محمد مهدی مولایی - اغلب کاربران اینترنتی دنیای ویکی‌ها را با ویکی‌پدیا می‌شناسند. اما ویکی‌پدیا تنها یکی از وب‌سایت‌هایی است که محتوایش براساس ساختار ویکی‌ تولید و مدیریت می‌شود. ویکی‌ها به‌صورت عام به‌ وب‌سایت‌های اینترنتی گفته می‌شود که مطالب آن به‌وسیله کاربران تولید و ویرایش شود. ویکی‌های زیادی با موضوعات مختلف در اینترنت فعال هستند که برای آشنایی با حوزه گسترده‌ فعالیت آنها، به تعدادی از معروف‌ترین‌های‌شان اشاره می‌کنم.

WikiPedia: ویکی‌ برای همه

www.wikipedia.org

ویکی‌پدیا، بزرگ‌ترین دانش‌نامه‌ی آنلاین و بزرگ‌ترین وب‌سایت مبتنی بر ساختار ویکی است. بیش از ۱۶ میلیون مقاله در ۲۷۲ زبان به‌وسیله کاربران اینترنتی در این وب‌سایت ایجاد شده است. نه تنها دسترسی به اطلاعات ویکی‌پدیا برای همه‌ رایگان است، بلکه کاربران اینترنتی می‌توانند حتی بدون ثبت‌نام اغلب مطالب ویکی‌پدیا را ویرایش و کامل کنند. ۱۶ میلیون مقاله ویکی‌پدیا بیش از ۹۰۰ میلیون بار توسط کاربران ویرایش شده‌اند تا به نسخه‌ی فعلی رسیده‌اند. ویکی‌پدیا ۲۴ میلیون کاربر ثبت‌نام کرده دارد که از میان آنها حدود پنج هزار نفر به‌عنوان مدیران بخش‌ها و زبان‌های مختلف فعالیت می‌کنند و زمان بیشتری برای محافظت و به‌روزرسانی ویکی‌پدیا صرف می‌کنند.

AboutUs: ویکی برای وب‌مسترها

www.aboutus.org

ابوت.آس، یک دایرکتوری برای دامنه‌های اینترنتی است که ساختار آن بر مدل ویکی‌ استوار است. مانند سایر دایرکتوری‌های مربوط به دامنه‌ها، در این وب‌سایت نیز به ازای هر دامنه‌ی اینترنتی یک صفحه اطلاعات مربوط به آن وجود دارد با این تفاوت که در اینجا اجازه‌ی ویرایش این اطلاعات به کاربران داده می‌شود. بیش از ده میلیون صفحه شامل اطلاعات دامنه‌های اینترنتی در این وب‌سایت وجود دارد. در این وب‌سایت برای هر دامنه‌ی اینترنتی به‌طور اتوماتیک صفحه‌ی اولیه ایجاد می‌شود که از اطلاعات صفحه‌ی «درباره ما» دامنه‌ها استخراج می‌شود، این اطلاعات اولیه با مشارکت کاربران اینترنتی کامل می‌شود.

WikiTravel: ویکی برای سفر

www.wikitravel.org

ویکی‌تراول، راهنمای آنلاینی برای سفر است. در ویکی‌تراول کاربران اینترنتی اطلاعات مربوط به سفر به شهرهای نقاط مختلف دنیا را تولید و ویرایش می‌کنند. آنچه ویکی‌تراول را از سایر وب‌سایت‌های راهنمای سفر متمایز می‌کند ساختار ویکی‌گونه‌ی آن است که علاوه بر اطلاعات رسمی، امکان به‌اشتراک‌گذاری تجربیات غیررسمی کاربران را نیز فراهم آورده است. ویک‌تراول موفق شد در سال ۲۰۰۷ جایزه‌ی بهترین وب‌سایت سفر در وبی‌آوارد (Webby Award) را از ان خود کند.

Foodista: ویکی برای آشپزی

www.foodista.com

فودیستا، دانش‌نامه‌ی قابل ویرایش در حوزه‌ی غذا و آشپزخانه است. اطلاعات فودیستا هم به‌وسیله کاربران ثبت‌نامه شده در وب‌سایت و هم توسط کاربران ناشناس تولید و ویرایش می‌شود. ساختار فودیستا از ترکیب مدل ویکی‌پیدا و آم.ام.دی.بی (IMDb) طراحی شده و در آن صفحاتی برای موادغدایی و غذاهای مختلف وجود دارد. کاربران همچنین می‌توانند بخش دستور پخت غذاهای مختلف و تصاویر مربوط به آنها را در وب‌سایت ایجاد کنند.

IntelliPedia: ویکی برای جاسوس‌ها

www.intelink.gov

اینتلی‌پدیا سیستم آنلاینی برای گردآوری و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات دستگاه‌ اطلاعاتی ایالات متحده امریکاست. طبیعی است که دسترسی به این وب‌سایت فقط برای عوامل اطلاعاتی ایالات متحده از طریق نام‌کاربری و کلمه عبور میسر است و از این‌رو دقیقا نمی‌توان گفت در داخل آن چه می‏گذرد. آنچنان‌که گفته می‌شود این وب‌سایت مبتنی بر ساختار ویکی‌هاست و عملکردی مشابه ویکی‌پدیا دارد که عوامل بلندپایه‌ی جاسوسی و نظامی از آن برای تبادل و گردش اطلاعات محرمانه استفاده می‌کنند.

MyWikiBiz: ویکی برای محذوفان

www.mywikibiz.com

در ویکی‌پدیا تنها برای موضوعاتی مدخل ایجاد می‌شود که از شهرت و اهمیت کافی برخوردار باشند. کافی بودن این شهرت و اهمیت از طریق توافق کاربران ویکی‌پدیا مشخص می‌شود که به‌خصوص برای محصولات و شرکت‌های تجاری موضوع چالش‌برانگیزی است. وب‌سایت مای.ویکی.بیز برمبنای همین چالش بنا شده است. در این وب‌سایت هر کاربر می‌تواند برای موضوعات و محصولات مربوط به خودش صفحه ایجاد کند. در این ویکی همه موضوعات دارای اهمیت و قابل توجه دانسته می‌شوند و هیچ موضوعی بی‌ارزش نیست.

WikiMapia: ویکی برای مسیریابی

www.wikimapia.org

ویکی‌مپیا، ترکیبی از سرویس گوگل‌.مپ و ویکی است. چند سالی می‌شود که سرویس گوگل.مپ نقشه‌ی تمام تقاط کره‌ی خاکی را با کیفیتی مناسب در اختیار کاربران اینترنتی قرار داده است. در گوگل.مپ تنها مکان‌ها و مسیر‌های رسمی و مهم روی نقشه مشخص شده است. ویکی‌مپیا، امکان ویرایش اطلاعات نقشه را برای کاربران فراهم کرده است. در ویکی‌مپیا کاربران می‌توانند نقاط مختلف نقشه، اعم از خیابان‌ها و مسیرهای فرعی، مکان‌های کمتر شناخته شده و غیررسمی را روی نقشه اضافه کنند.

LostPedia: ویکی برای هواداران

lostpedia.wikia.com

لاست‌پدیا، ویکی درباره سریال تلویزیونی لاست است. این ویکی را هواداران این سریال راه‌اندازی کرده‌اند و اطلاعات گسترده‌ای درباره‌ی جنبه‌های مختلف این سریال در این ویکی قابل دسترس است. لاست‌پدیا یکی از ویکی‌هایی است که در سرویس ویکیا راه‌اندازی شده‌اند. ویکیا وب‌سایت میزبانی ویکی‌هاست که به کاربران اینترنتی امکان می‌دهد در مورد موضوعات مورد علاقه‌شان ویکی ایجاد کنند. در این وب‌سایت هزاران ویکی در موضوعات مختلف موسیقی، سینما، سرگرمی، ورزش و غیره ایجاد شده که لاست‌پدیا تنها یکی از آنها است.

LyricWiki: ویکی برای موسیقی‌بازها

www.lyricwiki.org

لیریک‌ویکی، وب‌سایتی برای موسیقی‌بازهاست. در این وب‌سایت اطلاعات مربوط به ترانه‌ها، آلبوم‌ها و خوانندگان و گروه‌های موسیقی را کاربران اینترنتی تولید، دسته‌بندی و ویرایش می‌کنند. در این وب‌سایت علاوه براینکه متن ترانه‌های گروه‌ها و خوانندگان توسط کاربران وارد می‌شود، لینک به فایل‌های صوتی و تصویری مربوط به ترانه‌ها در وب‌سایت‌هایی مانند یوتیوب نیز اضافه می‌شود تا اطلاعات کامل‌تری گردآوری شده باشد. لیریک‌ویکی نیز در سرویس ویکیا میزبانی می‌شود.

WikiVersity: ویکی برای دانش‌پژوهشان

www.wikiversity.org

ویکی‌ورسیتی، مجموعه‌ی آنلاینی برای همه دانش‌آموزان و دانش‌پژوهشان در همه‌ی سطوح از دبستان تا دانشگاه است. منابع آموزشی و پژوهشی توسط خود کاربران اینترنتی در این وب‌سایت مشارکتی گردآوری می‌شود. ویکی‌ورسیتی منبعی برای آموزش غیررسمی در حوزه‌ها و موضوعات مختلف است که محتوای آن به‌صورت دسته‌بندی شده و به‌رایگان در قالب دوره‌ها عرضه می‌شود. فرآیند آماده‌سازی و دسته‌بندی این ویکی نیز از جانب خود کاربران سطوح مختلف سایت انجام می‌شود.

UncycloPedia: ویکی برای هجوکردن

www.uncyclopedia.info

آنسی‌کلوپدیا که به نادانشنامه هم ترجمه شده، نسخه‌ی تقلیدی و هجوآمیز (پارودی) دانش‌نامه‌ی ویکی‌پدیاست. آنسی‌کلوپدیا، بسیار به ویکی‌پدیا شبیه است، هم در شکل ظاهر صفحات و هم در ایجاد کردن موضوعات مشابه با ویکی‌پدیا و حتی در طراحی لوگوی وب‌سایت. تفاوت در محتوایی است که برای هر مدخل نوشته شده است. کاربران آنسی‌کلوپدیا در این دانش‌نامه به تمسخر و هجو کردن همه چیز مشغول هستند و در این راه به هیچ چیز رحم نمی‌کنند! وب‌سایت در بیش از ۵۰ زبان از جمله فارسی دارای ده‌ها هزار مدخل است.

WikiLeaks: ویکی برای افشاگری

www.wikileaks.org

ویکی‌لیکس، وب‌سایت بین‌المللی است که دفتر آن در سوئد واقع شده است. در این ویکی اطلاعات حساس نشت پیدا کرده از دولت‌ها و سازمان‌ها با درنظر گرفتن حفظ هویت و امنیت منابع‌ منتشر می‌شود. ویکی‌لیکس به‌عنوان ابزاری روزنامه‌نگارانه در جهت گردش آزاد اطلاعات فعالیت می‌کند و مطالب آن برای برخی دولت‌ها و سازمان‌ها حساسیت‌زا بوده است. ویکی‌لیکس تنها چند کارمند ثابت و تمام وقت برای پشتیبانی دارد و همچون اغلب ویکی‌ها گردش آن از طریق فعالیت‌های داوطلبانه است.

WikiHow: ویکی‌ برای دستورالعمل

www.wikihow.com

ویکی‌هاو متشکل از مجموعه راهنماها و دستورالعمل‌هایی است که نحوه انجام دادن کارهای مختلف را نشان می‌دهند. بالغ بر چندصدهزار راهنمای علمی برای انجام دادن کارهای مختلف توسط کاربران در این وب‌سایت نوشته و گردآوری شده است. این راهنماها هر موضوعی که تصور کنید را در برمی‌گیرند. مثلا از راهنمای سوار شدن اسب تا خریدن دوربین عکاسی با مدل و مشخصات خاص تا راهنمای درامان ماندن از صدای بوق‌های ووزیلا در این وب‌سایت وجود دارد.

ماهنامه‌ی دنیای کامپیوتر و ارتباطات
پرونده ویکی‌ها، شماره ۹۲، مردادماه ۱۳۸۹