جین ویکفیلد - هنوز شمع های کیک تولد ده سالگی فیسبوک خاموش نشده برخی پیش بینی می کنند که آیا فیسبوک به یازده سالگی خواهد رسید؟

اگر مجموعه ای از مطالعات و اظهارنظرهایی را که اخیرا منتشر شده اند مبنا قرار دهیم دوران فیسبوک واقعا به سر آمده است. برخی از این پژوهش ها مدعی اند که فیسبوک خون کاربران این شبکه اجتماعی را در شیشه کرده، برای نوجوانان بسیار خسته کننده و کسالت بار است و حتی یکی از این پژوهش ها آن را با بیماری های مسری مقایسه می کند.

یک چنین پژوهش ها و اظهارنظرهایی معمولا همراه با عکس هایی از مارک زوکربرگ چاپ می شوند که چهره موسس و مدیر این موسسه را غمگین و نگران نشان می دهند. مطبوعات و رسانه ها در سراسر جهان به شکل گسترده ای گزارش این پژوهش را منتشر کرده و درمقابل موسسه فیسبوک نیز با همان شدت چنین ارزیابی هایی را رد و تکذیب می کند.

چندی پیش که پژوهشگران دانشگاه پرینستون در آمریکا با استفاده از داده های وب سایت جستجوگر گوگل پیش بینی کردند فیسبوک طی سه سال آینده ۸۰ درصد از مشترکان خود را از دست خواهد داد، این شبکه اجتماعی با تمام قدرت به آن پاسخ داد.

کارشناسان موسسه فیسبوک با استفاده از همان داده ها و روش های تحلیلی، پژوهشی را منتشر کردند که ادعا می کرد دانشگاه پرینستون تا سال ۲۰۲۱ تمام دانشجویان خود را از دست خواهد داد و در سال ۲۰۶۰ هوای موجود در جو کره زمین تمام خواهد شد.

پژوهشگران فیسبوک در نتیجه گیری این گزارش گفتند: "با انتشار داده های آماری به این شیوه طنز آمیز قصد داشتیم یادآوری کنیم که تمام پژوهش های آماری یکسان انجام نشده و برخی از آمار و روش های تحلیلی می تواند به نتایج جنون آمیزی برسد."

نیت الیوت یکی از پژوهشگران موسسه مطالعاتی فورستر معتقد است که پژوهش دانشگاه پرینستون در مورد آینده فیسبوک در نتیجه گیری آماری خود به خطا رفته است.

وی می افزاید: "یکی از نقاط قوت مهم فیسبوک افزودن امکانات و ابزارهای جدید به این شبکه اجتماعی است. این باعث می شود که به طور مستمر کاربران و مشترکان جدیدی را به خود جذب کرده و مشترکان موجود نیز همواره مجذوب آن بمانند."

نیت الیوت در وبلاگ خود به این موضوع نیز اشاره می کند که طبق آمارهای موسسه مصرف کنندگان آمریکا در ماه نوامبر سال ۲۰۱۳ حدود ۹۰ درصد از افراد بین سن ۱۸ تا ۲۴ سال در این کشور از فیسبوک استفاده می کنند. وی می افزاید: "فیسبوک بیش از هر شبکه اجتماعی دیگر و احتمالا بیش از هر رسانه دیگری در سطح جهان کاربران و مشترکان جوان را به خود جذب می کند."

لایه‌های جمعیتی مسنتر

اما به نظر می رسد که برای فیسبوک نقد و یا رد کردن برخی دیگر از پژوهش ها دشوارتر است.

یک موسسه مطالعات رسانه های دیجیتال به نام "آی استراتژی لبز" با استفاده از آمارهای مربوط به تبلیغات تجاری خود شبکه فیسبوک به این نتیجه رسیده که طی سه سال گذشته ۳ میلیون نفر از مشترکان نوجوان این شبکه اجتماعی را ترک کرده اند.

طبق مطالعاتی که قبل از آن نیز توسط مرکز مطالعات اینترنتی موسسه نظرسنجی "پئو" انجام شده بود بسیاری از نوجوانان نمی خواهند با شبکه اجتماعی ای مشترک شوند که والدین آنها نیز از آن استفاده می کنند. فاصله گرفتن و حتی مخالفت نوجوانان با عادات و سلیقه های والدین امری تقریبا عادی است.

رفتار و کارهای والدین روی شبکه فیسبوک برای فرزندان نوجوان آنها می تواند به اصطلاح خجالت آور باشد. گاهی اوقات والدین عکس هایی از فرزندان خود را منتشر می کنند، و یا پیام هایی برای آنها می نویسند که از نگاه نوجوانان بی سلیقگی و حتی خجالت آور است. از نگاه کاربران نوجوان و جوان، نسل قدیمی و والدین حتی الفبای امروزی برای برقرار کردن ارتباط روی شبکه های اجتماعی را بلد نیستند.

اما در همین گزارش آماری با وجودیکه به کاهش ۲۵ درصدی تعداد کاربران نوجوان فیسبوک در آمریکا اشاره می شود، تاکید شده است که تعداد مشترکان این شبکه اجتماعی در سنین بالای ۵۵ سال حدود ۸۰ درصد افزایش یافته است.

بنابراین آیا می توان گفت که همزمان با بالغ شدن فیسبوک کاربران آن نیز پیرتر شده اند؟

ادن زولر یکی از تحلیلگران موسسه مستقل پژوهش های ارتباطی و دیجیتال به نام "اووم " می گوید: "ترکیب سنی مشترکان فیسبوک تغییر کرده و از نقطه نظر درآمد آگهی های تجاری چنین تغییری برای فیسبوک مثبت است. مشترکان مسن تر به نسبت نوجوانان و جوانان قدرت خرید بیشتری دارند."

اما وی خاطرنشان می کند که فیسبوک نباید مشترکان جوان خود را نادیده بگیرد چون همین نوجوانان و جوانان در آینده به مشتری هایی بدل می شوند که قدرت خرید خواهند داشت. ادن زولر می افزاید: "فیسبوک با خلق و عرضه ابزارها و امکانات جدیدی مثل تماشا ویدئو، بازی و ابزارهای تجاری برای تلفن های موبایل باید مشترکان کم سن و سال خود را حفظ کند."

بعید به نظر می رسد که پیش بینی و حدس و گمان ها در مورد آینده فیسبوک در حال حاضر مارک زاکر برگ و سایر مدیران این موسسه را نگران کرده باشد. دستیابی به یک رکورد جدید در تعداد کاربران و مشترکان هفته پیش بهترین هدیه تولد ده سالگی برای موسس و مدیر عامل فیسبوک بود.

شبکه اجتماعی ای که وی در خوابگاه دانشگاه هاروارد راه اندازی کرد و لایه جمعیتی مخاطب آن در آغاز دانشجویان و نوجوانان بود امروز یک میلیارد و ۲۳۰ میلیون مشترک فعال دارد.

درآمد موسسه تجاری فیسبوک طی سال ۲۰۱۳ با افزایش ۵۵ درصدی به مرز ۸ میلیارد دلار رسیده و میزان سود سالانه آن در همین مدت هفت برابر شده و بالغ بر ۲ میلیارد و دویست میلیون دلار است.

نکته جالب این است که در سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۳ کاهش تعداد مشترکان نوجوان روی فعالیت اقتصادی فیسبوک تاثیری نداشت. در حالیکه در دوره مشابه سال گذشته مدیران فیسبوک معترف بودند که به خاطر از دست دادن بخشی از مشترکان جوان درآمد این موسسه کاهش یافته است.

در آن زمان تلاش فیسبوک برای خریدن یک شبکه اجتماعی دیگر به نام "اسنپ چت" عقیم ماند ولی در گام بعدی فیسبوک روی نقاط قوت خود یعنی آگهی های تجاری برای تلفن های موبایل تمرکز کرد.

درآمد این طرح طی سال گذشته بیش از ۲ میلیارد دلار یعنی معادل نیمی از کل سود فیسبوک بود و این موسسه وعده داده است که در آینده استفاده از این آگهی ها را مفیدتر کند. هدف از تکمیل طرح این است که هر مشترکی فقط آگهی های تجاری را دریافت کند که با نیازها وسلایق وی منطبق هستند.

ادن زولر از موسسه پژوهشی " اووم " می گوید: "یکی از انتقادهای جدی از فیسبوک همیشه این بوده که حجم بسیار زیادی از اطلاعات شخصی کاربران را جمع آوری و انبار می کند. ولی با دقت به ابزارهایی که این موسسه در اختیار کاربران قرار می دهد می توان گفت که فیسبوک نتوانسته از این همه اطلاعات به بهترین نحو برای ارائه خدمت به مشترکان استفاده کند."

به اعتقاد ادن زولر اگر فیسبوک قصد دارد آگهی های تجاری برای تلفن های موبایل را گسترش دهد باید این سرویس را به شکل بهتری ارائه دهد. وی می افزاید: " اگر این آگهی های تجاری به خوبی طراحی و عرضه نشوند می توانند مزاحمت زیادی فراهم کرده و مشترکان را به شدت ناراضی کنند."

کنجکاوی آدمیان

از میان تمام بررسی های آماری و نظرسنجی ها در مورد آینده شبکه اجتماعی فیسبوک در کمال تعجب به دلایل روی آوری مردم به یک چنین روش های ارتباطی کمتر توجه شده است.

اییان مکنزی مدیر رسانه ای فیسبوک و سردبیر سابق بخش فن آوری بی بی سی، در این مورد به طور خلاصه می گوید: "امروز مثل بسیاری از روزهای دیگر مردم عکس ها و اخبار تولد فرزندشان و یا مراسم عروسی، آشنایی با فردی جدید و یا ختم رابطه با زوج خود، خبر فوت و یا مراسم تدفین عزیزان، شناساندن بهتر خود با گفتن جملاتی نابخردانه و یا عباراتی پرمعنا، تشریح مشکلات روزانه زندگی و یا نا امیدی مطلق، دریافت کمک و همدردی دوستان، جستجو برای شغل جدید، فراگیری نکاتی که می تواند زندگی آنها را متحول سازد و برای پیدا کردن ترانه مورد علاقه خود به فیس بوک مراجعه کرده اند."

شاید مهمترین عامل جذابیت چنین رسانه ای تحریک و ارضای یکی از غریزه های اساسی آدمیان یعنی حس کنجکاوی است.

چه خوشمان بیاید و چه بدمان بیاید فیسبوک به روایت دیجیتال داستان زندگی مردم بدل شده و برای بسیاری یک وسیله ضروری در بازخوانی این روایت است.