خبرگزاری ایسنا - ایران در لایه زیرساخت مورد نیاز برای یادگیری الکترونیکی که برمبنای وجود زیرساخت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، امکان دسترسی به شبکه، ضریب نفوذ اینترنت و عوامل زیربنایی در توسعه شبکه یادگیری مورد سنجش قرار گرفته است، در مرحله ابتدایی قرار دارد اما در لایه دست‌اندرکاران نسبت معلمان، اساتید و متولیان امر یادگیری مجهز به دانش نرم‌افزارهای پایه و نرم‌افزارهای آموزشی در مرحله پیشرفت قرار دارد و این در حالی است که میزان بهره‌برداری معلمان و اساتید از این دانش و میزان تأثیر آنان در توسعه یادگیری الکترونیکی به واسطه مسائل فرهنگی، مسائل زیرساختی و نبود قوانین مدون، در سطح ابتدایی به سر می‌برد.

اسناد مربوط به بررسی وضعیت یادگیری الکترونیکی در ایران یکی از گزارش‌های بررسی موقعیت کنونی ایران در پروژه تدوین برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات ایران به شمار می‌رود که در 3 فاز و تحت نظارت و هدایت جمعی از خبرگان حوزه یادگیری الکترونیکی و فن‌آوری اطلاعات است.

سند اول از مجموعه این اسناد به بررسی وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی در ایران می‏پردازد که هدف از تدوین این سند بررسی وضعیت سواد عمومی و تخصصی جامعه در تعامل با فن‌آوری‌های اطلاعاتی نوین در زندگی است.

وضعیت موجود ایران در محورهای چهارگانه مدل چهار مرحله‏یی OECD یعنی راهبرد، زیرساخت، دست‌اندرکاران و بازار خرید و فروش مورد بررسی قرار گرفته و موقعیت ایران متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور پیش گفته در چهار وضعیت ابتدایی، در حال پیشرفت، مرحله بلوغ و در نهایت مرحله خبرگی، سنجش و امتیازدهی شده است.

طبق اطلاعات آماری موجود و تجمیع نخبگانی صورت پذیرفته در لایه راهبرد وضعیت اسناد موجود در حوزه‌ها و کانون‌هایی چون حوزه سیاست‌های حاکم بر یادگیری الکترونیکی، کانون تدوین قوانین، سیاستگذاری‌ها، ضریب و میزان پذیرش متولیان امر و طبقه نخبگان و برگزیده جامعه نسبت به یادگیری الکترونیکی و کانون برنامه‌های اجرایی آموزش بر بسترهای الکترونیکی، مورد بررسی قرار گرفته است که هر سه در مرحله پیشرفت هستند.

وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی

به دلیل همان نقایص موجود در لایه دست اندرکاران، یعنی مسائل فرهنگی و نبود قوانین مدون از جمله فقدان حق نشر آثار الکترونیکی (حقوق معنوی و مادی) لایه وضعیت بازار خرید فروش در سطح ابتدایی است اما سند دوم از این مجموعه اسناد به بررسی وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی در ایران می‏پردازد. هدف از تدوین این سند، ترسیم وضعیت مطلوب یادگیری الکترونیکی ایران با عنایت به سند چشم‌انداز برنامه جامع فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات تا سال 1394 و در راستای برنامه چشم‌انداز 20 ساله کشور است.

طبق تحلیل‌های کارشناسی تیم تدوین و نگارش و با تکیه بر نظرات خبرگانی در این باره، وضعیت مطلوب ایران بر اساس مدل چهار مرحله‏یی OECD و در محورهای چهارگانه این مدل یعنی راهبرد، زیرساخت، دست‌اندرکاران و بازار خرید و فروش، هدف‌گذاری کیفی و پس از آن هدف‌گذاری کمی شده است.

هدف گذاری‌ها با توجه به بررسی دقیق اسناد راهبردی کلان، نظرات خبرگانی، بهره‌گیری از نتایج حاصل از بررسی وضعیت مطلوب سایر کشورها و نیز تحلیل نتایج به‌دست آمده در مطالعه وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی صورت گرفته است.

خلأ قانونی در به‌کارگیری یادگیری الکترونیک

موقعیت ایران متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور پیش گفته و مستندات موجود در سند وضعیت موجود یادگیری الکترونیکی متناسب و متناظر با هر یک از چهار محور مدل پیش گفته در وضعیت ارتقاء یافته مورد بررسی قرار گرفته است.

به گزارش ایسنا در لایه راهبرد خلأ قانونی موجود در به‌کارگیری یادگیری الکترونیکی باید در بدو امر با تدوین قوانین و پا فشاری بر حرکت از آموزش‌های سنتی به سمت یادگیری الکترونیکی ترمیم شود و در ادامه با تدوین و ارائه راهکارهای تشویقی افراد، سازمان‌ها و مؤسسات را درگیر فضای یادگیری الکترونیکی کرد.

قانونی کردن مدارک دوره‌های مجازی

در عین حال باید به ارائه راهکارهای سیاستی در تعمیق ارتباط بخش خصوصی و دولتی و حرکت به سمت خصوصی‌سازی اصل 44 قانون اساسی و چشم‌انداز ایران 1404 همت گمارد. همچنین لازم است در راستای قانونی نمودن مدارک دوره‌های مجازی و همانند سازی آن‌ها با دوره‌های حضوری و فیزیکی اقدامات جدی صورت پذیرد. در لایه زیرساخت باید با ارائه راهکارهای خلاق، ظرفیت بهره‌برداری از بضاعت‌های موجود را وسعت بخشید و در عین حال به حمایت‌های دولتی و خصوصی درباره گسترش دامنه دسترسی و کاربری رایانه و اینترنت و ایجاد فرصت‌های جذاب سرمایه‌گذاری برای بخش خصوصی شرایط را جهت رشد و ارتقای یادگیری الکترونیکی فراهم کرد.

در لایه دست‌اندرکاران نیز باید با به‌کارگیری قوانین و ارائه راهکارهای خلاق و آگاه‌سازی هرچه بیشتر، افراد درگیر در امر آموزش و یادگیری را به استفاده هرچه بیش‌تر و بهتر از فضای یادگیری الکترونیکی و همچنین بهره‌گیری از امکانات گسترده تعامل در فضای مجازی، ایجاد زمینه‌های انگیزشی (که حتی می تواند غیر مادی یا در شکلی هدایت شده و با بزرگنمایی همراه باشد؛ نظیر برگزاری مسابقات تلویزیونی و... با جوایز ویژه) تشویق و ترقیب کرد.

ایجاد مشوق‌ و خصوصی‌سازی محتوا

باید با ایجاد مشوق‌ها، خصوصی‌سازی محتوا و تبلیغات مؤثر و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی و استفاده از مزایا و مواهب یادگیری الکترونیکی به رشد بازار خرید و فروش محتوا در کلیه سطوح یاری رساند. پس از تبیین وضعیت موجود و مطلوب حوزه یادگیری الکترونیکی، مهمترین صورت مسأله پیش رو ارائه راهکارها و مجموعه اقداماتی است که ما را از شرایط موجود به سمت وضعیت مطلوب هدایت کند.

ضرورت همکاری بخش دولتی و خصوصی

اما حسین ابراهیم‌آبادی ـ عضو انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی ـ معتقد است: برای بهره‌برداری از فن‌آوری اطلاعات در کشور افزایش سطح مهارت و منابع نهادهای حرفه‌یی و تخصصی لازم است و برای رسیدن به این هدف همکاری بین بخش دولتی و خصوصی ضروری به نظر می‌رسد.

وی با بیان این که نهادهای حرفه‌یی و تخصصی موجود قدرت و توان کافی را به دلیل سیاست‌های دولت در حمایت از بخشی از ICT ندارند، خاطرنشان کرد: دانشگاه‌ها در حوزه‌ آموزش مجازی فعالیت می‌کنند اما این حرکت باید به سمت آموزشی از طریق مولتی‌مدیا سوق پیدا کند و با استفاده از این ابزار باید مهارت‌های حرفه‌یی در ICT آموزش داده شود.

فقدان شاخص پخش زنده برنامه‌های علمی

یکی از عمده‌ترین شاخص‌های رسیدن به سطحی مطلوب در آموزش الکترونیک پخش زنده برنامه‌های علمی از طریق اینترنت است امری که بر اساس نیاز برگزارکنندگان سومین دوره المپیاد نجوم و اختر فیزیک 2009در تهران مبنی بر بررسی امکان پخش زنده اینترنتی از مراسم و جلسات آزمون، همکاری مشترکی فی‌مابین وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات و وزارت آموزش و پرورش در چارچوب تفاهم‌نامه طرح اتصال یکصد هزار مدرسه به شبکه ملی اینترنت محقق شد.

امیرحسین محبعلی - مجری طرح اتصال مدارس کشور به شبکه‌ ملی اینترنت - در این باره گفت: امید است بتوانیم در ادامه اجرای طرح اتصال مدارس و نقاط مهم وزارت آموزش و پرورش به شبکه ملی اینترنت، اجرای تعاملی مراسم‌ها و برنامه‌های علمی مانند المپیاد نجوم و اختر فیزیک که به طور زنده از اینترنت پخش شد را به‌صورت گسترده در جهت توسعه فن‌آوری اطلاعات در کشور و گستردگی آموزش الکترونیکی داشته باشیم.

مشکل تولید محتوای چند رسانه‌‌ای

اما یکی از مشکلات اصلی آموزش الکترونیکی در کشور ما تولید محتوای چند رسانه‌یی است اما از آنجا که این امر پرهزینه است دانشگاه‌ها وارد آن نمی‌شوند. در کشور ما از دانشگاه مجازی برداشت درستی نشده است و بیشتر از طریق یک رسانه انجام می‌شود.

کارشناسان بر این باورند که زیرساخت‌های کشور ما کافی نیست و در حال حاضر مشکل سرعت اینترنت داریم؛ سرعتی که حتی برای دانلود در یک مرکز آموزشگاهی کافی نیست در حالی که تمام بهره‌مندی علمی از رایانه‌ و اینترنت این نیست بلکه توزیع اطلاعات از اهمیت بیشتری برخوردار است که با سرعت موجود اینترنت امکان‌پذیر نیست. در حال حاضر که در حوزه IT از اکثر کشورها حتی کشورهای حاشیه خود عقبیم، نیاز اقدامات عاجل و سامان یافته احساس می‌شود.