ماتیک (ارتباط جمعی، کامپیوتر و راه دور)، جامعه اطلاعاتی و جهانی شدن را در کنار یکدیگر مطرح کرد.

او افزود: اگر از من مساله ارتباطات را در ایران بپرسید می‌گویم مساله ارتباطات در ایران بسیار پیچیده و غامض است و ریشه در سه موضوع دارد: اول اینکه از لحاظ فرهنگی دچار انسداد و اختلال ارتباطی هستیم. به این معنا که نمی‌توانیم با یکدیگر حرف بزنیم و حرف مشترک نداریم. دومین مورد از لحاظ اجتماعی و ضعف نهادهای مدنی و شبکه‌هاست و سومین مورد ضعف تحزب است. احزاب در ایران به جای اینکه فعالیت‌ها را در شرایط قانونمند پیش ببرند، به صورت پنهانی و تحت گروه‌های ذی نفوذ جلو می‌برند.

فرقانی: کارهای بر زمین مانده را انجام دهیم

محمد مهدی فرقانی در ادامه این همایش گفت: جامعیت کار دکتر معتمدنژاد از کار روزنامه نگاری شروع می شود و تا پیشرفته ترین حوزه جامعه اطلاعاتی پیش می رود.

او افزود: استاد در دوره ای که کار جامع اطلاعاتی را به صورت جدی دنبال می کردند هم زمان در جلسه ها و نشستهایی که در پی تدوین نظام جامعه اطلاعاتی هم بود شرکت می کردند و دنبال استقلال حرفه ای روزنامه نگاران بودند.

فرقانی با اشاره به این میراث تاریخی بزرگ افزود: مجموعه این اتفاق ها یک میراث تاریخی را برای ما، شما و دانشکده کنار گذاشته است. هیچ دانشکده ای این تاریخ بزرگ را نمی تواند برای خود داشته باشد. این میراث تاریخی هویتی را به مجموعه می دهد که بسیاری از ضعف ها و کژتابی ها را زیر چتر خود می پوشاند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت: این دانشکده از زیر خاکستر آوارها بیرون آمده، فراز و فرود زیادی را داشته است و بعضی از این حوادث می توانست خاکستر ما را بر باد بدهد که همین هویت و ریشه در خاک داشتن حیات این مجموعه را حفظ کرده است. پس با وجود بسیاری از این مشکلات این دانشکده قطب علمی ارتباطات محسوب می شود.

او با اشاره به تلاش علمی و نهادی دانشجویان گفت: آنچه که این دانشکده را شاخص می کند تلاش علمی و نهادی، شخصیت شما دانشجویان و سنتی که به آن پایبندید است.

این مدرس روزنامه نگاری افزود: باید این سنتها را بشناسیم و در دراز مدت آن را ماندگار کنیم. امیدوارم بتوانیم کارهای بر زمین مانده را انجام دهیم.

قدیمی: جامعه اطلاعاتی را با کمک ایده‌های معتمدنژاد مفهوم سازی کنیم

اسماعیل قدیمی‌گفت: با توجه به جریان‌های طی شده حالا به نقطه‌ای رسیده‌ایم که باید فرآیند آموزشی خود را آسیب شناسی کنیم. باید از انفعال خارج شویم؛ اگرچه این انفعال علت بیرونی دارد.

او افزود: آسیب شناسی پیشنهادی من امتیازاتی دارد اینکه: تاکنون چه کرده‌ایم، چه راه‌هایی جدیدی داریم و چطور نظریه‌پردازی کنیم. من به گروه ارتباطات دانشکده پیشنهاد می‌کنم این کار را انجام دهند و در فرایند تصمیم‌گیری خود آسیب شناسی کنیم درباره آنچه به دست آورده‌ایم و آنچه از دست داده‌ایم و آنچه می‌توان به دست آورد.

قدیمی‌ادامه داد: دکتر معتمدنژاد پیشتاز و نقش اساسی در تولید جامعه اطلاعاتی را داشت. کتاب جامعه اطلاعاتی نقد عملکرد صاحبنظران جامعه اطلاعاتی است اما زمینه‌های اجتماعی برای استفاده در دانشکده فراهم نشده است. مثلا بعضی از خبرنگارانی که با من تماس می‌گیرند سوالاتشان بوی ادبیات مارکسیستی داشت در حالی که نگاه جامعه اطلاعاتی مثبت است. پس باید به سمت تغییر این نگاه‌ها برویم.

او در پایان افزود: در حال تدوین کتاب مبانی جامعه اطلاعاتی هستم که به نظرم گامی‌ در جهت مثبت شدن نگاه‌ها به جامعه اطلاعاتی است. جامعه اطلاعاتی باید با کمک ایده‌ها و اندیشه‌های دکتر معتمدنژاد مفهوم سازی شود.

خانیکی: معتمدنژاد حرف آخر را در ارتباطات نگفت

خانیکی در ادامه گفت: هدف از برگزاری نشست این بود که بگوییم به دکتر معتمدنژاد به عنوان سرمایه در علوم ارتباطات باید توجه جدی کرد.

او افزود: دکتر معتمدنژاد حرف آخر را در ارتباطات نزدند بلکه حرف اول را زدند و باید این را دنبال کنیم.

خانیکی با اشاره به آستانه تولد دکتر معتمدنژاد گفت: این نشست در آستانه تولد ایشان است پس باید تولد استاد را بهانه ای بگیریم تا یادی از استاد کنیم.

او افزود: امیدوارم در کنار دو پایه ارتباطات یعنی روزنامه نگاری و روابط عمومی پایه سوم یعنی مطالعات ارتباطی و فناوری اطلاعات هم به دانشکده برگردد.

محسنیان راد: دوره دبستان، بهترین دوره آموزش انتقاد است

محسنیان راد در ادامه نشست گفت: میراث دکتر مانده است و آن میراث استادانی هستند که پشت به پشت هم ایستاده اند.

او افزود: انسجام شما دانشجویان و حمایت شما باعث می شود که نام، یاد و خاطره استاد حفظ شود و خوشبختانه این مساله در ایران بسیار عالی رعایت می شود.

محسنیان راد در ادامه سخنانش گفت: اگر بخواهیم راجع به یک نظریه پژوهش کنیم کمکی به آن کار نمی کنند. در حالی که در هرجای دنیا اگر فردی بخواهد حرفش را برای اولین بار بزند حتما به آن فرد کمک می شود و مکانی را به آن فرد اختصاص می دهند.

محسنیان راد در ادامه سخنانش افزود: روزی وزارت علوم نامه ای به من داد که داوری پروژه ای را بر عهده بگیرم و من پرسیدم هزینه پروژه چقدر است که گفتند 250 میلیون هزینه دارد در حالی که هزینه پروژه با 10 میلیون هم انجام می شد و من به این دلیل این داوری را نپذیرفتم.پس لازم است این فرهنگ در ایران شکل بگیرد و در کنار نقد از استادان باید از دیگر افراد مربوطه هم نقد کنیم.

او با اشاره به اهمیت انتقاد در کشور گفت:چند سال قبل تحقیقی را راجع به وضعیت انتقاد در مطبوعات ایران انجام دادم و به این نتیجه رسیدم که بهترین دوره برای آموزش انتقاد دوره دبستان است.

مهدی زاده: میراث دار باشیم نه میراث خوار

در پایان مراسم محمد مهدی زاده، مدیر گروه علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن تقدیر از حضور استادان و دانشجویان در همایش گفت: میراث دار امانت های دکتر معتمدنژاد باشیم نه میراث خوار آن.

این همایش از ساعت 13:45 الی 16 روز شنبه 20 اردیبهشت در سالن مطهری دانشکده ی علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی به همت انجمن علمی روابط عمومی این دانشکده برگزار شد.

کاظم معتمدنژاد، 14 آذر ماه سال 1392 بعد از مدتها بیماری دار فانی را وداع گفت. او از پایه گذاران انجمن جامعه اطلاعاتی ایران بود و سالها زندگی خود را وقف گسترش و تداوم آموزش علوم ارتباطات ایران کرد.

گزارش از مهدیه شکری و سمانه مومنی