خبرگزاری ایسنا - تلویزیون در سال 89 علاوه بر مواجه شدن با رقبایی چون شبکه‌های ماهواره‌یی، اینترنت و ... با پدیده‌ی جدیدی به نام «شبکه نمایش خانگی» رو به رو شد که سریال « قهوه تلخ» مهران مدیری و «قلب یخی» محمد حسین لطیفی را به قاب تلویزیون خانه‌ها کشاند.

سریال‌ «قهوه تلخ» که شایعه پخش آن از شبکه سه سیما جدی شده بود و احتمالا در ردیف جنجالی‌ترین برنامه‌های تلویزیون هم قرار می‌گرفت، در نهایت از منبعی دیگر به نام شبکه نمایش خانگی پخش شد.

در سالی که گذشت برنامه‌های گفت‌وگو محور و زنده‌ی سیما در مقاطعی در موقعیت‌های خاص قرار گرفتند که بعضا آنها را در زمره‌ی جنجال‌آفرین‌ها قرار ‌داد. بر این اساس در حوزه ورزش برنامه‌ی «نود»، در حوزه سیاست برنامه‌ای با نام «دیروز، امروز، فردا» و در حوزه فرهنگی برنامه‌های «هفت» و «راز» پخش شدند که خبرساز هم بودند.

در سال 89 برنامه‌های کودک تلویزیون هم خبرساز بودند و عموهای فیتیله‌ای که مدتها بود از امکانات اختصاص یافته به این برنامه گله‌مند بودند، از اجرای این برنامه زنده خداحافظی کردند.

در ساختارهای دیگر از جمله نمایش نیز تلویزیون برنامه‌های جنجالی و تاثیرگذاری را پخش کرد که از آن جمله می‌توان به سریال «در مسیر زاینده‌رود» (حسن فتحی)‌ و «مختارنامه» (میرباقری) اشاره کرد.

جنجالی‌ترین و تاثیرگذارترین برنامه‌های سیما در سالی که گذشت از نگاه ایسنا به این شرح است:

نود

برنامه «نود» که هر دوشنبه شب از شبکه سه سیما پخش می‌شود و اتفاقات فوتبالی هفته را با نگاهی انتقادی مورد بررسی قرار می‌دهد، در دوازدهمین سال فعالیت خود نیز به دور از حاشیه نبود و توانست در مقاطعی، نگاه‌ها را به سمت خود جلب کند.

«نود» در بررسی‌ مسائل مربوط به انتقال باشگاه‌های فوتبال به سایر شهرها و ظهور باشگاه‌هایی مثل استیل‌آذین، عملکرد جنجال‌آفرینی از خود به نمایش گذاشت. کوتاه شدن برنامه «نود» در بعضی دوشنبه‌ها و پخش نشدن آیتم‌هایی که فردوسی‌پور از پخش آنها در «نود» خبر داده بود نیز به جنجال‌های نودی تبدیل شد.

اما شاید مهم‌ترین خبری که باعث شد «نود» بر سر زبان‌ها بیفتد، تعطیلی ناگهانی این برنامه در خلال جام ملت‌های آسیا بود. شبکه سوم سیما، پانزدهمین جام ملت‌های آسیا را در حالی بدون برنامه «نود» پوشش داد که عادل فردوسی‌پور اعلام کرده بود در طول جام‌ ملت‌ها عملکرد تیم ملی را ارزیابی می‌کند. مسؤولان ورزش شبکه سوم نیز عدم پخش مسابقات لیگ را دلیل توقف موقتی «نود» دانسته و اعلام کرده بودند «نود»‌ با شروع مجدد لیگ برتر، روی آنتن خواهد رفت.

هفت

«هفت» دیگر برنامه چالشی شبکه سوم سیماست که با محوریت سینما تولید شده است. این برنامه با تهیه‌کنندگی و اجرای فریدون جیرانی، اردیبهشت ماه امسال روی آنتن رفت و به شکل متفاوتی به سینمای ایران پرداخت.

گفت‌و گو با فریماه فرجامی، بازیگر کهنه‌کار سینمای ایران، از نخستین جنجال‌های «هفت» بود که عکس‌العمل‌های زیادی از سوی مخاطبان و جامعه هنری ایران در پی داشت که در نهایت هم جیرانی سعی کرد با قرائت یک بیانیه در «هفت» به حاشیه‌های شکل گرفته حول این گفت‌وگو پایان دهد.

روند ادامه برنامه «هفت» که به گفته فریدون جیرانی قرار نبود «نود» سینمایی باشد با شروع بیست ‌و نهمین جشنواره فیلم فجر تغییر کرد و وارد مرحله‌ی جدیدی شد.

جیرانی در طول جشنواره فجر با وجود داوری آن گاهی انتقادات تندی را به سینما وارد می‌کرد.

دیروز، امروز، فردا

«دیروز، امروز، فردا» که با مناظراتی در سال گذشته و پس از حوادث انتخابات سال 88 شروع به کار کرده بود، در سال 89 نیز به برنامه‌های چالشی و گفت‌وگو محور خود با حضور افراد سرشناس سیاسی ادامه داد. این برنامه در مقاطعی قرار بود تعطیل شود اما تا آخر سال همچنان پخش شد و در مقاطعی تغییر ساختار و رویکرد داد و بیشتر به برنامه‌ای گفت‌وگو محور صرف تبدیل شد.

مختارنامه

«مختارنامه» از پرمخاطب‌ترین سریال‌های سیماست و از شبکه اول سیما پخش می‌شود. این سریال به کارگردانی داوود میرباقری و تهیه‌کنندگی محمود فلاح از سریال‌های الف سیما محسوب می‌شود که تولید آن هشت سال به طول انجامید. پخش قسمت‌های مربوط به حوادث عاشورا در دهه محرم بر جذابیت این سریال افزود.

حاشیه‌سازترین بحث مربوط به «مختارنامه»، نمایش چهره حضرت ابوالفضل (ع) بود که هنوز مورد توجه است. پس از اعلام نارضایتی برخی مراجع تقلید از نمایش چهره حضرت ابوالفضل(ع)، چگونگی نشان دادن تصاویر آن حضرت در مختارنامه مورد بحث قرار گرفت.

محمود فلاح دراین باره به ایسنا گفته بود ممکن است از تمهیدهایی مثل استفاده از نور یا نمایش ابوالفضل در نماهایی دور بهره گرفته شود تا حذفیاتی در این سریال اتفاق نیفتد. در نهایت نیز استفاده از مه برای نمایش حضرت ابوالفضل به کار گرفته شد تا خللی در سریال «مختارنامه» به وجود نیاید.

درمسیر زاینده‌رود

همزمان با پخش «در مسیر زاینده‌رود» از شبکه اول سیما در ماه رمضان امسال، سازندگان این سریال با سیل انتقادات از سوی جامعه ورزش و مردمی که به کاربرد لهجه اصفهانی «در مسیر زاینده‌رود» معترض بودند، مواجه شدند.

«در مسیر زاینده‌رود»‌ پشت پرده‌های فوتبال را با ورود یک کاراکتر دلال بازیکن نشان داده بود که اهالی فوتبال این مساله را نیز برنتابیدند و به وجود این شخصیت اعتراض کردند. از طرفی لهجه اصفهانی بازیگران نیز باعث شد اصفهانی‌ها به نحوه به کارگیری این لهجه در سریال اعتراض کنند و آن را تصنعی و غیرواقعی بخوانند.

انتقادات به «در مسیر زاینده‌رود» تا جایی ادامه پیدا کرد که حسن فتحی در نشست خبری پس از پایان سریال، «در مسیر زاینده‌رود» را تجربه‌ای تلخ خواند؛ او هنوز هم بر نساختن سریال برای تلویزیون تاکید دارد و می‌خواهد به سمت ساخت مجموعه برای شبکه نمایش خانگی برود.

قهوه تلخ و نمایش خانگی

سریال‌های مهران مدیری در اغلب موارد مخاطبان قابل قبولی را به خود جذب کرده است. اما این‌بار سریال «قهوه تلخ» به شیوه جدیدی عرضه شد و به جای تلویزیون، به نمایش خانگی و سوپرماکت‌ها راه پیدا کرد.

«قهوه تلخ» که در ابتدا قرار بود از تلویزیون پخش شود و حتی با ابراز تمایل پورمحمدی ـ رییس شبکه سه ـ مواجه شده بود، پس از به توافق نرسیدن با رسانه ملی راه جدیدی را در پیش گرفت که پیش از آن با سریال «قلب یخی» محمدحسین لطیفی امتحان خود را پس داده بود. «قهوه تلخ»‌ به سرعت در میان مخاطبان جا باز کرد و مانند سایر سریال‌های مهران مدیری، اصطلاحاتش در کوچه و بازار فراگیر شد.

ضمن اینکه تقاضای مهران مدیری در ابتدای «قهوه تلخ» و جوایزی که برای خریداران درنظر گرفته شده بود تا حدود زیادی مانع از کپی غیرقانونی این سریال شد. به علاوه، نمایش خانگی این امکان را برای «قهوه تلخ» به وجود آورد که ممیزی‌های تلویزیون را تا حدودی کنار بگذارد.

در کنار «قهوه تلخ»، «قلب یخی» نیز از طریق شبکه نمایش خانگی عرضه شد اما نتوانست همان اقبال را در جذب مخاطب کسب کند و البته کپی غیرقانونی این سریال نیز مزید بر علت شد. با پایان فصل اول این سریال، تولید «قلب‌ یخی» نیز متوقف شد تا سریال لطیفی که با بی‌نظمی در پخش و توزیع، باعث نارضایتی مخاطبان شده بود، فعلا به کار خود پایان دهد.

صرفا جهت اطلاع

بخش خبری بیست و سی از بدو شروع به فعالیت خود، شیوه‌ی جدیدی را در بخش‌های خبری سیما پایه‌گذاری کرد که بعدها برخی دیگر از بخش‌های خبری سعی کردند به آن نزدیک شوند.

«صرفا جهت اطلاع» نیز بخش جدیدی است که به این بخش خبری اضافه شده و سعی می‌کند با رویکرد انتقادی به مسؤولان و حتی شخصیت‌های برجسته سیاسی کشور بپردازد، با آنها شوخی کند و به اصطلاح «گاف»‌هایشان را بگیرد.

صرفا جهت‌اطلاع، در آذر ماه امسال به دلیل پخش خبری اشتباه درباره‌ی حدادعادل، مجبور به عذرخواهی شد و برای نخستین بار قانون احقاق حق که در تیرماه سال گذشته به تصویب رسیده بود در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران اجرا شد.

فیتیله جمعه تعطیله

عموهای فیتیله‌ای امسال خبرساز بودند. در ابتدا محمد مسلمی ـ بازیگر و کارگردان فیتیله ـ به پرداخت نشدن دستمزدشان اعتراض کرد و گفت علی رغم درخواستی که از ضرغامی داشته‌اند هنوز موفق به ملاقات وی نشده‌اند. پیش از آن هم در یک رویداد عجیب در برنامه زنده‌ فیتیله، دکور برنامه با سقوط بر روی یکی از عموها او را مصدوم و روانه بیمارستان کرده ‌بود.

خبر ساز شدن فیتیله با برکناری مجید قناد از اجرای فیتیله ادامه پیدا کرد. قناد به صورت ناگهانی از فیتیله کنار رفت و جای او به یک مجری جوان سپرده شد. قناد هم در انتقاد به این تغییر به ایسنا گفت: علی‌رغم میل خودم و مدیران از فیتیله کنار رفتم. دیگران در این برنامه احساس می‌کردند اگر قناد در «فیتیله» نباشد این برنامه بهتر پیش خواهد رفت.

فیتیله‌ای‌ها در چند هفته گذشته هم با اعلام خبر خداحافظی از فیتیله مورد توجه قرار گرفتند. محمد مسلمی در یک نامه سرگشاده اعلام کرد عموهای فیتیله‌ای از این برنامه خداحافظی کرده‌اند. مسلمی همچنین گفته بود دو برنامه اخیر که از شبکه دو روی آنتن رفته‌اند آرشیوی بوده درحالی که عنوان پخش زنده در گیرنده‌های تلویزیونی به چشم می‌خورد.

قناد نیز در واکنش به این ماجرا به ایسنا گفته بود: عموها از فیتیله خداحافظی نمی‌کنند بلکه از مسلمی خواسته‌ایم یا کارگردان باشد یا در فیتیله بازی کند. قناد همچنین یادآور شده بود: ‌تنها بخشی از برنامه فیتیله در روزهایی که مسلمی اشاره کرده بود آرشیوی بود.

این عکس‌العمل‌ها به «فیتیله» ادامه پیدا کرد تا این که عموهای فیتیله‌ای جای خود را به یک گروه جوان داد که سعی می‌کنند ادامه دهنده‌ی راه مثلث مسلمی، گلی و فروتن باشند.

در سرزمین بادها

سریال‌های مربوط به شرق آسیا از گذشته در بین مخاطبان تلویزیون ایران پرطرفدار بوده است. «جواهری در قصر» یا به اصطلاح مردم «یانگوم» که فروش سی‌دی‌هایش به بساط دست‌فروشان خیابانی هم کشیده شد و «افسانه جومونگ» از جمله این سریال‌ها بودند که در سال‌های اخیر روی آنتن رفتند.

«جومونگ» در زمان پخش خود با استقبال زیادی مواجه شد. اما در سالی که گذشت تلویزیون نتوانست سریال خارجی پرطرفداری مثل جومونگ روی آنتن ببرد. پخش «در سرزمین بادها» که به نوعی ادامه جومونگ محسوب می‌شود، علی رغم عدم استقبال زیاد مخاطبان را می‌توان از پس‌لرزه‌های جومونگ در رسانه ملی به شمار آورد.

هزاردستان

«هزاردستان» یکی از مهم‌ترین ساخته‌های علی حاتمی است که سال 89 پس از 22 سال از شبکه اول سیما بازپخش شد. «هزاردستان» نخستین سریالی بود که شایعه تغییر قسمت آخر آن مطرح شد. عزت‌الله انتظامی بازیگر نقش «خان مظفر» در گفت‌وگویی با ایسنا این شایعه را تایید و عنوان کرد: پایان این سریال بعد از تحولاتی که به وجود آمد، تغییر کرد؛ قرار بود «هزاردستان» به صورت دیگری تمام شود.

راز

نادر طالب‌زاده و برنامه «راز»‌ نیز از جنجالی‌ترین‌های تلویزیون بودند. طالب‌زاده که اجرای «راز» را برعهده دارد در هر برنامه یک فیلم آخرالزمانی را با استفاده از حضور کارشناسان مذهبی، سینمایی و سیاسی مورد بررسی قرار می‌دهد.

«راز» در چند قسمت با دعوت از مهمانان خاص به برنامه‌ای جنجال‌آفرین مبدل شد. آخرین مورد نیز که حاشیه‌هایی برای «راز» به وجود آورد، دعوت یک کارگردان ایرانی مقیم آمریکا بود. برخی سایت‌های اینترنتی شایعاتی در مورد ساخته شدن فیلم‌های غیراخلاقی توسط این کارگردان منتشر کردند و طالب‌زاده نیز در گفت‌وگو با ایسنا همه این شایعات را مردود دانست.

دو قدم مانده به صبح

«دو قدم مانده به صبح» یک برنامه گفت‌وگو محور است که مباحث فرهنگی را به نقد می‌کشد. این برنامه در سومین سال فعالیتش، تابستان امسال قطع شد و در پاییز با شکل و نام جدید، تحت عنوان «دور میز شب» به شبکه چهارم سیما بازگشت. «دور میز شب» به گفته تهیه‌کننده این برنامه، منظره‌های فرهنگی برگزای می‌کند و در هر برنامه، یکی از واژه‌هایی را که از مفاهیم بنیادین زندگی‌است، مورد بررسی قرار می‌دهد.

رادیو هفت

«رادیو هفت» که از شبکه آموزش پخش می‌شود فرمت جدیدی را به تلویزیون آورد. در این برنامه که به شکل رادیویی اجرا می‌شود، تلفیقی از رادیو و تلویزیون ارائه شده و موفق شده مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. شکل جدید «رادیو هفت» با اجرای رادیویی منصور ظابطیان و گروه مجریان رادیویی این برنامه با حضور مهمانان متفاوت آن، فضای متفاوتی را در تلویزیون شکل داد که مخاطبان تلویزیونی نیز از آن استقبال کردند و باعث رونق شبکه آموزش شدند.

از سوی دیگر، اهالی رادیو نیز از «رادیو هفت» تمجید کردند و آن را موجب معرفی رادیو دانستند. گرچه رادیویی‌ها معتقد بودند «رادیو هفت» به دلیل فرمت رادیویی خود توانسته مخاطب جذب کند اما به دلیل شکل تلویزیونی خود با یک برنامه صرفا رادیویی متفاوت است.