هفته‌نامه‌ی پنجره - پایگاه های اطلاع رسانی خبری- تحلیلی جدا از شکل ظاهری، سبک کلی و اصول کاری نزدیک به هم با محتواهای متفاوت، پیوسته به دنبال اثبات نقش آگاهی بخشی خود در فرآیند اطلاع رسانی جامعه هستند. رسانه هایی که تا به حال هیچ گاه به مانند نمونه های عریض و طویل تر از خود (خبرگزاری ها) به رسمیت شناخته نشده اند، اما به گواه بررسی آرشیو آن ها، چه بسیار مواردی که در جریان سازی و پیگیری امور خبری، پیشتر از خبرگزاری ها بودند و تمام تبعات آن را نیز پذیرفته اند.

سایت خبری- تحلیلی «فردا نیوز» نمونه خوبی برای بررسی است. سایتی که پرهیزی از بیان نزدیکی به شهردار تهران و حامیان وی ندارد و به گفته مدیرمسئول آن، تحریریه اش هنوز به درد کارمند بودن و کارت زدن مبتلا نشده است.

در همین رابطه:
- سایت «فردانیوز» از دیروز تا امروز
- نگاهی به مشخصات و امکانات سایت «فردانیوز»

***

ارژنگ آلادپوش - ضرب‎المثلی هست که می گوید اگر می خواهی سایتی را بشناسی، مدیرمسئولش را ببین! مجید رفیعی، خود مدیر مسئول سایت «فردا»ست: صادق و ساده و خندان! برخلاف بعضی از سایت ها و آدم‎ها، سایت فردا و مجید رفیعی آدم را عصبانی نمی کنند، هرچند که ممکن است در جاهایی با آن‎ها مخالف باشی و این برای یک «رسانه» خیلی مهم است که «لج دربیار» نباشد. سایت فردا این اصل رسانه ای را خوب بلد است و خوب هم اجرا می کند، رفیعی کارش را از «وبلاگ» شروع کرده است و اینک مدیریت یکی از سایت های پرمخاطب ایرانی را برعهده دارد. بسیاری از فعالان سایت های اصول‎گرا - مثل سایت فردا - از دانشگاه امام صادق(ع) برخاسته اند که این نشان می دهد، دانشگاهی که آیت ا... مهدوی کنی آن را اداره می کند، علاوه‎بر داشتن «پل مدیریت»، توانسته است پل رسانه ای بوده و در تربیت چهره های رسانه ای هم موفق باشد، متن این گفت وگو را از نظر می گذرانید:

- آقای رفیعی! فضای سایت های خبری برای بسیاری از مردم یک فضای مبهم و تاریک است و تصور دقیقی از فعالان سایت های خبری و سیاسی وجود ندارد. برای این که این شفافیت را در آغاز مصاحبه ایجاد کنیم، خوب است سئوالاتی در مورد سوابق فعالیت های سیاسی و خبری شما داشته باشیم. مجید رفیعی چطور با «فردا» آشنا شد، یا به زبان بهتر، چطور پایش به این سایت و اصولا فضای سایت ها باز شد؟

- آن موقعی که در دانشگاه امام صادق(ع) درس می خواندم(ورودی 79 هستم) اصلا فکرش را نمی کردم که به‎طور تخصصی وارد کار رسانه بشوم یا آن‎قدر وارد رسانه بشوم که این تبدیل به «شغل» من شود. به‎هرحال فضای سیاسی کشور هم جوری نبود که من بخواهم وارد فعالیت حرفه ای سیاسی بشوم، اما این اتفاق در خرداد 86 افتاد و خیلی ناگهانی از من دعوت شد تا سایت فردا را که پیش از این فعالیتش به دلایلی، تعطیل شده بود، ازگروه قبلی تحویل بگیرم. البته کار خبری و رسانه ای را به‎طور تفننی و مقطعی داشتم، مثلا در مسجد محله مان (مسجد الرسول(ص) نازی آباد) نشریه هفتگی درمی آوردیم و در دوره دانشجویی به‎صورت حق‎التحریر یا افتخاری با روزنامه‎هایی چون «رسالت»، «سیاست روز»، «حزب‎ا...» همکاری می کردم در حوزه سایبر و فضای مجازی قبل از سایت فردا، دو تجربه داشتم و این جا برای اولین‎بار می‎گویم که اولین وبلاگ درباره ناگفته های دانشگاه امام صادق(ع) را بنده در سال 1380 راه‎اندازی کردم البته به صورت محرمانه! که به انتقاد از برخی مسائل دانشگاه می پرداخت.

- اسم وبلاگ چه بود؟

- پل مدیریت!

- عاقبت این وبلاگ چه شد؟

- تعطیلش کردیم، چون متوجه شدیم بعضا سوء استفاده‎هایی از اخبار و اطلاعات این وبلاگ داخلی دانشگاه می شود که به مصلحت نبود!

- تجربه دوم چه بود؟

- در هنگامه انتخابات نهم ریاست جمهوری در سال 1384 با سایت «تابان» که در اردوگاه اصول‎گرایان بود، همکاری خبری داشتم، اما همکاری‎ام با سایت فردا از این جا شروع شد که مجموعه ای از حامیان آقای قالیباف که مرا از قبل می شناختند، پیشنهاد کردند که سایت فردا را مدیریت کنم. این سایت را آقای شکوهی از روزنامه‎نگاران پرسابقه اصول‎گرا راه‎اندازی کرده بود.

- دلیل انصراف آقای علی شکوهی از مدیریت سایت فردا چه بود؟

- ظاهرا ایشان به‎دلیل دلسردی از این نوع کار رسانه‎ای، تمایلی به ادامه کارشان نداشتند، هرچند که ما علاقه داشتیم ایشان باشند، به‎هرحال ما در هشت خرداد 1386 کارمان با سایت فردا را شروع کردیم.

- بازدید سایت فردا در این مقطع (وقتی شما کار را برعهده گرفتید) چقدر بود؟

- سایت فردا بارها دچار تعطیلی شده بود و هنگامی که ما سایت را تحویل گرفتیم، روزانه حدود 1500 بازدید داشت.

- الان بازدید چه میزان است؟

- بسته به فضای خبری کشور متغییر است، اما به‎طور نسبی می شود گفت صفحه اول سایت روزی 50 هزار بار دیده می شود که این میزان بازدید‎کننده هرکدام به‎طور میانگین تقریبا 5 یا 6 خبر را در سایت می بینند.

- آیا سایت «فردا» را موفق می دانید؟

- درباره میزان موفقیت سایت باید از چند جنبه به آن نگاه کرد. یکی از نگاه خودمان و ارزیابی های ما از وضعیت سایت که افت و خیز داشته است. یکی هم از نگاه مخاطبان جریان فکری ما که فکر می کنم در این زمینه با بازخوردهای گرفته شده موفق بوده‎ایم. یعنی اصطلاحا سایت یک روند مشخصی را در تبیین و دفاع از جریان فکری خود دارد. و در آخر هم باید از دید مخاطبان عمومی با گرایش های مختلف و بعضا دارای اندیشه مخالف جریان خودمان به آن بپردازیم که این را باید از آن‎ها پرسید.

- نسبت سایت فردا با آقای قالیباف چیست؟ شما حامی ایشان هستید یا به‎عنوان جزیی از سیستم رسانه ای ایشان فعالیت می‎کنید؟

- طبعا هیچ رسانه ای نمی‎تواند به‎طور مطلق به جایی یا شخصیتی وابسته نباشد؛ از سوی دیگر، اگر شخصیت یا یک طیف سیاسی هم برای ارتباط با مخاطبان خود، رسانه ای داشته باشد یا آن را تأسیس کند، چیز بدی نیست، اما ما خودمان را در درجه اول رسانه اصول‎گرایان و خط انقلاب و نظام می دانیم و در درجه دوم اصراری هم نداریم که بگوییم ارتباطی با مجموعه آقای قالیباف نداریم.

- مثلا در انتخابات اخیر ریاست جمهوری و حوادث بعد از انتخابات، موضع سایت فردا چه بود؟

- اولویت اول سایت فردا در انتخابات ریاست جمهوری تلاش برای تحقق دغدغه رهبر معظم انقلاب برای مشارکت حداکثری بود که فکر می‎کنیم در تحقق این دغدغه در حد و اندازه خود موفق بودیم. سیاست رسانه ای دیگر ما در انتخابات این بود که برای هر چهار نامزد انتخابات فضایی برای بیان دیدگاه‎ها و نظرات آنان فراهم کنیم، چون هر چهار نامزد را نامزد نظام می دانستیم، اما در مورد حوادث بعد از انتخابات، مشی سایت فردا کاهش تنش ها و مقابله با افراط‎گرایی در هر دو سوی ماجرا بود و ما برخلاف برخی از رسانه ها و خبرگزاری ها نقش «بنزین سوپر» بر آتش فتنه را نداشتیم و سعی می کردیم بحث اعتدال و میانه‎روی و تمکین به قانون را دنبال کنیم.

- قوی‎ترین رقیب خود در فضای سایت ها را کدام سایت می دانید؟

- البته در فضای سایبر، همه سایت ها رقیب ما محسوب می شوند، یا رقیب در عرصه سیاسی یا رقیب در عرصه جذب مخاطب. رقیب ما در عرصه سیاسی، سایت «رجانیوز» است که البته این رقابت به معنی دشمنی نیست و با خیلی از بچه های رجانیوز قبلا در دانشگاه امام صادق(ع) همکلاس یا همدوره بوده‎ایم، اما در عرصه جذب مخاطب رسانه هایی که نوآوری داشته اند مثل «الف» را رقیب خود می دانیم.

- شما به‎عنوان مدیرمسئول سایت فردا، اگر بخواهید سایت های اصول‎گرا و اصلاح طلب موجود را آسیب شناسی کنید، چه مواردی را ذکر می کنید؟

- راه‎اندازی سایت خبری کار چندان سختی نیست، خیلی از جریانات و اشخاص در یک مقطع سیاسی مثل انتخابات و... سایتی راه‎اندازی می کنند و با خبرهای جنجالی آن را داغ می کنند، اما بعد از مدتی به اصطلاح تاریخ مصرف‎شان تمام می شود یا تعطیل می شوند، تقریبا چیزی شبیه وضعیت فصلی احزاب در عرصه سیاسی رسمی، به نظر من مهمترین آسیب سایت های خبری همین مقطعی بودن و فصلی بودن‎شان است، اما به‎طور خاص برای سایت های اصول‎گرا یک آسیب مهم این است که بعضا شاهد هستیم یک فضای تضاد و تنش شدید و بی اخلاقی میان خود اصول‎گراها ایجاد می شود که بعضا نسبت به دشمنان نظام هم وجود ندارد و به اصطلاح «اشداء علی بینهم» می شوند.

در سایت های اصلاح‎طلب هم بعضا مرزبندی بین منافع سیاسی گروهی و مصالح کلی نظام ایجاد نمی شود، اما می خواهم از فرصت استفاده کنم و یک گریزی هم به بحث فیلترینگ بزنم. ما با وجود این که تمام معیارها و خطوط قرمز را رعایت می‎کنیم، اما اولین کاری که هرروز صبح بعد از بیدار شدن و روشن کردن رایانه انجام می دهیم این است که چک کنیم سایت‎مان فیلتر شده است یا نه! راه برخورد با اشتباهات و خطاهای رسانه ای توسعه و حمایت از رسانه های خوب است و نباید فیلترینگ اولین و آخرین نسخه برخورد با رسانه باشد، البته اخیرا این رویه قانونمندتر شده است.

- ابتکارات و ابداعات خاص یا جریان‎سازی های مهم سایت فردا در طول چند سال اخیر چه بوده است؟

در مورد ابتکارات می توانم بگویم سایت فردا اولین سایتی بود که نشریات محلی و وبلاگ‎ها و حتی پیامک ها را به عرصه خبری سایت ها وارد کرد، همچنین از نظر حضور در شبکه های اجتماعی مثل «فیس‎بوک» و «تویتر» و «فرندفید» هم حضور جدی و گسترده ای داشتیم و اقدام قابل توجه ما توئیت کردن زنده مناظره های انتخابات ریاست جمهوری بود که بسیار مورد توجه واقع شد. ما شاید اولین سایتی بودیم که رصد و نقد جدی برنامه های صداوسیما را در دستور کارمان قرار دادیم که بعدها بقیه سایت ها هم این کار را انجام دادند. ما در حال حاضر مفهومی جدید با عنوان «سایت اقشار» را در دستور کار خود داریم که یکی از این سایت ها را با عنوان «زن فردا» تأسیس کرده‎ایم و اگر امکانات مالی باشد، سایت های استانی زیر‎مجموعه سایت فردا را تأسیس و راه‎اندازی می کنیم.
چند مورد از جریان‎سازی‎هایی که سایت فردا انجام داده است را هم بگویید.

در مورد حضور دکتر احمدی‎نژاد در دانشگاه کلمبیا رسانه های رسمی و خبرگزاری های کشور تا ساعت ها سکوت کردند و موضع‎گیری خاصی نکردند، چون با توجه به حواشی خاص این حادثه و توهین به رییس‎جمهور و... نمی‎دانستند باید چگونه به آن بپردازند، اما سایت فردا در آن مقطع به تولید محتوا در این زمینه پرداخت و با قدرت موضع‎گیری کرد و از رییس‎جمهور به‎عنوان نماینده کشور و نظام دفاع کرد، یا مثلا در مورد تحولات اخیر موضوع هسته ای و برخی توافقات در مورد مبادله سوخت هسته‎ای، سایت فردا موضعی فعال، منتقدانه و اصولی داشت، در حوزه اجتماعی هم اثرگذاری ما این بود که مشکلات چند خانواده محروم را در شهر تهران منعکس کنیم که با کمک مردم و سایر رسانه‎ها، مشکل این خانواده ها به نحو مطلوبی حل شد. همچنین درباره بی‎احترامی که به تمثال امام عزیزمان شد، سایت ما اولین رسانه ای بود که نسبت به اقدام هتاکان و همچنین صداوسیما واکنش نشان داد. فکر می کنم حدود 12 ساعت بعد، آقای کروبی مطالبی گفت و بعد از آن تازه رسانه های اصول‎گرا فهمیدند که باید واکنش نشان دهند.

- پربازدیدترین خبری که تاکنون در فردا منتشر شده، چه بوده است؟

اخبار مربوط به اعلام نتایج انتخابات چه در انتخابات مجلس هشتم و چه در انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم پربازدیدترین اخبار ما بوده‎اند.

- به‎عنوان آخرین سئوال، دلیل قدرت بیشتر سایت های خبری - سیاسی برای جریان سازی نسبت به خبرگزاری ها و حتی روزنامه ها چیست؟‬

فکر می‎کنم انعطاف بیشتر برای انعکاس اخبار و شنیده ها با وجود مخاطرات فراوانی که انتشار این نوع اخبار در پی دارد، دلیل قدرت بیشتر سایت‎ها برای جریان‎سازی خبری باشد، رسانه های رسمی مثل اکثر خبرگزاری ها گرفتار فرهنگ «کارمندی» و «کارت زدن» هستند که همین باعث افت خلاقیت در آن‎ها شده است، اما سایت ها فعلا از این آفت به‎دور هستند.