شنبه صبح از شاگردان نسل اولی تا شاگردان با واسطه‌اش همه آمده بودند تا دست‌ کم در آخرین روز با او بودن، حضور ناب‌اش را درک کنند.

پروفسور کاظم معتمدنژاد شنبه، 16 آذرماه ۱۳۹۲ پس از مدت‌ها، در میان همه و در حیاط خانه‌ی خودش، دانشکده‌ی علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی بود، اما حیف که در آخرین حضورش روی دوش شاگردان و همکاران‌اش قرار گرفت و آن‌ها به پاس 80 سال زندگی که لحظه‌لحظه‌اش را برای پیشرفت علم ارتباطات در کشور گذرانده بود دورش حلقه زدند و نماز وداع خواندند.

همه آمده بودند از قدیمی‌ترهای دانشکده‌ی علوم ارتباطات مانند مهدی محسنیان‌راد،‌ محمدمهدی فرقانی، حسن نمکدوست و یونس شکرخواه تا دانشجویان ورودی امسال و سال‌های گذشته، کسی نبود که به‌خاطر رفتن‌اش اشک حسرت نریزد.

زنده‌یاد استاد کاظم معتمدنژاد، بنیانگذار دانشکده‌ی علوم ارتباطات با وجود بازنشستگی اجباری و حتی ورود به زندگی ابدی، امروز در دانشکده‌ی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی ثابت کرد که نه‌تنها «معلم بازنشسته نمی‌شود» بلکه همیشه زنده است و عاشق. هر کسی که امروز در دانشکده‌ی علوم ارتباطات دانشگاه علامه حاضر بود می‌توانست این را در چهره‌ی تک‌تک دانشجویان استاد ببیند.

در مراسم تشییع پیکر دکتر معتمدنژاد سرپرست دانشگاه علامه طباطبایی گفت: کسانی که تلاش کردند در دوره‌ای با بازنشسته کردن اساتید بزرگ، حضور آن‌ها را کم‌رنگ کنند امروز با نگاه کردن به این جمع ببینند که بازنشستگی برای اساتید معنا ندارد.

حسین سلیمی با بیان تسلیت برای فقدان دکتر معتمدنژاد از سوی دانشگاه علامه طباطبایی و هیئت رییسه‌ی این دانشگاه اظهار کرد: دکتر معتمدنژاد نماد استادان صبور و مظلوم علوم اجتماعی در ایران بود. او در شرایطی که بسیاری، دانش ارتباطات را انکار می‌کردند با صبوری و آرامش دانشمندان برجسته‌ای را تربیت کرد. به همین دلیل است که او نمادی برای پژوهش علمی و عمیق در ایران است. امیدواریم فعالیت‌های او بتواند ‌گامی برای توسعه‌ی دانش اجتماعی در ایران اسلامی باشد.

او با اشاره به ارتباط عمیق و روحی دکتر معتمدنژاد با شاگردانش، تصریح کرد: دوستی او با شاگردانش باعث ماندگاری‌اش در قلب‌ها شد و همین است که اکنون می‌توانید تأثیر او را در اینجا ببینید.

یش از سخنان سلیمی، محمدحسین پناهی - رییس دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی - نیز با اظهار تأسف از این ضایعه‌ی جانکاه، اظهار کرد: ما اینجا برای بزرگداشت کسی که برای علم ارتباطات و علوم اجتماعی کشور فردی دلسوز، آینده‌نگر و علاقه‌مند به توسعه‌ی همه‌جانبه بود دور هم جمع شده‌ایم.

او ادامه داد: دکتر معتمدنژاد با نگاهی نقادانه به علم، برای توسعه‌ی آن تلاش‌های زیادی کرد و نه‌تنها در دانش، بلکه در مدیریت آن نیز نقش اثرگذاری داشت.

پناهی با بیان این‌که کسی را از دست داده‌ایم که همه‌ی دانشگاه علوم اجتماعی علامه طباطبایی با او رابطه‌ی صمیمی و عمیقی داشتند گفت: او در عین این‌که بنیان‌گذار دانشکده‌ی علوم ارتباطات قبل از انقلاب بود با این‌که بعد از انقلاب این دانشکده منحل شد، به تلاش خود ادامه داد و در جهت ارتقای علوم اجتماعی دلسوزانه قدم برداشت. من شاهد دلسوزی‌های فراوان او برای کشور بودم و هرچه درباره‌ی اهمیت او در زمینه‌ی ارتقای علمی در کشور بگوییم ناچیز است.

وی بیان کرد: ایشان این امکان را داشت که در معتبرترین دانشگاه‌های دنیا به تحصیل اشتغال داشته باشد، اما در ایران ماند و هرگز افسوس تدریس در دانشگاه‌های مطرح دنیا را نخورد. او خود را متعلق به کل جامعه‌ی علمی کشور می‌دید و در این مسیر نیز توفیق‌های بسیار زیادی نصیب کشور کرد.

پناهی با اشاره به شروع دوباره‌ی فعالیت دانشکده‌ی علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌ی طباطبایی به‌عنوان یکی از آرزوهای دکتر معتمدنژاد، اضافه کرد: شروع دوباره‌ی فعالیت این دانشکده، یکی از آرزوهای بزرگ ایشان بود که شاهد شکل‌گیری رسمی این دانشکده بود؛ اما متأسفانه شاهد شروع به کار این دانشکده نشد. بنابراین ما باید تلاش کنیم در راستای تحقق این خواسته‌ی دکتر معتمدنژاد حرکت کنیم.

هادی خانیکی نیز در این مراسم گفت: دانشکده‌ی علوم اجتماعی خانه‌ی دکتر معتمدنژاد است. کسی که «پدر» نام دارد. او سال‌ها وفا کرد و جفا دید و در این خانه، بازنشستگی را تجربه کرد؛ اما «پدر» بازنشستگی نمی‌شناسد.

این استاد رشته‌ی ارتباطات با ابلاغ مراتب تقدیر خانواده‌ی دکتر معتمدنژاد از همه‌ی کسانی که در مراسم تشییع پیکر او حضور یافتند اظهار کرد: افراد زیادی در این مدت برای درگذشت دکتر معتمدنژاد پیام فرستادند. من نیز امروز به‌عنوان عضو کوچک‌تر خانواده‌ی او، در اینجا سخنرانی کنم.

خانیکی ادامه داد: اگر او نام «پدر» را بر خود گرفته است از میان هیاهو و تبلیغات نبوده و کسی تصمیم نگرفته که به او نام «پدر» را بدهد، بلکه او پدری کرد که پدر شد. ابتدا از طریق شاگردانش به میان افکار عمومی و جامعه راه یافت و پس از آن به‌گونه‌ای رفتار کرد که همه، او را بحق پدر خود دانستند. امروز نیز مراسم تشییع پیکر پدر از خانه‌اش است.

او با بیان این‌که 9 سال پیش در همین سالن، مراسم بزرگداشت دکتر معتمدنژاد برگزار شد بیان کرد: دانشکده‌ی علوم ارتباطات به نام او تأسیس شد، اما بعد از آن، او وفا کرد و جفا دید. دکتر معتمدنژاد در آخرین سخنرانی‌اش گفت، من معلمم و معلم بازنشسته نمی‌شود، اما ما سال‌ها از وجود او محروم بودیم.

این استاد رشته‌ی ارتباطات ادامه داد: مرحوم مجید تهرانیان و کاظم معتمدنژاد هر دو در شرایطی که آن یکی سال‌ها و این یکی ماه‌ها نتوانست با دوستان‌شان ارتباط برقرار کنند از دنیا رفتند.

خانیکی با اشاره به برگزاری مراسم نکوداشت دکتر معتمدنژاد در 23 آذرماه امسال، یادآوری کرد: امیدواریم جایزه‌ی ملی دکتر معتمدنژاد تا آن زمان، مراحل خود را بگذراند تا از این پس، این جایزه به مقالات و پژوهش‌های برتر اهدا شود.

در ادامه‌ی این مراسم، یوسف اباذری با بیان این‌که من شاگرد استاد معتمدنژاد بودم اظهار کرد: این واقعه برای من بسیار اندوه‌بار بود. دکتر معتمدنژاد بنیان‌گذار رشته‌ی ارتباطات است و علاوه بر ارتباطات، به هیاهو و هنر این رشته نیز توجه کرده است. روزنامه‌نگاری آکادمیک را او در ایران بنیان نهاد و امیدواریم بتوانیم راه او آرمان‌های او را که از ضرورت‌های روزنامه‌نگاری ما نیز است تحقق بخشیم.

در این مراسم همچنین محمود دعایی - مدیرمسوول روزنامه‌ی اطلاعات - با خواندن قسمتی از پیام محمد خاتمی، گفت: خصوصیات برجسته‌ی دکتر معتمدنژاد، فروتنی و بی‌ادعایی او بود. او سرشار از دانش،‌ معرفت و علم بود. به همین جهت است که این جمعیت فشرده برای سپاسمندی از او آمده است و من این شیوه‌ی تکریم را تبریک می‌گویم.

رییس شورای شهر تهران نیز در سخنانی خواست تا جایزه‌ی «اخلاق رسانه‌ای» به یاد مرحوم دکتر معتمدنژاد برگزار شود.

احمد مسجدجامعی گفت: شاید مناسب باشد جایزه‌ای تحت عنوان «اخلاق رسانه‌ای» برای دکتر معتمدنژاد که در طول عمرش، این ویژگی‌ را به‌صورت نمادین به‌دنبال خود داشت اهدا شود.

او با تأکید بر این‌که معتمدنژاد در حوزه‌های علمی‌، فرهنگی و رسانه‌ای خدمات ویژه‌ای انجام داده است‌، ادامه داد: می‌خواستیم مانند سال‌های گذشته به‌مناسبت هفته‌ی پژوهش، مراسمی را برای او برگزار کنیم در این زمینه با خانواده‌اش نیز صحبت کرده بودیم.

وی افزود: مرحوم معتمدنژاد جایگاه متفاوتی از نظر رویکرد تأسیسی در بسیاری از رشته‌ها داشت. معتقدم شاگردان فراوان او چه با واسطه و چه بی‌واسطه باید بنیادی را ایجاد کنند که به مسأله‌ی اخلاق حرفه‌ای و رسانه‌ای در سطح کشور بپردازد.

در این مراسم که جمعی از استادان حوزه‌ی رسانه و ارتباطات در آن حضور داشتند، محمدرضا صادق - مشاور رییس‌جمهور - پیام تسلیت حسن روحانی را برای درگذشت این استاد خواند.

در این مراسم جمع زیادی از استادان علوم ارتباطات و اهالی رسانه‌ای مانند حسن نمک‌دوست، مهدی محسنیان‌راد، حسینعلی افخمی، محمدمهدی فرقانی، یونس شکرخواه، ماشاء‌الله شمس‌الواعظین، علی‌اکبر قاضی‌زاده، علی‌اکبر اشعری، سیدفرید قاسمی، امیدعلی مسعودی، هادی خانیکی، نصرالله پورجوادی، عباس اسدی، محمد سلطانی‌فر، احمد روستا، عباس عبدی، داوود زارعیان، وحید عقیلی، علیرضا حسینی پاکدهی، محمدعلی ابطحی، عیسی سحرخیز، احمد مسجدجامعی، رجبی معمار، مجید رضاییان، نصراللهی، اعظم راوردراد، هوشنگ عباس‌زاده، سمیعی، زاهدی اصل، کامبیز نوروزی، مینو بدیعی، شبان شهیدی، سهیل محمودی، حسین انتظامی - معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی - و همچنین مدیران روابط عمومی سازمان‌ها و نهادهای مختلف علاوه بر مدیران مسوول روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها حضور داشتند.

تهران، قطعه نام‌آوران، اینجا همه غمگین‌اند

تهران، بهشت‌ زهرا (س)، قطعه‌ی نام‌آوران، ردیف 40، شماره‌ی 9؛ اینجا خانه‌ی ابدی او شد. از این پس اگر خواستی سراغی از او بگیری، دیگر نه محسنیان‌راد می‌داند، نه احمد میر‌عابدینی، نه هادی خانیکی، نه یونس شکرخواه، نه محمدمهدی فرقانی و نه هیچ‌یک از اعضای خانواده و شاگردانش. باید اینجا به سراغش بیایی.

ساعت از 11 صبح، باز هم با گشاده‌رویی، اوست که منتظر مهمان‌هاست. جلوی ورودی قطعه‌ی نام‌آوران، آمبولانس منتظر ایستاده تا همه مهمانانش برسند. خانواده کنارش ایستاده‌اند و آرام اشک می‌ریزند. شاگردانش از راه می‌رسند و جمع مهمانان کامل می‌شود. جمعیتی که او را «پدر» می‌نامند پیکرش را به دوش می‌گیرند و راه می‌افتند. به خانه‌ای که برای او آماده شده می‌رسند و پیکرش را با خواندن تلقین به خاک می‌سپارند.

در خاک می‌گذارندش، آرام خفته. گویی عمری خوابیده است. انگار نه انگار که غوغای این قلم، این رسانه‌ها و این روزنامه‌ها را او به راه انداخته، انگار نه این‌که نام علوم ارتباطات را او بنیان نهاده، گویی نویسنده‌ی کتاب‌های بنیادین علوم ارتباطات و روزنامه‌نگاری به زبان فارسی او نبوده، گویی او نبوده که کوس دفاع از آزادی و حقوق مطبوعات را به راه انداخته است. انگار کسی که اینجا خفته، سالیان دراز خوابیده، بدون دغدغه.

امروز معلمی سکوت کرد؛ سکوتی ابدی. همان‌طور که در مقابل همه‌ی بی‌معرفتی‌هایی که بدون در نظر گرفتن کسوت پدری‌اش، در حقش شد سکوت کرد. حالا آرام گرفته است بدون این‌که کسی از این جمع از او به بدی یاد کند. مرد اخلاق ارتباطات با آرامش خفته است.

امروز محسنیان‌راد با همه ابهتش، فرقانی با همه گشاده‌رویی‌اش، میرعابدینی با همه متانتش، خانیکی با همه صبوری‌اش، شکرخواه با همه مهربانی‌اش، نمکدوست با همه لبخندهایش، پاکدهی با همه جدیت‌اش و خیلی‌های دیگر که خودشان امروز استادها و شاید پدربزرگ‌های این سرزمین باشند بالای سر او ایستاده‌اند و در کسوت فرزندی می‌گریند.

نمی‌دانم اگر قاضی‌زاده و فرقانی با تمام هنر گزارش‌نویسی‌شان می‌خواستند گزارش خاکسپاری بزرگمرد تاریخ مطبوعات ایران را بنویسند چگونه این فضا را توصیف می‌کردند. می‌خواستم بنویسم حزن‌آلود و غمناک یادم آمد که قاضی‌زاده همیشه می‌گفت از صفت در گزارش‌های‌تان استفاده نکنید. استاد! تو به من بگو چه واژه‌ای برای این اندوه کفایت می‌کند؟

نمی‌دانم اگر فریدون صدیقی می‌خواست برای این پدر شعر بخواند چه می‌خواند. شاید باز هم می‌گفت او دریاست، دریاست، دریاست و برای دریا پایانی نیست. نمی‌دانم فردا روزنامه‌ها مانند امروز از او خواهند نوشت یا نه. خیلی چیزهای دیگر را نمی‌دانم و نمی‌دانی، اما یک چیز در اینجا، تهران، بهشت‌ زهرا (س)، قطعه‌ی نام‌آوران، ردیف 40، شماره‌ی 9 در ساعت 11:30 صبح روز 16 آذر، روشن است و آن چیزی نیست به‌جز بغض. اینجا همه غمگین‌اند.

دکتر کاظم معتمدنژاد در صبح آفتابی و سرد «روز دانشجو» در سال 1392 به خاک سپرده شد. شاید تقارن روز دانشجو با روز خاکسپاری‌اش، تقارن مبارکی باشد که دانشجویان هر سال روزشان را با یاد او مبارک کنند.

براساس اعلام، مراسمی به‌مناسبت درگذشت دکتر کاظم معتمدنژاد روز دوشنبه (18 آذرماه) از ساعت 15:30 تا 17 در مسجد نور واقع در میدان فاطمی برگزار خواهد شد.

گزارش و تصاویر: ایسنا