محمد مهدی مولایی - شمار کاربران شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها، ویکی‌ها و سایر انواع رسانه‌های اجتماعی این‌روزها به صدها میلیون می‌رسد. رسانه‌های اجتماعی در اغلب نقاط دنیا اکنون به پدیده‌ای فراگیر تبدیل شده‌اند. در بسیاری کشورها که ضریب نفوذ اینترنت بالایی دارند بخش قابل توجهی از جمعیت، عضو این رسانه‌ها هستند و در سایر کشورها نیز به شکل غیرمستقیم بر جامعه تاثیر می‌گذارند. به‌دنبال عمومی شدن رسانه‌های اجتماعی، اکنون روزی با عنوان این رسانه‌ها نام‌گذاری شده است.

سال ۲۰۱۰ برای اولین بار روزی به‌عنوان «روز رسانه‌های اجتماعی» مشخص شد و به‌همین مناسبت گردهمایی‌هایی در نقاط مختلف دنیا برگزار شد. این روز از طرف وب‌سایت «مشِبِل» (mashable.com) مشخص شده است که مرجعی شناخته شده و تخصصی در حوزه رسانه‌های اجتماعی است. علاقه‌مندان به رسانه‌های اجتماعی از طریق این وب‌سایت، برنامه‌ها و گردهمایی‌هایی را برای «روز رسانه‌های اجتماعی» سازماندهی می‌کنند. امسال هم مانند سال گذشته، روز ۳۰ جون برابر نهم تیرماه «روز رسانه‌های اجتماعی» نام گرفته است و علاقه‌مندانی در شهرها و نقاط مختلف دنیا در تدارک برنامه‌های مناسبی به همین مناسبت هستند. بیش از صدها برنامه در شهرهای مختلف برای این روز درنظر گرفته شده که هماهنگی و برگزاری آن‌ها همانند فضای مشارکتی رسانه‌های اجتماعی با کاربران خواهد بود.

رسانه‌های اجتماعی، رسانه‏هایی عمومی

در آستانه‏ی روز جهانی رسانه‏های اجتماعی، به‏چند نمونه از آمارهای مربوط به وضعیت کنونی این رسانه‏ها اشاره می‏شود که پراکندگی کاربران‏شان را نشان می‏دهد. این آمارها برگرفته از اطلاع‏نگارهای جدیدی هستند که به‏تازگی وب‏سایت «اَد ایج» منتشر کرده است.

کاربران رسانه‌های اجتماعی در اغلب کشورهای دنیا پراکنده هستند، هرچند که سهم کشورهای اصطلاحا توسعه یافته از این مقدار بیشتر است. همان‌طور که «شکل ۱» نشان می‌دهد، دو شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک و لینکدین به‌عنوان بزرگ‌ترین رسانه‏های اجتماعی عمومی و تخصصی دنیا، کاربرانی از کشورهای مختلف دارند. هرچند که در هر دو تعداد کاربران کشور ایالات متحده در رده اول قرار دارد، اما در ۱۰ جایگاه اول، کشورهایی از نقاط مختلف جغرافیایی اعم از اروپا، آسیا، امریکای لاتین و استرالیا حضور دارند. این در حالی است که در برخی کشورها شبکه‌های اجتماعی ملی از اقبال بیشتری برخوردارند و آمار بازدیدکنندگان بالا به وب‌سایت‌های محلی تعلق دارد.

از نظر توزیع کاربران در بین سنین مختلف و جنسیت‌ها نیز به‌عنوان نمونه بخشی از آمار مربوط به بزرگ‌ترین میکروبلاگ دنیا یعنی توییتر مرور می‌شود. همان‌طور که «شکل ۲» نشان می‌دهد، توییتر همچون سایر رسانه‌های اجتماعی کاربرانی در همه سنین دارد، هرچند که جوانان اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان و بازدیدکنندگان از آن را تشکیل می‌دهند. در خصوص جنسیت کاربران نیز در اغلب رسانه‌های اجتماعی درصد استفاده‌کنندگان زن و مرد نزدیک به‌هم هستند. در برخی از آنها استفاده مردان از زنان بیشتر است و در برخی دیگر زنان از مردان جلو افتاده‌اند که توییتر یکی از این نمونه‌ها محسوب می‌شود.

مرور این‌‌گونه آمارها و همچنین آمارهایی که رابطه نژاد، سطح درآمد، سطح تحصیلات و سایر ویژگی‌های شخصی با استفاده کاربران از رسانه‌های اجتماعی را سنجیده نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی به رسانه‌هایی فراگیر و تا حدی عمومی تبدیل شده‌اند. با عمومی‌شدن استفاده از اینترنت و توسعه گونه‌های مختلف رسانه‌های اجتماعی، حالا شهروندانی با ویژگی‌های متفاوت کاربران این رسانه‌ها هستند و استفاده از آنها تنها در انحصار نخبگان و متخصصان نیست. البته نباید فراموش کرد که هنوز دسترسی به این رسانه‌ها برای اغلب شهروندان کشورهای توسعه نیافته و برای شهروندان فقیر کشورهای توسعه یافته امکان‌پذیر نیست. در دومین سالی که روز «رسانه‌های اجتماعی» گرامی داشته می‌شود می‌توان امیدوار بود که در آینده درصد بیشتری از مردمان جهان امکان دسترسی و استفاده از این رسانه‌ها را داشته باشند.

ماهنامه دنیای کامپیوتر و ارتباطات، شماره ۱۰۳