آرش برهمند - تصور سنتی از دارایی‌های ملی یک کشور اغلب به داشته‌هایی مانند مرزهای آبی و خاکی، میادین کانی یا غیرکانی و اساسا هر داشته ملموسی محدود می‌شود که در متعالی‌ترین حالت خود هم باز حالتی تاریخی و نه مجازی دارد؛ پرچم یک کشور، سرود ملی آن و شخصیت‌های بزرگ ملی و دینی آن هم از همین جمله هستند. از همین رو است که شهیدان دفاع مقدس حتی یک متر مربع از خاک ایران را وا نگذاشتند و پرچم سه‌رنگ کشورمان در هر نقطه از آن در اهتزاز است و ما هر چند بسیار دیر، می‌کوشیم مولانا و زرتشت را به عنوان بخشی از میراث تاریخی خود به جهان معرفی کنیم ولی آیا در عصر اینترنت هم داشته‌های ملی ما به همین موجودی‌های گذشته و اکنون محدود می‌شود؟
***
اطلاعات‌نگاری این هفته یا همان صفحات خواندنی اینفوگرافی حاوی اطلاعاتی جالب درباره نسبت صاحبان محتوا در فضای وب است که با تنظیم بابک نقاش در کنار آمارهای دیگر نشان از 10 کشور برتر در حوزه زبانی اینترنتی دارد؛ این اعداد همان‌گونه که انتظار می‌رفت با صدرنشینی زبان‌های انگلیسی، چینی و اسپانیایی آغاز شده و در نهایت به مدعیانی مانند کره و روسیه ختم می‌شود ولی از زبان فارسی در این میان نشانی نیست. شاید با این نگاه درک کنید چرا مهرداد خدامی در گام‌گام فوتوشاپ جدید با هیجانی زائدالوصف از پشتیبانی زبان فارسی در CS6 خبر داده است ولی ما همیشه هم اینچنین در حوزه محتوای اینترنتی جزو مستضعفان جهان مجازی نبوده‌ایم.
کمتر از یک دهه پیش (در میانه سال 84) همان زمانی که هنوز نشانی از فیس‌بوک نبود، گوگل تازه داشت امپراتوری‌اش را پهن می‌کرد و ویکی‌پدیا می‌خواست جهش امروزش را در پیش بگیرد. فارسی به شهادت همین وب‌سایت منبع امروز یعنی Technorati در میان زبان‌های برتر جهان مجازی در رتبه دهم جای خوش کرده بود تا در پایان دولت اصلاحات فضای باز نسبی که برای وبلاگ‌نویسی ایرانی پدید آمده بود منجر به شکوفایی تولید محتوای فارسی در میان غول‌های تغذیه‌شده غربی و شرقی شود. اکنون ولی ما در میان اقلیت‌های جهان مجازی هستیم که همه در کنار یکدیگر کمتر از چین کاربر فعال زبانی در اینترنت داریم. فضای وبلاگی کشور بسته شد، کاربران ایرانی به نوشتن زبان‌های التقاطی مانند فینگلیشی روی آوردند و ما اکنون حتی در نقشه جهانی Internet World Stats هم نیستیم.
***
پس از انقلاب شبکه‌های اجتماعی طی سال‌های اخیر همواره در نگاه رسمی به حضور کاربران ایرانی در سایت‌هایی مانند توییتر و فیس‌بوک به چشم جریانی نامطلوب نگاه شده است و هر چند فیلترینگ در نهایت روند حضور ایرانی‌ها را در این شبکه‌ها کند نکرده ولی در غیاب صاحبان محتوای فارسی مانند وبلاگ‌ها و یوتیوب در نهایت ارزش این سایت‌ها (حتی شبکه علمی LinkedIn) به یک سایت آشنایی و زوجیابی تنزل پیدا کرده است.
در این میان ویکی‌پدیای فارسی یک استثناست؛ این شاخه بومی‌شده دایره‌المعارف آنلاین هر چند نتوانسته همپای سایر رقبای بومی‌اش رشد کند ولی در حال حاضر با داشتن نزدیک به 200 هزار مقاله فارسی آن هم با تنها 6 نفر بر میلیون ویراستار، آماری خارق‌العاده دارد و با قرار گرفتن در رتبه 23 در میان نسخه‌های بومی این سایت جهانی در هر ساعت نزدیک به 60 هزار بازدیدکننده دارد که نشان‌دهنده جمعیت جوان و جویای دانش در فضای وب است.
امیدوارکننده‌ترین نکته درباره ویکی‌پدیای فارسی هم این حقیقت است که بزرگ‌ترین دایره‌المعارف آنلاین جهان توسط خود کاربران فارسی‌زبان و گمنام جهان وب اداره و توسعه داده می‌شود و هیچ بنیاد مالی یا سیاسی شناخته‌شده‌ای پشت این توسعه متن‌باز نیست. ظاهرا فعلا ویکی‌پدیا آخرین سنگر زبان ما در جهان مجازی است؛ در توسعه آن بکوشیم.
هفته‌نامه عصر ارتباط
