روزنامه‌ی شرق، سلیمان محمدی - گوگل غول منصفی است. همین که «گوگل+ نقض حریم خصوصی» را در خودش جست‌وجو کنی، هزاران نتیجه را در اختیار شما می‌گذارد. مهربان هم هست، خدمات زیادی را به طور رایگان به کاربرانش می‌دهد.اما این روزها غول مهربان مدام به نقض حریم خصوصی متهم می‌شود. هر چند این موضوع تازه‌ای نیست، اما سرویس‌های جدید گوگل مانند «استریت ویو» اعتراض‌ها به این شرکت را به تک‌تک افراد حاضر در خیابان‌های کشورهای مختلف رسانده است. گوگل در این سرویس جدید تصاویری را از خیابان‌های مختلف یک کشور به نمایش می‌گذارد. مردم زیادی که تصویربرداری را چهره‌ها و خودروها و حتی شماره ماشین‌هایشان را تجاوز به حریم خصوصی‌شان می‌دانند به گوگل اعتراض کرده‌اند. یکی از نگرانی‌های شهروندان از این خدمت جدید گوگل سوءاستفاده نهادهای امنیتی، افراد و حتی سارقان است. اما نهادهای امنیتی‌ای که شاید از این امکان جدید خشنود باشند، خود در یکی دیگر از سرویس‌های گوگل سخت در معرض تهدید هستند. شما در سرویس نقشه گوگل به راحتی می‌توانید نمایی کامل و هوایی از تمام مکان‌هایی که عکسبرداری از آنها می‌تواند ماه‌ها زندان را برای شما قطعی کند، داشته باشید. اطلاعات تصویری تمام پادگان‌ها، زندان‌ها، سایت‌های اتمی و... که مثلاً طبق قوانین برخی کشورها عکسبرداری از آنها ممنوع است و جرم تلقی می‌شود، اکنون در آرشیو گوگل موجود و در اختیار کاربران است. با لحاظ اینکه کشورهای مختلف قوانین متفاوتی دارند و گوگل جز در موارد خاص خدمات یکسانی در کشورهای مختلف ارائه می‌دهد، این موارد می‌تواند به بحرانی امنیتی تبدیل شود. اما این هم تمام ماجرا نیست. برخی سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری از امکان همکاری گوگل با سرویس‌های امنیتی مخصوصاً در امریکا اظهار نگرانی کرده‌اند. اشاره این سازمان‌ها به ثبت و ضبط همه فعالیت‌های کاربران در ای‌میل‌ها، جریان جست‌وجو و کتابخوانی اینترنتی‌شان است. هر چند گوگل بارها اعلام کرده در حفظ اطلاعات کاربران امانتدار خوبی خواهد بود، اما معترضان معتقدند اگر دولت‌ها اطلاعاتی از گوگل بخواهند، به آنها خواهد داد. پس خواهان ثبت نشدن اطلاعات فعالیت‌های کاربران هستند. یحیی کمالی‌پور پروفسور رشته ارتباطات جمعی و رئیس دپارتمان ارتباطات و هنرهای خلاق و مدیر مرکز مطالعات جهانی در دانشگاه پوردو در ایالت ایندیانای امریکا معتقد است تکنولوژی‌های جدید مانند شمشیر دولبه عمل می‌کنند. او با اشاره به نگرانی‌ها از همکاری گوگل با سرویس‌های امنیتی دانش و تدبیر فردی را عامل مهمی در این چرخه می‌داند. پروفسور کمالی‌پور که از سال 1986 (1365) تاکنون در دانشگاه پوردو در امریکا دارای کرسی استادی و از سال 1979 رئیس واحد ارتباطات و هنرهای خلاق این دانشگاه است از انتخاب عنوان «تناقض تکنولوژی‌های جدید با حریم خصوصی» چندان راضی نیست اما معتقد است این تهدیدها وجود دارند و آگاهی، دانش و درایت فردی در مدیریت آن نقش جدی دارد.
- وجود امکان‌هایی مانند «استریت ویو» و «مپس» چه تهدیدهایی می‌تواند برای حریم خصوصی شهروندان داشته باشد؟
«گوگل استریت ویو» یکی از خدمات گوگل است که در کنار سایر خدمات، مثل سرویس نقشه گوگل یا «گوگل مپ» و «گوگل ارث» ارائه شده و امکان تماشای مکان‌های مختلف را از فاصله‌های دور، به کاربران داده است تا کره زمین با تمام وسعتش، به مفهوم «دهکده جهانی» نزدیک‌تر شود. اما این خدمات نیز مانند هر فناوری دیگری، همچون شمشیر دولبه عمل می‌کند؛ بخشی از آن برای کاربران مفید و کارآمد است و بخشی دیگر می‌تواند علیه خود آنها به کار گرفته شود.
یکی از بحث‌های مربوط به گوگل ارث امکان ورود به حریم خصوصی افراد است. مسلماً در نقاط مختلف دنیا و به خصوص در کشورهای غربی که موضوع حفظ حریم خصوصی به طور جدی و قانونی مطرح است، این مشکل نمود بیشتری پیدا کرده است. امکان رصد جغرافیای شهر و محله و خیابان و حتی فضای داخل خانه‌ها، از موارد چالش‌برانگیز خدمات متنوع گوگل ارث است. یا اینکه مثلاً چهره افراد و عابران یک منطقه در عکس گوگل ثبت می‌شود در حالی که خیلی از افراد نمی‌خواهند چهره‌شان در عکس‌ها مشخص باشد. یا مثلاً امکان بهره‌برداری سرویس‌های امنیتی از اطلاعات ذخیره‌شده در آرشیو گوگل، مانند نامه‌ها و عکس‌های خصوصی افراد وجود دارد. اینها همگی مواردی از نقض حریم خصوصی است که البته گوگل مدعی است سعی دارد ضمن حفظ حریم خصوصی افراد، نقص‌های موجود را نیز به سرعت برطرف کند. مانند امکان شطرنجی کردن چهره افراد در عکس‌ها.
-آیا قوانین و عرف موجود در امریکا منافاتی با این امکان‌ها ندارد؟
تمامی شرکت‌هایی که خدمات اینترنتی به کاربران ارائه می‌کنند، مانند گوگل، دارای سیاست‌های سختگیرانه درون‌شرکتی هستند و کارکنان خود را از هرگونه سوءاستفاده از امکانات شرکت و زیر پا گذاشتن حریم خصوصی کاربران منع می‌کنند. این موضوع به دلیل قانونی بودن حفظ حریم خصوصی در این کشورهاست که شرکت‌های اینترنتی را به تعریف چارچوب‌های سختگیرانه در جهت حفظ حریم کاربران ملزم می‌کند. همچنان که اخیراً در خبرها آمده بود گوگل، یکی از مهندسان جوان خود را به دلیل تخطی از قوانین درون‌شرکتی و زیر پا گذاشتن حریم خصوصی کاربران اخراج کرده است. بنابراین هدف آن است که قوانین درونی‌شرکت‌های خدماتی اینترنتی، به موازات قوانین موجود در زمینه حفظ حریم خصوصی، به پاسبانی از حریم خصوصی افراد بپردازند و نه‌تنها منافی یکدیگر نباشند، بلکه به طور مکمل یکدیگر را پشتیبانی کنند. با این همه، همان‌طور که اشاره کردم، موارد مختلف از جمله موضوع همکاری این شرکت‌ها با سرویس‌های امنیتی، همواره مورد تردید و نگرانی بوده و هست و خواهد بود.
- به نظر شما این تناقض بین تکنولوژی‌های جدید و حریم خصوصی قابل حل است؟
به نظرم بهتر است اسم آن را «تناقض» نگذاریم. به هرحال ایجاد و ارائه فناوری‌ها و خدمات جدید به کاربران، همواره مجموعه‌ای از نقاط ضعف را هم به همراه داشته و دارد که تنها حین عمل و کاربری آن خدمات روشن می‌شود و زمان لازم است تا شکاف موجود برطرف شود. البته شرکت‌ها نیز سعی می‌کنند این زمان را به حداقل ممکن برسانند. به هر حال هوشیاری کاربران در زمینه استفاده از این نوع خدمات، اهمیت زیادی در حفظ حریم خصوصی آنها دارد. و از منظر من مهم‌ترین امر مسوولیت فردی و دانش و آگاهی است.
- با توجه به اینکه قوانین شفافی در مورد حریم خصوصی وجود ندارد، عمومیت یافتن استفاده از این امکان‌ها می‌تواند چه مشکلاتی برای شهروندان داشته باشد؟
همه تهدیدهایی که در بالا به آن اشاره شد مانند امکان مشاهده حریم خصوصی افراد و ضبط نامه‌ها و عکس‌های خصوصی آنها، همچنین امکان ردیابی سایت‌هایی که کاربر به آنها سر زده است. اما می‌توان امیدوار بود که با حل این مسائل از طرف شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات، مشکلات موجود برای کاربرانی که در کشور خود، حتی هیچ چتر قانونی برای حفظ حریم خصوصی‌شان ندارند نیز کمتر شود. تا زمانی که قوانین شفاف و منطقی وجود نداشته باشد حریم خصوصی مردم مورد تعرض قرار خواهد گرفت.
- محدودیت‌هایی که گوگل برای حفظ حریم خصوصی شهروندان اعمال می‌کند، توان جلوگیری از تجاوز به این حریم خصوصی را دارد؟
اشاره کردم که گوگل مدعی است سعی دارد امکان تجاوز به حریم خصوصی افراد را به حداقل برساند اما از طرف دیگر، خیلی از منتقدان بر این باورند که گوگل نه‌تنها حافظ حریم خصوصی افراد نبوده و نیست، بلکه رتبه اول را نیز در جمع شرکت‌های اینترنتی از لحاظ دسترسی به حریم خصوصی افراد و نقض آن داراست. اشاره کردم که حتی عده‌ای، این شرکت‌ها و به خصوص گوگل را به همکاری‌های امنیتی با دولت امریکا متهم می‌کنند که همچون شمشیر دولبه است و در این میان منافع نهادها و دولت‌ها بر منافع مردمی ارجحیت پیدا می‌کنند.
- اعتراض‌هایی به وجود این امکانات مخصوصاً گوگل استریت در غرب شده است، آیا این اعتراضات توانسته مانع از فعالیت گوگل شود یا آن را محدود کند؟
بله. اشاره کردم که هوشیاری کاربران اهمیت زیادی دارد. گوگل برای اضافه کردن شهرها به نقشه‌های خود، نیازمند رضایت مردم و دولت‌هاست و به همین دلیل، اعلام کرده تصاویر انسان‌ها و مناطقی که مجوز آن را ندارد، به صورت محو قرار خواهد داد. مثلاً اخیراً مردم آلمان خواستار حذف تصاویر خانه‌های خود از نقشه‌های گوگل شده‌اند و دولت آلمان از معترضان خواسته است در این مورد ثبت‌نام کنند تا تصاویر خانه‌های آنها محو قرار داده شود. دولت آلمان اعلام کرده این کار «با توجه به وعده‌های گوگل مبنی بر حفظ حریم شخصی مردم و اجازه حذف نمای منازل‌شان از این سرویس انجام می‌شود».
- آقای دکتر، دولت‌های جهان سوم قوانین محدودتری از غرب دارند. با توجه به اینکه امکانات گوگل برای تمام کشورها یکسان است راهکاری برای احترام به قوانین این دولت‌ها در دهکده جهانی وجود دارد؟
مسلم است که نمی‌توان قوانینی یکسان وضع کرد که برای همه کشورها قابل قبول باشد لذا می‌بینیم که گوگل در جهت حفظ منافع مالی خودش در مواردی (به عنوان مثال در چین) با دولت‌ها همکاری می‌کند. در هرحال اگر قوانین منطقی، شفاف، و عادلانه باشند شهروندان به آنها احترام می‌گذارند. دنیای سایبر چالش‌ها و فرصت‌های بسیاری به وجود آورده و ذهنیت‌ها، ارتباطات گذشته و در ضمن معادلات جهانی را به گونه‌ای بی‌سابقه دگرگون کرده. همان‌طور که قبلاً اشاره کردم آگاهی، دانش، و درایت در هر موردی عواملی کلیدی هستند.
