روزنامه‌ی دنیای اقتصاد، م.ر.بهنام رئوف - از برگزاری مزایده اپراتور سوم نزدیک به یک سال و نیم می‌گذرد و از زمان اعلام برنده آن هم تا به امروز نزدیک به یکسال؛ اما همچنان از پروژه اپراتور سوم به عنوان مهم‌ترین پروژه معلق کشور یاد می‌شود که هر از چند گاهی از سوی یکی از مقامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات زمانی جدید برای اجرای این پروژه شنیده می‌شود.

داستان بدقولی‌های اپراتور سوم، اما از زمان اعلام نام برنده آن و مشکلات بعدی آن نبود، بلکه این اپراتور کشور از همان روزهای اولی که تصمیم به تشکیل آن گرفته شده بود با بحران‌هایی روبه‌رو بود که همگان آن را ناشی از عدم مدیریت قوی از یک سو و به کار گرفتن مشاوران غیر حرفه‌ای و نیز فقدان مدیران باتجربه در این پروژه عنوان می‌کنند. برآیند این عوامل باعث شد تا این پروژه پرحاشیه‌ترین پروژه مخابراتی کشور بعد از اپراتور دوم باشد.

درحالی که مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا پیش از زمان برگزاری مزایده بارها و بارها زمان‌‌‌های متفاوتی را پیرامون انتشار اسناد و برگزاری مزایده داده بودند؛ اما سرانجام اسناد این مزایده در مهر ماه گذشته منتشر و قرار شد تا داوطلبان شرکت در این مزایده تا پایان روز 13 مهرماه اسناد مزایده را خریداری کنند. درحالی که برگزاری مزایده‌‌‌هایی از این دست به قواعد و قوانینی شفاف و نیز اطلاع‌رسانی‌‌‌ای شفاف‌‌تر نیازمند است، اما برگزاری این مزایده به باور بسیاری از شرکت‌‌کنندگان آن با کمی‌ ‌‌‌‌و کاستی‌‌‌هایی در بخش ارائه اطلاعات شفاف روبه‌رو بوده است. از سویی دیگر در جریان برگزاری این مزایده رسانه‌‌‌های گروهی که به قولی چشم و گوش جامعه هستند جدی گرفته نشدند. با این حال اخبار این نشست از سوی گروهی که از چندی پیش فعالیت‌‌‌های خود را با برخی از زیرمجموعه‌‌‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز کرده بود، منتشر شد. حتی بعدها شنیده شد که همین گروه به عنوان مشاور تنظیم اسناد این مزایده را نیز بر عهده داشتند. البته برخی از کارشناسان بر این باورند که اطلاعات منتشر شده توسط این گروه نیز جهت‌دار و به نفع پیشبرد برخی از اهداف و مقاصدی خاص صورت گرفته است.

دومین نشست مزایده اپراتور سوم هم در حاشیه خلیج‌فارس و در شهر دبی برگزار شد؛ جایی که باز هم خبری از رسانه‌‌‌های گروهی نبود و خبرنگاران به ناچار به همان اطلاعات منتشر شده خاص استناد کردند. درحالی که پیش از این قرار بود زمان فروش اسناد مزایده تمدید نشود؛ اما آخرین زمان فروش این اسناد از 13 مهرماه به 20 مهرماه منتقل شد؛ اما این اولین تمدید در روند جریان برگزاری اپراتور سوم نبود. دلیل این امر هم از سوی مجری مزایده یعنی سعید مهدیون، ذوق و شوق طرف‌‌‌های عربی اعلام شد.

مهدیون در آن زمان و در گفت و گویی اعلام کرده که در نخستین فراخوان عمومی اعطای فعالیت پروانه اپراتور سوم تلفن‌همراه که منتشر شده بود، مهلت فروش اسناد این مزایده تا 23 مهر ماه درج شده بود که با تغییراتی که در آن اعمال شد به 13 مهر ماه کاهش یافت. وی افزود: به دلیل اشتیاق برخی از اپراتورهای عربی برای حضور در مزایده اپراتور سوم ایران و همزمان شدن تعطیلات عیدسعید فطر با روزهای فروش اسناد این مزایده فروش اسناد تا 20 مهر ماه ادامه خواهد داشت. البته در آن زمان نه تنها هیچ اشاره‌‌‌ای به عدم استقبال اپراتورهای خارجی از این مزایده نشده بود، بلکه هر روز اعداد و ارقام مختلفی از داوطلبان مزایده اپراتور سوم منتشر می‌‌‌‌‌شد.

به هر حال در آن زمان مهدیون به یک نکته دیگر نیز اشاره کرد. نکته‌‌‌ای که نفس باتجربه بودن طرف خارجی را تا حدودی با ابهام روبه‌رو کرده است. مهدیون در آن زمان با اشاره به برگزاری جلسه شماره 49 کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی گفت: کمیسیون بند پنج از فصل دوم موضوع معیارهای ارزیابی در شرایط مزایده، کاهش تعداد مشترکان اپراتور خارجی از پنج میلیون به دو میلیون را بررسی کرد و با آن موافقت شد. این همان مساله‌‌‌ای بود که بعدها مورد اعتراض بیشتر ایرانی‌‌‌های حاضر در مزایده است، چرا که آنها معتقدند اگر قرار باشد با این کار طرف‌‌‌های خارجی بیشتری را برای حضور در مزایده جذب کنیم آن وقت تکلیف انتقال تجربه و فناوری طرف خارجی چه می‌‌‌‌‌شود؟

سرانجام و بعد از پایان مهلت خریداری اسناد مزایده اپراتور سوم اعلام شد که تنها 15 شرکت اقدام به خرید اسناد کرده‌‌اند. این درحالی است که پیش از این و از سوی مقامات دولتی بارها و بارها از اعلام آمادگی و تمایل اپراتورهای اروپایی و آسیایی برای شرکت در این مزایده صحبت به میان آمده بود.

خریدارانی که نیامدند

بر اساس شنیده‌‌ها 15 شرکت اسناد را خریداری کرده بودند که شرکت‌‌‌های ایرانی آنها عبارت بودند از: آستان قدس رضوی، ایران مبین (وابسته به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام)، پارس ایراتل، تامین تلکام (وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی)، پیشگامان کویر یزد (یکی از PAPهای فعال در شهر یزد)، سرمایه‌گذاری ایرانیان، صندوق بازنشستگی سازمان صداوسیما، فناوری موج خاور، ITMC (به نمایندگی از کنسرسیوم فارس) و کنسرسیوم بزرگ مخابرات (52 شرکت عضو سندیکا) و‌‌‌ در بخش شرکت‌های خارجی نیز مگافون روسیه، اوراسکام مصر و STC اپراتور اول عربستان. اسامی‌‌‌‌‌دیگری هم در این بخش وجود دارد. اسامی‌ای ‌‌‌‌‌که بیشتر به دلیل حضور آن‌‌ها در نشست مزایده در دبی باعث شده بود تا نام آن‌‌ها بر سر زبان‌‌ها بیفتد. نام‌‌‌هایی همچون اتصالات، Reliance هند، Zain، Qtel و TMI. همان‌طور که گفته شد در این بخش نیز اطلاع‌رسانی صورت نگرفته بود و این معدود اطلاعات نیز از سوی همان گروهی که پیش از این نیز به آن اشاره شده بود در اختیار رسانه‌‌ها قرار گرفته بود، البته در کنار ارائه این اطلاعات تحلیل‌‌‌هایی نیز همچون عملکرد بسیار ضعیف مشاور خارجی برای جذب اپراتورهای خارجی نیز از سوی همان گروه منتشر می‌‌‌‌‌شد! لابی‌‌ها برای همکاری مشترک بین خارجی‌‌ها و ایرانی‌‌ها آغاز شد. حتی در این رابطه خبرهایی هم از توافقات نهایی شنیده می‌‌‌‌‌شد. خبرهایی که هیچ وقت تکذیب یا تایید نمی‌‌‌‌‌شد. به هر حال سرانجام زمان ارائه پیشنهادات فرارسید و در این زمان بود که به نوعی ورق مزایده اپراتور سوم برگشت و کار را به جایی رساند که زمزمه‌‌‌های شکست این پروژه از گوشه و کنار صنف ارتباطات کشور شنیده می‌‌‌‌‌شد.

خارجی‌‌ها منصرف شدند

مگافون که پیش از این و به واسطه افتتاح دفترش در ایران اولین خبرساز مزایده اپراتور سوم بود، باز هم اولین خبرساز در واپسین روزهای ارائه اسناد پیشنهادی بود.

در همین راستا مجری مزایده اپراتور سوم در گفت‌وگو با فارس می‌‌‌‌‌گوید: از بین 15 شرکت خریدار اسناد مزایده اپراتور سوم تلفن‌همراه تنها یک شرکت اعلام کرده است که احتمال دارد نتواند 15 درصد سهم دولت را پرداخت کند. مهدیون اظهار داشت: از کل 15 شرکت خریدار اسناد تاکنون تنها یک شرکت اعلام کرده است که شاید نتواند 15 درصد سهم دولت در مزایده اپراتور سوم را پرداخت کند و طرح تجاری آن کامل نشود.

وی به ضریب نفوذ 50 درصدی تلفن‌همراه کشور اشاره و عنوان کرد: نرخ ضریب نفوذ اکنون در منطقه و کشورهایی با اقتصاد مشابه ایران 90 تا 95 درصد است. به هر حال در آخرین روزهای دی ماه سال گذشته کنسرسیوم تامین اتصالات، متشکل از یک شرکت متعلق به سازمان تامین اجتماعی و شرکت الاتصالات امارات متحده عربی به عنوان برنده این مناقصه اعلام شد، اما در حالی که مهلت پرداخت ضمانت این پروژه در حال اتمام بود، شرکت اماراتی بر سر پرداخت حق السهم خود بازی درآورد و در نهایت هم از بازار ایران انصراف داد. به این ترتیب پروژه اپراتور سوم که از ابتدا و با توجه به روند برگزاری آن چنین آینده‌ای برایش پیش‌بینی می‌شد با اولین بن‌بست خود روبه‌رو شد.

روند اطلاع‌رسانی در مورد اپراتور سوم بعد از انصراف اتصالات همانند روزهای اولیه برگزاری مزایده‌اش بود. به طوری که هر روز اخبار ضد و نقیضی برای آن ارائه می‌شد. تاریخ‌های مختلف از سوی مسوولان رگولاتوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای سرانجام این پروژه اعلام شد و این درحالی بود که قرار بود اولین سیم‌کارت‌های این اپراتور از تابستان گذشته در دست مردم باشد.

در حالی که به نظر می‌رسید برگزاری این مزایده تجدید شود، اما هر بار نام شرکتی در کنار نام تامین تله کام برای مشارکت در روند اجرایی این پروژه قرار می‌گرفت و بلافاصله هم از سوی تامینی‌ها تکذیب می‌شد.

اینک آخر زمان!

آخرین زمانی که به تازگی هم برای سرانجام این اپراتور اعلام شده است پایان سال‌جاری است.
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دهم که میراث سلیمانی در بخش اپراتور سوم را به دوش می‌کشد به تازگی و در گفت‌وگویی اعلام کرده است که بر اساس وعده‌ای که دادیم و با پیش‌بینی زمانی، امیدواریم صدور پروانه و واگذاری امتیاز اپراتور سوم تلفن‌همراه تا پایان سال و با تاخیر یکی دو ماهه انجام شود، اما هنوز مذاکرات با اپراتورها مختلف در حال انجام است؛ این کار ساده‌ای نیست، زیرا آنها شرایط مختلف و طرح تجاری مختلفی دارند.

او درباره‌ آخرین وضعیت اپراتور سوم تلفن همراه کشور و اینکه چرا برنده مزایده مربوطه تاکنون مشخص نشده است، گفت: اپراتور سوم تلفن همراه، برای این که فضای رقابتی در حوزه ارتباطات سیار در کشور وجود داشته و تقویت شود، یک نیاز و ضرورت است. او ادامه داد: بر همین اساس قبلا اقدام و مزایده‌ای برگزار شد که به اتمام نرسیده و به صدور پروانه و عقدقرارداد با اپراتور منجر نشد و مزایده با توجه به زمانی که داشت باطل شد. وزیر ارتباطات تصریح کرد: برآوردمان این بود که اگر بخواهیم دوباره شرایط را تکرار کنیم، شاید زمان طولانی به خود اختصاص دهد، به همین دلیل راه‌های قانونی دیگری را پیگیری و با اپراتورهای بسیاری مذاکره کردیم.

او در پاسخ به این سوال که آیا این اپراتورهای مورد مذاکره خارجی هستند یا با اپراتورهای داخلی یا اپراتورهای حاضر در مزایده قبلی هم مذاکره شده است، تصریح کرد: البته ما محدودیتی نداشتیم که آنها همان اپراتورهایی باشند که داخل مزایده بودند؛ اپراتورهای قوی هم می‌توانند در این مذاکره حضور داشته باشند که تا به حال حداقل با 5 کشور در این زمینه مذاکره و صحبت کردیم.

همانطور که پیش از این پیش‌بینی می‌شد، سرانجام مزایده اپراتور دوم، گریبان اپراتور سوم را نیز گرفت. با این تفاوت که در آن زمان برنده دوم مزایده یعنی ام تی ان جای ترکسل را گرفت، اما در مزایده اپراتور سوم، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به طور کامل قید مزایده را زده و خود به دنبال شریک خارجی برای راه‌اندازی این اپراتور است. هر چند که همچنان به نظر می‌رسد روند کاری این اپراتور تا 6 ماهه اول سال 89 نیز اجرایی نشود، اما این پرسش وجود دارد که اگر قرار باشد با روش گفته شده از سوی وزیر ارتباطات روند اجرایی اپراتور سوم دنبال شود تکلیف شرکت تامین تله کام که از برندگان مزایده باطل شده است در این اپراتور چیست؟ و آیا دولتمردان ما بعد از گذشت یک سال برآوردی از خسارت وارده و نیز مقصر اصلی این اتفاقات دارند یا خیر؟