ماهنامه دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمدمهدی مولایی - بنا بر سنت سال‌های اخیر مجله، در آخرین شماره سال وضعیت وب‌سایت‌های اینترنتی برتر در ایران را مرور میکنیم. ابزار اینترنتی الکسا معیار سنجش رتبه و وضعیت وبسایتها قرار گرفته است. الکسا از جمله ابزارهای اینترنتی است که درباره‌ی ترافیک وب گزارش‌های قابل دسترسی ارائه می‌کند. این ابزار ضمن رتبه‌بندی سایت‌های اینترنتی، لیستی از سایت‌های پرمراجعه‌ی کاربران هر کشور را منتشر می‌کند. هرچند رتبه‌بندی الکسا معیار کاملا دقیقی برای سنجش وضعیت بازدید وبسایتها نیست و آمارهای آن تاحدی با خطا همراه است، ولی به‌نسبت سایر شیوه‌های رتبه‌بندی مرجع قابل قبول‌تری به حساب میآید. با کمک گرفتن از نتایج الکسا، از سال ۱۳۸۶ نگاهی به وضعیت وب فارسی در پایان هر سال داشته‌ایم. آمارها و رتبه‌های پایان سال ۱۳۸۹ نشان می‌دهد وضعیت وبسایتهایی که کاربران ایرانی بیشترین مراجعه به آنها را دارند با تغییر اساسی مواجه نشده و همچنان الگوی سال‌های پیش را دنبال می‌کند.
تثبیت چهار صدرنشین
چهار وب‌سایت اول لیست عبارتند از: گوگل، یاهو، بلاگفا و میهن‌بلاگ. این ترتیب سال گذشته نیز به همین شکل برقرار بود و بدین ترتیب صدرنشینان جدول تغییر نکرده‌اند. یاهو و گوگل همواره در سال‌های اخیر پرمراجعه‌ترین وب‌سایت‌های ایرانیان بودهاند و از سه سال پیش که گوگل توانست یاهو را پست‌سر بگذارد و به رتبه یک برسد، هنوز توانسته این موقعیت را حفظ کند. سرویس وبلاگ‌نویسی بلاگفا باثبات‌ترین وب‌سایت در جدول رده‌بندی است که توانسته چهار سال پیاپی ردیف سوم را به‌خود اختصاص دهد. با توجه به اینکه یاهو و گوگل وبسایتهایی جهانی هستند، در واقع بلاگفا درجایگاه برترین وب‌سایت ایرانی قرار دارد. دیگر وب‌سایت سرویس‌دهنده وبلاگ ایرانی، میهن‌بلاگ نیز همچون سال گذشته در رتبه چهارم قرار دارد.
خروج تراوین، ورود فوتبال ۳
با توجه به ثبات صدرنشین‌ها، تغییرات در جدول به رده‌هایی میانی و انتهایی محدود می‌شود. از مجموع ۲۰ وب‌سایت برتر سال گذشته، ۱۶ مورد همچنان در لیست قرار دارند و تنها چهار تازه وارد به‌چشم می‌خود. وب‌سایت‌های مایکروسافت، ام.اس.ان، تراوین و رپیدشیر که سال گذشته در میان ۲۰تای اول حضور داشتند، هر کدام با سقوطی چند پله‌ای از لیست خارج شده‌اند. در مقابل وب‌سایت‌های پیوندها، فوتبال ۳، بینگ و مدیافایر به لیست ۲۰تای اول صعود کرده‌اند. اگر وب‌سایت‌های مایکروسافت و ام.اس.ان که هر دو متعلق به شرکت مایکروسافت هستند از لیست خارج شده‌اند در مقابل موتورجست‌وجوی نسبتا جدید این شرکت توانسته به میان برترین‌ها بیاید. در برابر سقوط رپیدشیر که وب‌سایتی برای به‌اشتراک‌گذاری فایل است، مدیافایر به جمع برترین‌ها آمده که کارکردی مشابه دارد. وب‌سایت بازی آنلاین تراوین نیز که سال گذشته مورد اقبال کاربران ایرانی قرار گرفته و به رتبه ۱۰ رسیده بود، با سقوطی ۲۵ پله‌ای به رده ۳۵ رسیده است. در پایال سال ۱۳۸۹ این وب‌سایت که با دامنه آی.آر ثبت شده و به‌نوعی شعبه‌ی ایرانی این بازی جهانی است در افغانستان رتبه بالاتری دارد و در جایگاه ۱۱ام قرار گرفته است. با خروج تراوین از لیست ۲۰تای برتر، دیگر وب‌سایت حوزه سرگرمی یعنی «فوتبال ۳» به جمع برترین‌ها آمده است.
پیوندها؛ صعود از مسیر فیلترینگ
جالب‌توجه‌ترین تغییر در لیست برترین‌ها، صعود ناگهانی وب‌سایتی باعنوان «پیوندها» است. این وب‌سایت را ستاد ساماندهی پایگاه‌های اینترنتی ایرانی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد کرده است. در این پایگاه برخی وب‌سایت‌های ثبت‌شده در طرح ساماندهی در قالب لیست‌های موضوعی دسته‌بندی شده‌اند. تفاوت «پیوندها» با دیگر وبسایتها این است که اغلب کاربران به اختیار خود به آن مراجعه نمی‌کنند، بلکه به‌سوی این وب‌سایت «هدایت» می‌شوند. از سال گذشته بود که در هنگام مشاهده وبسایتهایی که در ایران فیلتر شده‌اند، کاربران به‌طور اتوماتیک به صفحات وب‌سایت «پیوندها» ارجاع داده می‌شوند. این‌چنین است که این وب‌سایت در مدت کوتاهی توانسته تعداد بازدیدکننده بالایی پیدا کند. رتبه بالای این وب‌سایت می‌تواند از سویی نشان‌دهنده تعداد بالای وب‌سایت‌های فیلتر شده و از سوی دیگر مراجعه قابل توجه کاربران به این وبسایتها باشد.
سایت‌های کاربرمحور
لیست برترین‌ها نشان می‌دهد همچنان وب‌سایت‌های کاربر محور وضعیت بهتری دارند و در اکثریت قرار گرفته‌اند. البته نوع تعامل کاربران ایرانی با این وبسایتها اغلب از الگوهای قدیمی وب پیروی می‌کند و همچنان وب‌سایت‌های برتر با مالکیت ایرانی کمتر با تکنولوژی‌های وب ۲یی و وب ۳یی همراه هستند. حضور شش سرویس وبلاگ‌نویسی در این لیست (بلاگفا، میهن‌بلاگ، پرشین‌بلاگ، بلاگر، بلاگ‌اسکای و وردپرس) همچنان نشان از اهمیت قابل توجه وبلاگ‌نویسی در میان کاربران ایرانی دارد. از میان وبسایتهایی که تحت عنوان رسانه‌های اجتماعی شناخته می‌شوند، شبکه‌ی اجتماعی کلوب و ویکی‌پدیا نیز در جمع برترین‌ها قرار دارند. اغلب وب‌سایت‌های دیگر نیز تمام یا بخشی از فعالیت‌شان در تعامل با کاربران صورت می‌گیرد. از میان وب‌سایت‌های کم‌تعامل و یک‌طرفه تنها خبرگزاری فارس و تابناک در این لیست حضور دارند.
برتری ایرانی‌ها بر خارجی‌ها
از میان ۲۰ سایت برتر جدول، ۱۲ مورد مالکیت ایرانی دارند و هشت مورد وب‌سایت‌های بین‌المللی هستند که کاربرانی از سراسر دنیا دارند. این نسبت در سال‌های اخیر همواره به نفع وب‌سایت‌های ایرانی در تغییر بوده است. در انتهای سال ۱۳۸۶، هشت سایت مالکیت ایرانی و ۱۲ سایت مالکیت غیرایرانی داشتند. سال بعد از آن، نسبت ۹ به یازده شد وی همچنان برتری با وب‌سایت‌های خارجی بود. در روزهای آخر سال ۱۳۸۸، سهم هر گروه برابر شده بود. در لیست جدید اما سایت‌های با مالکیت ایرانی در اکثریت قرار دارند. علاوه بر رشد وب‌سایت فارسی، این تغییر در جدول تا حدی نیز به‌خاطر فیلتر بودن وب‌سایت‌های پربیننده جهانی است. از ۱۲ وب‌سایت ایرانی، هشت مورد در مالکیت شرکت‌های خصوصی هستند و چهار مورد نیز با حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم دولتی و حاکمیتی فعالیت می‌کنند.
