جری لانسون»، نویسنده، مترجم و استاد رشته روزنامه نگاری کالج امرسون در بوستون است. او که ده ها کتاب و مقاله در مورد وجه های مختلف روزنامه نگاری و نوشتن به رشته تحریر در آورده است، با مد نظر قراردادن تاثیر شبکه های اجتماعی در دنیای حرفه ای رسانه، بر ایجاد اصولی برای حضور خبرنگاران و روزنامه نگاران در این فضای مجازی تاکید دارد.

او نیز مانند «اندی کاروین»، یکی از کارشناسان رسانه های اجتماعی و رادیویی آمریکا (NPR) بر این باور است که افرادی که در شبکه های اجتماعی همچون «توییتر» دست به انتشار اخبار می زنند، نسل جدید از راویان اخبار هستند؛ اما باید اصول و چارچوب های مربوط به فعالیت در این فضای جدید را نیز فرابگیرند. زیرا تا پیش از این برای روایت و انتشار اخبار همکاری و نظارت گزارشگران، محققان، دبیران خبر و.... فرایندی اجتناب ناپذیر بوده است اما با ظهور نسل تازه ای از رسانه های ارتباط جمعی به ویژه شبکه های اجتماعی مانند توییتر، افرادی که سعی در حضور فعالانه در توییتر را دارند باید، به طور همزمان وظیفه همه این افراد را انجام دهند.

لانسون معتقد است که هیچ چیز به اندازه «حقیقت»، در داستانی که برای نخستین بار نقل می شود نمی تواند مهم و تاثیرگذار باشد. در واقع اگر همه حقیقت بازگو نشود یا تنها بخشی از آن منتقل شود شبیه انتشار دروغ و شایعه و جا زدن آن به عنوان حقیقت، به وسیله یک رسانه قابل اعتماد است. به عبارت دیگر انتخابی عمل کردن برای بیان همه حقیقت نوعی فراگیر کردن، القاء نظر و عقیده شخصی و التقاط آراء فردی با حقیقت در میان افکار عمومی است. پس نباید در انتشار مطالب و اخبار عجله کرد و هر پستی را روی سایت خبری خود قرار داد. مگر اینکه مطمئن باشیم می توان از ادعایی که می کنیم به درستی و با اطمینان دفاع کنیم. لانسون همواره توصیه می کند هیچ گاه نباید فراموش کرد که به عنوان یک خبرنگار، عکاس، تحلیل گر، منتقد، استاد دانشگاه و .... در هر موقعیت و جایگاهی که هستیم، در مقام یک راوی و گزارشگر باید ارزش و اعتبار آنچه را که می گوییم با حقیقت و درستی که در دل گفته هایمان وجود دارد، اثبات کنیم.

وی بارها و بارها گفته است: «من (جری لانسون) در بیان حقایق همیشه به خودم گوشزد می کنم که یک معلم و استاد دانشگاه هستم نه یک آدم شارلاتان و حقه باز که برای پول و منافع شخصی کار می کند. به همین دلیل هم در انتخاب همه لینک ها و پیوندهایی که به اشتراک می گذارم دقت و وسواس توصیف ناپذیری به خرج می دهم و به راحتی می توانم ادعا کنم که هیچ از آنها غیرواقعی یا غیرقابل پیگیری و استناد نیستند. از همین روی تا امروز اجازه نداده ام به وبلاگ شخصی من به چشم مکانی برای کسب شهرت یا محلی برای خرید و فروش اخبار نگاه شود. ضمن این که تحت هیچ شرایطی از منابع خبری بی نام و نشان یا اخباری که معلوم نیست از کجا سردرآورده اند، استفاده نکرده و نمی کنم. چنین اعتقاد و باوری سبب شده است که در برخی موارد همچون استفاده از «توییتر» که با محدودیت هایی برای انتشار اخبار مواجه می شوم هم به این محدودیت ها اجازه به زانو درآوردنم را ندهم و با این که به اصطلاح دست و پایم بسته است؛ اما باز هم در چارچوب اصول اخلاقی خود گام بردارم.»

این استاد کالج امرسون بارها و بارها در اظهار نظرهای خود اذعان کرده است که پدیده توییتر در بسیاری از موارد به خبرنگاران و به طور کلی به بسیاری از ملت ها کمک کرده است تا صدای حقیقت و راستی خود را با سرعتی غیرقابل تصور به سراسر دنیا مخابره کنند. چنین ادعایی را می توان در رویدادهای مربوط به «بهار عربی»، کشته شدن «ترایون مارتین» سیاه پوست در ایالت فلوریدا به دست یک سفیدپوست و رفتارهای بی رحمانه دولت سوریه در برابر معرضین سوری، که از طریق شبکه اجتماعی توییتر به عنوان ابزار رسانه ای قدرتمند توانست دنیا را تکان دهد؛ لمس کرد. کاری که شاید به این سادگی ها از عهده شبکه های تلویزیونی و روزنامه ها بر نمی آمد!

در میان همه شبکه های اجتماعی، توییتر به عنوان دنیای مجازی بزرگ و متفاوت توانسته است در بسیاری از موقعیت های حساس جای رسانه های متعددی را بگیرد و در نقش راهبر برای تعداد کثیری از روزنامه نگاران جای خالی اطلاعات، منابع و ابزار خبررسانی مورد نیاز آنها را (البته نه چندان حرفه ای و دقیق) پر کند. توییتر به دلیل مختصات، محبوبیت و کاربران متعددی که در سراسر دنیا دارد توانسته است به سرعت جای خود را بین سایت های خبری معتبر، گزارشگران حرفه ای، منتقدان و نویسندگان و افکار عمومی باز کند. شاید به همین دلیل است که بسیاری از صاحب نظران دنیای رسانه و ارتباطات تاکید دارند که برای حفظ اعتبار و موقعیت این شبکه اجتماعی در میان روزنامه نگاران و افکار عمومی، می بایست چارچوب، قوانین، قواعد و اصول اخلاقی معین و مشخصی را در مورد کار با توییتر تعریف کرد.

به عنوان مثال، اصول اخلاقی روزنامه «لس آنجلس تایمز» برای کارمندان این رسانه طوری تعریف شده است که بر اساس آن همه اعضا و دست اندرکاران لس آنجلس تایمز متعهد شده اند که تحت هر شرایطی باید به خوانندگانشان حقیقت را بگویند. به عبارت دیگر «بیان حقیقت» یکی از اصول اخلاقی لس آنجلس تایمز است.

گسترش روزافزون و فراگیر شدن اینترنت و رشد غیرقابل تصور ابزارهای رسانه ای که کارکردن با آنها نسبت به گذشته ساده تر است، موجب شده تا بر جمعیت روزنامه نگاران حرفه ای و غیرحرفه ای افزوده شود. ضمن این که پدیده ای به نام خبرنگار-شهروند نیز بر تعداد جمعیت این جامعه افزوده است. در چنین شرایطی هجوم اخبار راست و دروغ، شایعه و حقیقت امری اجتناب ناپذیر است که تنها و تنها با رعایت یک سری اصول اخلاقی، توجه به خط قرمزها برای تمیز دادن راست از شایعه و دروغ می تواند ارزش و اعتبار گفته ها، استنادها و دروازه های انتشار اخبار، تصاویر و گزارش ها را تعیین کند.

توییت کردن اخبار درست، واقعی و ادیت شده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چرا که کوچکترین خطا و اشتباهی در انتخاب و انتشار خبر می تواند گاهی برای ناشر آن دردسرهای حقیقی و حقوقی فراوانی را ایجاد کند. البته باید به خاطر داشته باشیم که حتی رسانه های کهنه کار، معتبر و با سابقه باوجود چارچوب ها، اصول، خط قرمزها و ناظران خبری که دارند باز هم ممکن است در انتخاب اخبار شتاب زده عمل کنند و گاه شایعه و دروغ یا تنها بخشی از واقعیت را به عنوان خبری درست منتشر کنند.

به هر حال زمانی که گستره ابزار و رسانه هایی همچون یوتویوب، توییتر، وبلاگ ها و پدیده ای مانند خبرنگار-شهروند امکان دسترسی و به اشتراک گذاری اخبار، وقایع و انتشار شایعه و... را تسهیل می کنند همیشه باید جایی را هم برای انحراف و گمراهی های وحشتناک و گاه غیرقبل جبران در نظر بگیریم. چیزی که به شدت اصحاب و متولیان رسانه را آشفته خاطر کرده است و موجب شده تا اغلب آنها نسبت به آینده حرفه ای شان چه به لحاظ اجتماعی و چه از منظر اقتصادی نگران باشند.

من به عنوان یک استاد رشته روزنامه نگاری همواره سعی کرده ام تا علاوه بر آموزش سرفصل ها و اصول نگارش اخبار و گزارش های خبری به دانشجوهایم یاد بدهم که در هر مرحله از زندگی حرفه ای که هستند بیش از هرچیز به اصول اخلاق روزنامه نگاری پایبند باشند. در مسیر نیز به تک تک آنها گوشزد می کنم که در مورد استفاده از ابزار و رسانه هایی همچون توییتر از همین اصول اخلاقی پیروی کنند. ما باید یاد بگیریم و به دیگران یاد بدهیم که برای استفاده از شبکه های اجتماعی مانند توییتر قبل از هر اقدامی باید به اصولی پایبند بود که این اصول به هیچ وجه نباید اخلاقیات و انسانیت را زائل کنند.

همه ما به خوبی می دانیم که نوشتن در توییتر دارای محدودیت هایی است و به هیچ وجه نمی توان موضوعی را شرح و بسط داد. پس باید به یاد داشته باشیم که نباید حقیقت و درستی یک ادعا را قربانی این محدودیت کنیم. در کتابچه راهنمای رسانه های اجتماعی و رادیویی آمریکا (NPR) که در فوریه سل 2012 میلادی منتشر شده، شامل بخش ویژه ای است که به استفاده از شبکه های اجتماعی در روزنامه نگاری می پردازد. در این بخش به گزارشگران و خبرنگارانی که از شبکه های اجتماعی همچون توییتر استفاده می کنند، هشدار داده است: «برای انتشار لحظه به لحظه اخبار با تکیه بر قوانین رسانه های اجتماعی و رادیویی آمریکا گام بردارند و قبل از انتشار هر مطلبی از درستی و صحت آن اطمینان حاصل کنند.»

چنین توصیه ای یکی از بهترین و کلیدی ترین نصیحت هایی است که باید آویزه گوش هر روزنامه نگاری باشد. ما به خوانندگان می گوییم که چه چیزی تایید و چه چیزی رد شده است. وظیفه ماست که نسبت پیامدها و عواقب به اطلاعاتی که قرار است منتشر شوند و در دسترس عموم قرار بگیرند احساس مسئولیت کنیم. هر یک از ما به عنوان یک روزنامه نگار با اخبار، تصاویر و گزارش هایی که تهیه می کند سبب برانگیخته شدن یا برطرف شدن شک و تردیدهایی در ذهن مخاطبانش می شود و با پاسخ ها و دلایلی که برای این شک و تردیدها ارائه می کند، می تواند آرامش جامعه را به اضطراب و پریشان احوالی اش را تبدیل به آسایش خیال کند.

همه ما می بایست قبل از نوشتن و انتشار هر مطلبی همیشه این سوال مهم را از خود بپرسیم که: «آیا من به گسترش یک شایعه- هرچقدر کوچک و کم اهمیت- دامن می زنم یا اینکه برای بیان و انتقال اطلاعاتی واقعی و حقیقی تلاش می کنم؟»

به هر حال گاهی پیش می آید که مطالب تایید شده و دارای مجوز انتشار همه حقیقت نیستند. مانند زمانی که آرای میلیونی نتیجه و سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری یک کشور را تعیین می کند. اگرچه مجموع آراء سرنوشت یک کارزار انتخاباتی را مشخص کرده است؛ اما به هر حال باید به آن وجه دیگر آراء که نظر مخالف داشته اند هم توجه داشت تا به این ترتیب همه حقیقت بیان شده باشد. پس اگر قصد انتشار مطلبی به این مهمی را در توییتر شخصی تان دارید، قبل از هر اقدامی برای بیان همه واقعیت کلماتتان را آماده کنید.

«معقول» بودن یکی از اصول و موازین اخلاقی است که خبرنگاران باید هنگام استفاده از شبکه های اجتماعی همچون توییتر و فیس بوک، رعایت کنند. روزنامه نگارانی که قصد حضور در فضاهای مجازی همچون توییتر را دارند می بایست به یاد داشته باشند به عنوان یک روزنامه نگار مسئولیت‌هایی دارند که فضای شبکه‌های اجتماعی پرطرفدار این مسئولیت ها را دو چندان می کند. باور داشتن چنین مسئولیت هایی سبب می شود تا به لزوم اصول اخلاقی برای کار و فعالیت روزنامه نگاران در فضای شبکه های مجازی و اجتماعی مانند توییتر پی ببریم و برای تدوین این اصول نگاه جدی تری داشته باشیم.

نوشته: جری لانسون
ترجمه و خلاصه: انوشه جاوید
منبع: وب‌سایت خبرنگاران ایران

http://www.mediaethicsmagazine.com/index.php/browse-back-issues/143-spring-2012/3998417-lets-establish-ethics-codes-for-using-twitter-in-journalism