روزنامه دنیای اقتصاد، م.ر.بهنام رئوف - دو شب پیش درست در ساعت یک و نیم بامداد پیامکی دریافت کردم مبنی بر آغاز فروش اوراق مشارکتی یکی از وزارتخانه‌های کشور در شعب یکی از بانک‌های کشور.

این پیامک را درست در زمانی دریافت کردم که طی چند روز قبل از آن از سوی یکی از مدیران سازمان تنظیم مقررات رادیویی خبری منتشر شده بود مبنی بر ممنوعیت ارسال پیامک تبلیغاتی بدون رضایت کاربران.

ممنوع اما آزاد

لطف‌الله سبوحی چندی پیش گفته بود که دستورالعمل ساماندهی پیامک‌های تبلیغاتی روز بیستم بهمن ماه به تمام اپراتورهای تلفن همراه کشور ابلاغ شده است.

براساس دستورالعمل ابلاغی، اپراتورهای تلفن همراه مکلف شدند، قبل از ارسال پیامک‌های انبوه تبلیغاتی یا خبری به مشترکان خود، با ارسال یک پیامک نظر مشترک را در خصوص دریافت یا دریافت نکردن پیامک جویا شوند و در صورت موافقت مشترک اقدام به ارسال پیامک به مشترک کنند.

سبوحی تصریح کرد: در این دستورالعمل به مکانیزم‌های تایید مجدد نیز تاکید شده تا مشترک با آگاهی کامل انتخاب خود را انجام دهد. معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور گفت: شکایت‌هایی در مورد پیامک‌های تبلیغاتی که وقت و بی وقت به آنها ارسال می‌شود، از سوی مشترکان تلفن‌های همراه داشتیم که امیدواریم با ابلاغ این دستورالعمل و اجرای آن از سوی اپراتورها این مشکل برطرف شود.

سبوحی با تاکید بر اینکه تلفن همراه حریم خصوصی افراد است، اظهار داشت: برخی از پیامک‌های تبلیغاتی مصداق بارز مزاحمت است، بیدار کردن مشترک در ساعت سه بامداد با صدای یک پیامک تبلیغاتی معنی‌ای جز مزاحمت ندارد. وی با بیان اینکه فعالیت تبلیغاتی جا و زمان مشخص باید داشته باشد، افزود: هدف دستورالعمل جدید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) حفاظت از حریم خصوصی افراد است.

معاون سازمان تنظیم مقررات گفت: پیش از این نیز به اپراتورها گفته شده که این امکان را فراهم کنند که اگر مشترکی مایل نبود، تبلیغات روی تلفن همراه او ارسال نشود اپراتورها نیز ادعا می‌کردند که این مکانیزم وجود دارد ولی در عمل اجرا نمی شد.

سبوحی با اشاره به رواج مسابقه‌های پیامکی در کشور گفت: برگزار کنندگان مسابقه‌ها نیز باید مشترک را از هزینه ارسال پیامک آگاه کنند. وی افزود: هدف از ابلاغ این دستورالعمل ایجاد فضای مناسب برای کسب‌وکار همراه با رضایت کامل مشترکانی است که خدمات را دریافت می‌کنند.

این اقدام رگولاتور درحالی صورت گرفته است که پیش از این بارها و بارها رسانه ها نسبت به مشکلات پیش روی پیامک‌های تبلیغاتی گزارش ها و خبرهای بسیاری منتشر کرده بودند، اما با این حال سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بدون توجه به گزارش‌های نگاشته شده دلیل چنین دستور العملی را شکایت از مشترکان عنوان کرده است.

با این حال معاونان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی که مجموعه روابط عمومی اش خود یکی از ارسال‌كنندگان مرتب پیامك برای خبرنگاران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است تمایلی به پاسخگویی به خبرنگاران ندارد. چرا که لطف‌الله سبوحی در جواب تماس تلفنی روزنامه دنیای‌اقتصاد برای چند پرسش نسبت به این دستورالعمل اینگونه عنوان کرد که تمایل و وقتی برای پاسخگویی نداشته و سپس تلفن را قطع می‌کند. این درحالی است که مدیران مجموعه سازمان تنظیم مقررات بیشتر ترجیح می‌دهند که با خبرنگاران چند خبرگزاری خاص مصاحبه کرده و صرفا هم جملاتی که تمایل دارند را بیان کنند.

مجموعه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از زمان مدیریت جدید خود با اتخاذ چنین روش‌های اطلاع‌رسانی‌ای همواره سعی کرده‌اند از پاسخ‌دهی نسبت به قصور و کاستی‌های خود طفره روند. با این حال این مجموعه در طول هفته بارها با ارسال پیامک‌های خبری، خبرنگاران را دعوت به مشاهده مصاحبه زنده تلویزیونی مدیرانش با شبکه آموزش می‌کند. مصاحبه‌هایی که در عرف رسانه از آن به عنوان رپرتاژ آگهی یاد می‌شود نه مصاحبه زنده تلویزیونی. در رپرتاژ آگهی‌های تلویزیونی معمولا سفارش دهنده با صرف پرداخت هزینه میلیونی یك‌طرفه به بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازد.

هرچند که این دستورالعمل ابلاغ شده است اما از اجرای آن خبری نیست. درست مانند برخی دیگر از قوانین رگولاتور که بیشتر جنبه نمایشی دارد به خصوص قوانینی که در بخش حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان نگاشته شده است. شرکت‌های طرف قرارداد اپراتورها، یعنی همان‌هایی که اقدام به ارسال پیامک انبوه می‌کنند در طول این مدت نه‌تنها راهکاری را برای جلب رضایت کاربران در ارسال پیامک‌های تبلیغاتی به کار نبسته‌اند بلکه به نظر می‌رسد میزان ارسال پیامک‌های تبلیغاتی خود را چند برابر هم کرده‌اند. به خصوص آن دسته از پیامک‌های تبلیغاتی هدفمند که با توجه به سن و تحصیلات و محل زندگی مشترکان ارسال می‌شود. یعنی همان پیامک‌هایی که ارسال‌کنندگان آن به راحتی تمام مشخصات کاربران را در اختیار دارند و در آخر هم معلوم نشد که این اطلاعات را چگونه به دست آورده‌اند. حتی همین سازمان تنظیم مقررات هم که چندی پیش و به بهانه درز اطلاعات کاربران تلفن همراه به قولی در این پروژه وارد شده بود هم یا نتوانست بفهمد که این اطلاعات چگونه لو رفته است یا نتوانسته عنوان کند!. از سوی دیگر شیوه لغو دریافت پیامک‌های ارزش افزوده نیز با مشکلات بسیاری همراه است. بطوری که همواره مطالبی در دنیای وب مبنی بر مخدوش بودن برخی از این سرویس ها عنوان می‌شود.

پیامک‌هایی که تکذیب می‌شوند

حتما برای شما هم پیش آمده است که برخی از پیامک‌های تبلیغاتی‌ای که دریافت می‌کنید برای شما آشنا باشند. آشنا از این نظر که مورد تبلیغات شده در نزدیکی محل سکونت شما قرار گرفته باشد. هر چند که به تازگی اپراتورهای تلفن همراه با به‌کارگیری سرویس‌های ارزش افزوده جدید خود می‌خواهند از این شیوه تبلیغاتی برای افزایش درآمدهای خود استفاده کنند، اما خواه بخواهند این موضوع را بپذیرند و خواه بخواهند تکذیب کنند چنین شیوه تبلیغاتی هم اکنون از سوی برخی از شرکت‌های ارسال پیامک انبوه به کار گرفته می‌شود.

چندی پیش همراه اول و به دنبال داستان درز اطلاعات کاربرانش اطلاعیه منتشر کرده بود که در آن آمده بود اطلاعات خصوصی مشتركان همراه اول شامل «شماره تلفن، نام، نام‌خانوادگی، تاریخ تولد، جنسیت، شغل، میزان تحصیلات، كدملی، كدپستی و آدرس»، جزو حریم خصوصی مشتركان محسوب شده و در شركت ارتباطات سیار ایران كاملا محفوظ است.

این اپراتور ادامه داده بود که از همان ابتدای فعالیت تاكنون خود را موظف به حفظ كامل حریم خصوصی مشتركان دانسته و به هیچ وجه اجازه دسترسی به اطلاعات خصوصی مشتركان شامل «شماره تلفن، نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، جنسیت، شغل، میزان تحصیلات، كدملی، كدپستی و آدرس»، را نداده است؛ تا آنجا كه به عنوان مثال قبوض مشتركان دائمی همراه اول با پاكت توزیع می‌شود كه تا حد ممكن این‌گونه اطلاعات حتی در دسترس توزیع‌كنندگان و همسایگان نیز قرار نگیرد.

ایرانسل هم ادعاهای مطرح شده مبنی بر دسترسی شرکت‌های ارسال‌کننده پیامک‌های تبلیغاتی به بانک اطلاعاتی مشخصات مشتركان اپراتورها را رد کرد و تاکید کرده بود که اطلاعات و مشخصات مشتركان ایرانسل به هیچ عنوان در اختیار هیچ شرکت ثالثی قرار نگرفته است.

ایرانسل در اطلاعیه خود گفته بود: این شرکت حتی به درخواست رسمی شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برای بهره‌برداری از اطلاعات بخشی از مشتركان ایرانسل به منظور کاربردهای تجاری، به طور رسمی پاسخ منفی داده و اعلام کرده که شرکت پست، حتی به منظور امور پستی نیز حق استفاده از آن بخشی از اطلاعات مشتركان ایرانسل را که برای تحویل سیم‌کارت‌های هدیه، شماره طلایی یا صورتحساب مشتركان در اختیار داشته هم ندارد.

این درحالی است که پیش از این گفته می‌شد که منطقه پستی مشترکان تلفن همراه شاید از طریق شرکت پست در اختیار شرکت‌های تبلیغاتی قرار گرفته باشد.حتی مدیرعامل این اپراتور به تازگی اعلام کرده است که: این شرکت هیچ قراردادی برای ارسال پیامک انبوه از CP (شرکت‌های ارسال پیامک انبوه) ندارد. علیرضا قلمبر دزفولی در خصوص ابلاغیه جدید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در خصوص عدم ارسال پیامک‌های تبلیغاتی بدون موافقت قبلی مشترکان اظهار كرد: هنوز در این زمینه چیز مکتوبی به ما ابلاغ نشده، اما صحبت‌هایی شده است. وی گفت: فعلا ایرانسل قرارداد ارسال پیامک انبوه با هیچ CP را ندارد.

مدیرعامل شرکت خدماتی ایرانسل ادامه داد: بنابراین فعلا شیوه‌ای که توسط رگولاتوری اعلام شده مشمول ایرانسل نمی‌شود. وی یادآور شد: از گذشته نیز مشترکان ایرانسل می‌توانستند با تماس با مرکز تماس ایرانسل دریافت پیامک‌های تبلیغاتی ایرانسل را لغو کنند.

احمدوند، سرپرست روابط عمومی شرکت پست در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با تکذیب این موضوع عنوان کرده بود: هرچند که شرکت پست خود دارای یک بانک اطلاعاتی در بخش شماره‌های کدپستی است، اما این شرکت هیچ وقت به اطلاعات مشترکان تلفن همراه دسترسی نداشته است که بخواهد آنها را به فروش برساند! وی ادامه داد: حجم زیادی از مشترکان تلفن همراه در کشور هم‌اکنون از سیم‌کارت‌های اعتباری استفاده می‌کنند که این سیم کارت‌ها اصلا قبض ندارند که بخواهد در اختیار شرکت پست باشد. احمدوند خاطرنشان كرد که تنها بخشی از توزیع قبوض مشترکان ثابت همراه اول در اختیار شرکت پست است و وظیفه توزیع مابقی آن در اختیار شرکت‌های طرف قرارداد با همراه اول است. آن بخشی هم که در اختیار شرکت پست است به دلیل پلمب بودن پاکت‌های قبوض آن، اطلاعات مشترکان غیرقابل رویت است.

صبر، تحمل و استقامت

هرچند که اپراتورهای تلفن همراه با تکذیب این موضوع خواستار معرفی شرکت‌هایی شدند که چنین ادعایی را مطرح کرده‌اند، اما با این حال با یک جست‌وجوی ساده در گوگل به راحتی می‌توان به نام، آدرس و شماره تلفن شرکت‌های تبلیغاتی که چنین شیوه‌ای را به‌کار گرفته‌اند، دست یافت.

از سوی دیگر هیچکدام از راهکارهای معمول در لغو دریافت چنین پیامک‌های تبلیغاتی ای مثمرثمر واقع نشده است. تماس با شماره تلفن مخصوص در هر دو اپراتور و درخواست لغو پیامک‌های تبلیغاتی بیشتر یك نمایش است؛ چرا که نگارنده چند ماه پیش تمام راه‌های موجود را امتحان کرده و نه‌تنها میزان دریافت پیامک‌های تبلیغاتی کاهش نیافته است، بلکه افزایش هم داشته است.

از سوی دیگر و با توجه به سخنی که از سوی مدیرعامل ایرانسل منتشر شده است مبنی بر عدم دریافت دستورالعمل لغو ارسال پیامک تبلیغاتی، همانطور که پیش‌بینی می‌شد این دستورالعمل هم تنها یک ژست مدیریتی بود. با این حال تنها چاره ای که به نظر می‌رسد در این بخش وجود داشته باشد تنها و تنها افزایش آستانه صبر و تحمل و تقویت اعصاب است.