ماهنامه‌ دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمد مهدی مولایی - از جمله ابزارهای اینترنتی که درباره‌ی ترافیک وب گزارش‌های قابل دسترسی ارائه می‌کند الکسا (www.alexa.com) است. الکسا ضمن رتبه‌بندی سایت‌های اینترنتی، لیستی از سایت‌های پرمراجعه‌ی‌ در هر کشور منتشر می‌کند. این لیست علاوه بر آنکه اغلب به‌عنوان ابزاری برای مقایسه بین وب‌سایت‌ها در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند مبنایی برای تحلیل رفتار کاربران آنلاین هر کشور باشد. در پایان سال‌های ۸۶ و ۸۷، بر اساس لیست ۱۰۰ سایت اول ایران به روایت الکسا، در مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات درباره‌ی وضعیت وب فارسی یادداشت‌هایی نوشتم. این لیست را در روزهای پایانی سال ۸۸ مورد توجه قرار می‌دهیم تا ببینیم نسبت به سال‌های پیش چه تغییراتی داشته است.

تثبیت صدرنشین‌ها

سه سایت برتر روزهای پایانی سال ۱۳۸۸ همان سه سایت اول سال قبل‌تر هستند. سه سایت‌ گوگل، یاهو و بلاگفا همچنان در صدر سایت‌های ایرانی قرار دارند و ترتیب‌شان را نیز در بین کاربران ایرانی حفظ ‌کرده‌اند. سایر سایت‌‌ها نیز تقریبا موقعیت‌شان را حفظ کرده‌اند و بیشتر از چند پله جابه‌جا نشده‌اند. از مجموع ۲۰ سایت اول سال گذشته، همچنان ۱۷ سایت در لیست قرار دارند و تنها سه مورد جدید کم و زیاد شده است. وجود سه سرویس‌دهنده وبلاگ بلاگفا، میهن‌بلاگ و بلاگ‌فا در بین پنج سایت اول ایران از نکات جالب توجه است.

مهمان تازه وارد: تراوین

در میان سایت‌های برتر ایران، سایتی در رده‌ی دهم قرار گرفته که در سال‌های گذشته جایی در بین پایگاه‌های برتر ایرانی نداشت. سایت فارسی بازی تراوین (travian.ir) نسخه‌ی ایرانی بازی جهانی تراوین، مهمان جدید لیست برترین‌هاست. تراوین یک بازی آنلاین استراتژیک است که در آن بازیکنان، هر کدام صاحب دهکده‌هایی در فضای مجازی هستند. بازیکنان در این بازی می‌توانند به دهکده‌های دیگر حمله کرده و با آنها بجنگند و غنائم به‏دست آورند و یا دهکده‏های جدید احداث یا تصرف کنند. استقبال قابل توجه از این بازی در ایران در سال گذشته باعث شده این سایت با جهشی قابل توجه بتواند در مدت کوتاهی به جمع سایت‌های برتر ایران راه پیدا کند. اما از نکات جالب توجه درباره بازی تراوین این است که رتبه جهانی سایت ایرانی این بازی از رتبه جهانی سایت بین‌المللی آن بالاتر است. علاوه بر تراوین دو سایت پرشین‌گیگ و تبیان که در سال‌های قبل نیز جایگاه بالایی داشته و در جمع ۱۰۰ سایت برتر قرار داشتند به جمع ۲۰ سایت اول راه پیدا کرده‌اند.

اخراجی‌ها: فیس‌بوک، یوتیوب و سنجش

سه سایت فیس‌بوک، یوتیوب و سنجش که سال گذشته در بین ۲۰ سایت اول ایران قرار داشتند با کاهش بازدیدکنندگان‌شان از این لیست خارج شدند. سایت سنجش تنها چند پله جابه‌جا شده ولی سقوط فیس‌بوک و یوتیوب به دلیل فیلتر شدن این سایت‌ها قابل توجه است. فیس‌بوک که در روزهای پایانی سال ۱۳۸۷ در رده‌ی دهم قرار داشت و در ماه‌های بعد به رده‌های بالاتری هم رسیده بود، در روزهای پایانی سال ۱۳۸۸ در رده‌ی ۶۴ام قرار گرفته است. یوتیوب نیز از رده‌ی ششم به ۷۱ام رسیده است. فیلترینگ این سایت‌ها که در اوایل تابستان سال ۱۳۸۸ اعمال شد مهم‌ترین دلیل نزول رتبه این سایت‌ها در ایران است.

ایرانی‌ها و غیرایرانی‌ها

در روزهای پایانی سال ۱۳۸۶ از بین ۲۰ سایت اول، هشت سایت مالکیت ایرانی و ۱۲ سایت مالکیت غیرایرانی داشتند. این نسبت در روزهای آخر سال ۱۳۸۷ به شکل ۹ به ۱۱ درآمد ولی همچنان به نفع سایت‌های با مالکیت خارجی برقرار بود. در لیست جدید شاهد آن هستیم که ۱۰ سایت ایرانی و نه سایت خارجی در لیست سایت‌های برتر قرار دارند. سایت تراوین نیز نسخه‌ی ایرانیِ یک سایت خارجی محسوب می‌شود. بدین ترتیب می‌بینیم که در سال گذشته بر خلاف سال‌های قبل‌تر تعداد ایرانی‌ها در لیست سایت‌های برتر بیشتر بود و این تغییر البته تا حدی به‏خاطر اعمال محدودیت دسترسی به برخی سایت‌های مطرح خارجی در ایران است.

تداوم توجه به وبلاگ‌نویسی

در لیست ۲۰ سایت اول ایران، حضور مجدد شش سایت سرویس‌دهنده وبلاگ از تداوم اقبال کاربران ایرانی به وبلاگ‌نویسی خبر می‌دهد. چهار سرویس‌وبلاگ ایرانی بلاگفا، میهن‌بلاگ، پرشین‌بلاگ و بلاگ‌اسکای و دو سایت خارجیِ بلاگر و وردپرس در بین سایت‌های پرمراجعه ایرانی قرار دارند. از سویی در این لیست تنها سایت شبکه‏ی اجتماعی موجود «کلوب» است و فیس‌بوک که سال گذشته در رده‏ی دهم قرار داشت با سقوطی قابل توجه مواجه شده. بدین ترتیب شاهد هستیم برخلاف روند جهانی که استقبال از وبلاگ‌ها رو به‌کاهش و توجه به شبکه‌های اجتماعی رو به افزایش است، در ایران اوضاع این‌چنین نیست. دلیل این تفاوت را نیز می‌توان در ایجاد حسایست‌های سیاسی و اعمال محدودیت‌ بر روی سایت‌های شبکه‌ی اجتماعی جست‌وجو کرد.