رتبه‌بندی وبومتریکس در سال 2004 توسط آزمایشگاه سایبرمتریک (CINDOC) واحدی از انجمن ملی تحقیقات اسپانیا (CSIC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی دنیا ارائه شد. رتبه‌بندی وبومتریکس متشکل از یک پایگاه داده شامل بیش از بیست‌هزار دانشگاه و مرکز تحقیقاتی است.

این رتبه‌بندی بر اساس شاخصی مرکب از 4 پارامتر تهیه شده است که شاخص‌های آن به مرور زمان اصلاح و به روز می‌شود. وبومتریکس هر ساله در بهمن‌ماه و مردادماه به روز می‌شود و یک مقیاس وبی برای دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی فراهم می‌آورد. این رتبه‌بندی میزان فعالیت علمی وب‌سایت‌های آموزشی را به‌صورت دوره‌ای نشان می‌دهد.
درحقیقت هدف از این رتبه بندی نشان دادن میزان توجه موسسات به نشر الکترونیکی است و موسسات و دانشگاه‌هایی دارای رتبه بهتری هستند که اهمیت بیشتری به این مساله می‌دهند.

شاخص‌های وبومتریکس

در حال حاضر چهار فاکتور اصلی به عنوان شاخص‌های ارزیابی وبومتریکس وجود دارد. در جدول شماره یک هر فاکتور و درصد اهمیت آن براساس آخرین نسخه (ژانویه2012) ارائه شده است.در مورد این شاخص‌ها نکات ذیل لازم به ذکر است:

همان‌گونه که در جدول شماره یک مشخص است شاخص scholar که در واقع بیانگر میزان تولیدات علمی یک موسسه علمی/پژوهشی است در نسخه اخیر اهمیت بیشتری یافته است. البته لازم به ذکر است که نحوه محاسبه این شاخص نیز نسبت به سال‌های گذشته بهبود چشمگیری داشته است که این امر منجر به بهبود قابل ملاحظه وضعیت وب‌سایت دانشگاه‌های ایرانی شده است.اهمیت دو فاکتور Rich file , size در نسخه اخیر کمتر شده است لیکن همچنان مهم‌ترین فاکتور، Visibility است. Visibility نشان‌دهنده میزان ارجاعات سایر سایت‌های اینترنتی به وب‌سایت مورد نظر است که طبیعتا فاکتور مهمی به شمار می‌رود.منابع اصلی استخراج شاخص‌های ارزیابی در نسخه جدید سه منبع Majestic SEO, Google Scimago, هستند که البته دو منبع آخر چندان شناخته شده نیستند. در نسخه‌های گذشته از yahoo و سایر موتورهای جست‌وجو هم استفاده می‌گردید که بنا به دلایلی حذف شده‌اند. تقریبا تمامی فاکتورها بدون دخالت مستقیم انسان و توسط موتورهای جست‌وجو استخراج می‌شوند. فرمت Rich Fileها در نسخه اخیر بهبود یافته است.

هدف از تحقیق حاضر

در این تحقیق تلاش شده است تا در نگاهی اجمالی وضعیت دانشگاه‌های کشور نسبت به کشورهای منطقه و وضعیت جهانی و در نهایت در مقایسه با یکدیگر ارزیابی شده و در خاتمه نیز راهکارهایی جهت بهبود وضعیت وب‌سایت دانشگاه‌ها ارائه شود.با توجه به اینکه وب‌سایت رتبه‌بندی وبومتریکس تنها نتایج آخرین رتبه‌بندی را در سایت خود نشان می‌دهد و نتایج دوره‌های گذشته تنها برای 500 دانشگاه اول دنیا در این سایت موجود است، برای به‌دست آوردن نتایج سال‌های گذشته و مقایسه با آخرین ویرایش رتبه‌بندی از آرشیو نگارنده در این خصوص استفاده شده است.

وضعیت کشورهای منتخب

در جدول شماره دو، تعداد دانشگاه‌های شناخته شده در رتبه‌بندی وبومتریکس در 11 کشور منتخب ارائه شده است. این اعداد مربوط به سال‌های 2008 تا 2012 هستند و در انتخاب کشورها تلاش شده است تا کشورهای منطقه، قاره آسیا و کشورهای توسعه یافته به‌طور همزمان مدنظر قرار گرفته شوند. همان‌طوری که در جدول مشخص است ایران بعد از کشورهای آمریکا، هند، چین و فرانسه، در جایگاه مناسبی از نظر تعداد دانشگاه‌های منتخب است که این جایگاه در طول سال‌های گذشته بهبود چشمگیری
داشته است.

وضعیت دانشگاه تهران در مقایسه با سایر دانشگاه‌های دنیا

در رتبه‌بندی اخیر دانشگاه تهران در رتبه 528 جهانی قرار گرفته است و در میان دانشگاه‌های آسیایی نیز در رتبه 80 قرار دارد و این در حالی است که در سال‌های گذشته هیچ دانشگاه ایرانی در میان یکصد دانشگاه برتر آسیایی وجود نداشته است.در میان 20 دانشگاه برتر کشور، دانشگاه‌های ارومیه، کاشان و تبریز بیشترین پیشرفت را نسبت به سال گذشته تجربه کرده‌اند. از بین دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز دانشگاه علوم پزشکی تهران با بهبود مناسب رتبه خود و رساندن خود در جمع 1000 دانشگاه برتر دنیا، پیشرفت داشته است.در بین واحدهای دانشگاه آزاد نیز، واحد علوم و تحقیقات با بهبود رتبه خود از 4205 در ژانویه 2011 به 2080 در ژانویه 2012، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته است.

راهکارهای بهبود جایگاه دانشگاه‌ها

به‌طور کلی راهکارهای اساسی برای بهبود رتبه وب‌سایت‌های دانشگاه براساس وبومتریکس را می‌توان به این شرح برشمرد: یکسان نمودن نام دامنه (Domain) سایت اصلی دانشگاه و همه وب‌سایت‌های زیر مجموعه و متعلق به دانشگاه. استفاده از دامنه‌های متعدد باعث توزیع امتیاز بین چند دامنه شده و در نهایت بالاترین امتیاز برای دانشگاه در نظر گرفته خواهد شد که این امر بسیار نامطلوب خواهد بود. به عنوان مثال دانشگاه صنعتی شریف سال‌هاست که با این مشکل دست به گریبان است. دانشگاه‌ها می‌توانند برای سایت‌های زیرمجموعه خود از زیر دامنه (Subdomain) استفاده کنند و در این صورت امتیاز همه subdomain ها با هم جمع خواهد شد. این روش در میان دانشگاه‌های برتر دنیا بسیار متداول است.رعایت استانداردهای SEO یا بهینه‌سازی برای موتورهای جست‌وجو در پیاده‌سازی فنی و محتوایی سایت‌های دانشگاهی نیز موضوع بسیار مهمی است که بر روی هر 4 فاکتور رتبه‌بندی موثر خواهد بود. چگونگی رعایت این استانداردها و راهکارها در این خصوص نیازمند سلسله مقالات جداگانه است.افزایش انتشار محتوای موجود در وب‌سایت‌ها و ارائه محتوای به‌روز نیز از جمله فاکتورهای بسیار مهم است.وجود نسخه انگلیسی از وب‌سایت با حداقل اطلاعات کلی از معرفی دانشگاه نیز از جمله مواردی است که تاثیر مطلوبی خواهد داشت.

نتیجه

در مجموع می‌توان موارد ذیل را به عنوان جمع‌بندی نتایج حاصل از رتبه‌بندی سال جاری (2012) و مقایسه آن با سال‌های گذشته عنوان نمود:

در مجموع وضعیت دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور در چند سال اخیر بهبود قابل ملاحظه‌ای براساس رتبه‌بندی وبومتریکس داشته است. اغلب دانشگاه‌های کشور در فاکتور Schlar پیشرفت بسیار مناسبی داشته‌اند که این امر بیشتر به دلیل افزایش تعداد مقالات علمی دانشگاه‌ها و همچنین بهبود روش محاسبه این فاکتور در وبومتریکس بوده که باعث احقاق حق دانشگاه‌های ایرانی نسبت به سال‌های گذشته شده است.اغلب دانشگاه‌ها در فاکتور Rich files Size جایگاه چندان مناسبی ندارند که راهکار اصلی بهبود این دو فاکتور، قوی کردن وب‌سایت‌های دانشگاه از دو جنبه محتوایی و فنی و اعمال اسنانداردهای SEO است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
نویسنده: محسن رحمت