خبرگزاری ایسنا - همراه با فن‌آوری و تکنولوژی‌های ارتباطی، واژه‌هایی وارد زبان‌های مقصد می‌شود که از زبان مبدا نشات گرفته و برای دیگر زبان‌ها بیگانه است، به طوری که حتی در ابتدای ورود برخی از مصرف‌کنندگان محصولات وارد شده در تلفظ صحیح واژه‌ها و اصطلاحات با مشکل روبه‌رو می‌شوند و در این میان نمی‌توان منکر نفوذ آن‌ها در بین مردم و استفاده از این کلمات وارداتی شد؛ مثلا ای‌میل واژه‌ای است که امروزه کاربرد بسیاری در میان کاربران اینترنت دارد؛ پس از رواج این واژه معادل فارسی پست الکترونیکی برای آن به‌کار برده شد و تا حدودی رواج یافت اما چندی قبل کلمه رایانامه نیز در راستای معادل‌سازی کلمات پیشنهاد شد که به نظر نمی‌رسد چندان مورد پذیرش قرار گرفته باشد.

هر از چند گاهی در اخبار شنیده می‌شود که معادل‌سازی واژه های تخصصی از جمله در بخش ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات از سایر زبان‌ها به زبان فارسی در دستور کار فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار دارد.

معادل‌سازی کلماتی نظیر MMS به پیام‌های چندرسانه‌یی، هندزفری که بعضا واژه فارسی آن در برخی گوشی‌ها دست‌آزاد ترجمه شده یا GPRS از جمله واژه‌هایی است که فرهنگستان روی معادل‌سازی آن‌ها مطالعه کرده و جایگزینی واژه‌های پیامک و پیام کوتاه به جای SMS نتیجه این تحقیقات است.

هرچند عده‌ای معتقدند این دسته واژگان از جنس واژه‌هایی مثل پست، تلفن، بانک و تلویزیون و امثالهم است و نیاز به معادل فارسی ندارند، اما باید قبول کرد که به این ترتیب دامنه کلمات بیگانه بین فارسی زبانان گسترش می‌یابد و شاید از اصالت و اهمیت این زبان کهن بکاهد.

اما برای آگاهی از لزوم معادل‌سازی برای این واژه‌ها در حوزه فن‌آوری و ارتباطات و چگونگی انجام آن و نیز نقش رسانه‌ها در همگانی کردن آن‌ها نظر اساتید زبان و ادب فارسی را جویا شدیم.

مدرس پیشین دانشگاه فردوسی معتقد است که هویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پاسداری از اصالت زبان فارسی است.

محمدعلی لطفی مقدم درباره‌ی معادل‌سازی‌های فرهنگستان، تناسب آن‌ها با نیاز جامعه و کاربردشان، اظهار کرد: بعضی کلمات علی‌رغم این‌که از زبان بیگانه وارد زبان فارسی می‌شوند، به راحتی در زبان فارسی می‌نشینند و فرد به هیچ وجه تصور نمی‌کند کلمه‌ای که به‌کار می‌برد، از لغات بیگانه است؛ بنابراین معادل‌سازی برای آن‌ها هرچقدر هم که انجام شود، مردم آن چیزی را که سال‌ها پذیرفته‌اند، ادا می‌کنند.

لطفی مقدم درباره‌ی نقش رسانه‌ها در صیانت از زبان فارسی اذعان کرد: اگر کلمه‌ای مانند پیامک در بین مردم جا بیافتد و مردم از آن استفاده کنند، اما رسانه‌ها و مطبوعات از واژه‌ی اس‌ام‌اس استفاده کنند، طبیعتا مردم به هیچ عنوان کلمه‌ی جایگزین‌شده را نمی‌پذیرند و دیگر استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین در این امر، رسانه‌ها نقش بسیار تأثیرگذاری دارند.

او تصریح کرد: گاهی لغات آن‌قدر راحت به دل می‌نشیند و کاملا حس می‌شود که این لغت از محاوره‌های مردم و از روابط با آن‌ها گرفته شده است؛ ولی گاهی آن‌قدر لغات مهجورند که مردم به هیچ عنوان آن‌ها را نمی‌پذیرند و علت این است که وقتی یک لغت جایگزین می‌شود، همه‌ی جوانب درنظر گرفته نمی‌شوند.

زهرا اختیاری - عضو هیأت علمی دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه فردوسی - نیز با تاکید بر اینکه کشورهای پیشرفته بیش از این‌که به صنعت و پایگاه‌های فضایی خود توجه کنند، به زبان خود اهمیت می‌دهند، افزود: رواج کلمات درست فارسی به عهده‌ی فارسی‌زبانان و نهادهای آموزشی و بخصوص رسانه‌ها و از میان رسانه‌ها، صدا و سیماست، که در این امر خطیر فرهنگستان را کمک می‌کنند.

وی فرهنگستان زبان و ادب فارسی را ملزم به ساختن معادل درست و رسایی در مقابل کلمات بیگانه دانست و تصریح کرد: به کار گرفتن کلمه‌های بیگانه نادرست است؛ ولی اگر کلمه‌ای با معادل نارسا یا به زبان بیگانه متداول شده، همه‌ی فارسی‌زبانان و بخصوص اهل فن، ملزم به ساختن معادل درست و رسای فارسی آن کلمه‌ی وارداتی هستند.

این مدرس دانشگاه کلمات اصیل فارسی را غالبا نرم، خوش‌آهنگ و رسا ارزیابی و با بیان اینکه این کلمات قرن‌ها تلفظ شده و مورد پذیرش مردم بوده‌اند و جزو سرمایه‌های غنی ملی ما هستند، گفت: کلمات اصیل فارسی امانت‌هایی در نزد ما به حساب می آیند که اگر امانتداران خوبی باشیم، خود را ملزم به حفظ آن کلمات می‌دانیم و در کنار آن‌ها برای ساختن کلمه‌های جدید و درست تلاش خواهیم کرد و اگر در ساختن کلمه‌ای جدید فعال نیستیم، حداقل آن‌چه را که داریم، به فراموشی نسپاریم.

اختیاری تکنولوژی و پیشرفت را به تنهایی باعث کم‌رنگ شدن زبان فارسی ندانست و تصریح کرد: پیشرفت علم و تکنولوژی به خودی خود نمی‌تواند عاملی برای کم‌رنگ شدن زبان فارسی باشد. کندی ما در حرکت، اهمیت ندادن به زبان و تلاش نکردن یا کم‌توجهی برای پیشرفت زبان می‌تواند موجب شود که زبان غنی و پراستعداد فارسی قابلیت و استعداد خود را نشان ندهد.

یک عضو هیأت علمی دانشگاه گفت: اگر دانشمندان زبان فارسی بتوانند تکنولوژی را در خدمت زبان بگیرند، تکنولوژی نمی‌تواند برای زبان فارسی خطری به‌وجود بیاورد.

فرانک جهانگرد سرعت واژه‌سازی فرهنگستان را نسبت به واژه‌هایی که وارد زبان فارسی می‌شوند، بسیار پایین دانست و افزود: اگر بین رسانه‌های عمومی و فرهنگستان یک همکاری مناسب و خوب برقرار شود، کار فرهنگستان می‌تواند تأثیرگذار باشد و واژه‌های مناسب به صورت تدریجی در بین عموم جا می‌افتند.

جهانگرد در ادامه‌ی این مطلب افزود: اگر مجموعه‌ی وسیع‌تری به کار واژه‌سازی مشغول شوند، یعنی به‌جای این‌که واژه‌سازی شغل چند نفر باشد، تعداد بیش‌تری از مردم واژه‌سازی و پیشنهاد واژه کنند و اگر همکاری فرهنگستان با مردم بیش‌تر شود، این مشکل برطرف می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه هرمزگان تصریح کرد: این نوع معادل‌سازی نمی‌تواند جوابگو باشد؛ زیرا بسیاری از علوم با واژه‌های بیگانه سر و کار دارند و هر روز تازه‌هایی در علوم مختلف و اختراع‌های جدید به وجود می‌آیند، که این‌ها با خود واژه‌هایی به همراه دارند و این واژه‌ها نیز ساختارهایی تازه را وارد زبان فارسی می‌کنند، که به زبان آسیب بیش‌تری می‌رسانند.

آنچه از برایند سخن کارشناسان بر می آید آنکه فرهنگستان زبان و ادب فارسی باید در واژه‌سازی به نحوه‌ی پذیرش مردم نیز توجه داشته باشد. در معادل‌سازی کلمات، اگر واژه‌سازی صورت می‌گیرد، باید از متون مختلف برای استفاده از واژه‌های کهن استفاده کنند و می‌بایست به نحوه‌ی پذیرش مردم نیز توجه کرد؛ یعنی واژه‌هایی را بسازیم که مردم به سادگی بتوانند به کار ببرند.

به اذعان کارشناسان معادل بسیاری از کلمات را در متون کهن داریم و سرعت فرهنگستان در معادل‌سازی هم خیلی پایین است. باید خیلی باسرعت معادل کلمات وارداتی را بسازد و بعد فارسی‌شده‌ی آن‌ها را در بین مردم رواج دهد، که مردم سردرگم نشوند.