خبرآنلاین، سمیه علیپور - هیچ گاه به صورت روشن این مسئله مطرح نمی‌شود که فیلم‌های خارجی برای عرضه به چه ترتیب تأمین می‌شوند، چه هزینه‌ای برای خرید آنها پرداخت می‌شود و چه مناسباتی با پخش کننده‌های جهانی برای تأمین و خریداری این آثار وجود دارد. همین بی‌خبری در این زمینه است که به بسیاری از شبهات در مورد نحوه تأمین فیلم‌ها دامن می‌زند.
صدا و سیما، بنیاد سینمایی فارابی، مؤسسه رسانه‌های تصویری و موسسات خصوصی فعال در شبکه نمایش خانگی مراکزی هستند که فیلم‌های سینمایی را برای عرضه و اکران و نمایش تأمین می‌کنند و در تمامی موارد غیر از بنیاد سینمایی فارابی هیچ گونه روشنگری در مورد نحوه تأمین فیلم‌ها صورت نمی‌گیرد. اینها در حالی است که بسیاری از فیلم‌های به روز سینمایی در شبکه نمایش خانگی عرضه می‌شود و تلویزیون گاه فیلم‌های اکران نشده در سطح بین‌الملل را از شبکه‌های مختلف پخش می‌کند. در این وضعیت بیش از پیش پرسش‌هایی در مورد نحوه تأمین فیلم‌ها به وجود می‌آورد؛ پرسش‌هایی که در رسیدن به پاسخ دقیق از سوی مسئولان امر دچار مشکل می‌شود.
فارابی و خرید رایت واقعی
براساس اخبار و اطلاعات جمع آوری شده، تنها نهادی که در ایران به صورت رسمی رایت فیلم‌ها را از پخش کننده‌های آنها در منطقه خریداری می‌کند، بنیاد سینمایی فارابی است. فارابی به دلیل ارتباط نزدیکی که با مراکز سینمایی کشورهای مختلف دارد و تبادل زیاد فیلم، در زمینه تأمین فیلم‌ها دقت نظر لازم را اعمال می‌کند تا مشکلی در مورد توجیه نحوه خرید آثار و ارتباط‌های بعدی به وجود نیاید. امیرحسین علم الهدی، مدیر سابق تأمین و اکران فیلم‌های خارجی بنیاد سینمایی فارابی در مورد چگونگی خرید این آثار به خبر می‌گوید: «بنیاد سینمایی فارابی فیلم‌های سینمایی را در سالن‌های سینما اکران می‌کند و این نمایش رسمی آثار این نهاد را ملزم می‌کند تا فیلم‌ها را به صورت رسمی و از سوی پخش‌کننده اصلی آن خریداری کند.
این در حالی است که در ایران قانون کپی رایت رعایت نمی‌شد و به دلیل نپیوستن ایران به این پیمان جهانی موانعی در داخل کشور به صورت قانونی متخلفان را شناسایی و مجازات نمی‌کند اما بنیاد سینمایی فارابی به واسطه ارتباط تنگاتنگی که با مراکز سینمایی در کشورهای مختلف دارد به دلیل اکران عمومی کردن فیلم‌ها، رایت‌های آنها را از پخش کننده‌های حاضر در منطقه خریداری می‌کند.» او در مورد ممیزی‌هایی که بر این فیلم‌ها در داخل کشور اعمال می‌شود، می‌گوید: «از میان تمامی فیلم‌هایی که در طول سال در کشورهای مختلف تولید می‌شود می‌توان حدود 40 تا 50 فیلم را انتخاب کرد که با اعمال کمترین میزان از ممیزی در داخل کشور امکان نمایش داشته باشد و در مراکزی همانند فارابی همواره سراغ این دسته از آثار می‌رویم.»
او در مورد میزان فروش بعضی از این فیلم‌ها در اکران داخلی می‌گوید: «مسیر سبز»، «دیگران» و «کینه» فیلم‌هایی بودند که برای اکران در داخل کشور مشکل چندانی نداشتند و «کینه» در نمایش دو سال قبل خود موفق به فروش 100 میلیون تومانی شد که برای این دست از فیلم‌ها رقم خوب و قابل توجهی محسوب می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: فروش‌های اینچنینی نشان می‌دهد که می‌توان از میان فیلم‌های خارجی موجود در بازار جهانی آثاری را انتخاب کرد که برای نمایش در کشور مشکل چندانی نداشته باشند و اتفاقاً به فروش خوبی هم دست پیدا کنند. اما گویا استراتژی مدیریت دولتی سینما در این مقطع این است که فیلم‌های خارجی به نمایش عمومی درنیایند و دلیل آن هم لزوم توجه به سینمای ملی عنوان می‌شود به این ترتیب که ابتدا باید شرایط بالندگی و اکران فیلم‌هایی که در زمینه توسعه سینمای ملی تأثیرگذار هستند به وجود بیاید تا بعد از آن بحث اکران فیلم‌های خارجی به میان آید.
علم الهدی می‌گوید: واقعیت این است که تا مدت‌ها فیلم‌های خارجی بخش عمده‌ای از مخاطبان را جذب سالن‌های سینما می‌کردند. در سال 1370 که سینمای ایران 65 میلیون نفر تماشاگر داشت، 15 میلیون نفر تماشاگران فیلم‌های خارجی بودند اما در سال 86 و 87 این تعداد به 140 تا 150 هزار نفر رسید. همه این تغییرات نشان‌دهنده تغییر دیدگاه‌ها در مورد اکران فیلم‌های خارجی است.» او با تأکید براینکه امکان خریداری مستقیم فیلم‌های آمریکایی از این کشور و پخش‌کننده هایش نیست، می‌گوید: «در چند سال اخیر مدیریت دولتی سینما تصمیم گرفت برای مقابله با عرضه فیلم‌های خارجی در بازار قاچاق، خود فیلم‌ها را وارد کند و سراغ پخش کننده‌های صوری رفت.
عمده فیلم‌هایی که در شبکه نمایش خانگی عرضه می‌شوند، فیلم‌های آمریکایی هستند که امکان فروش آنها به کشور ما به دلیل تحریم‌ها وجود ندارد.» او ادامه می‌دهد: «در این شرایط می‌بینیم که فیلم‌های خارجی به روز همانند «ماداگاسکار»، «چهار شگفت انگیز»، «سوپرمن» و «هیولاها» در شبکه نمایش خانگی عرضه می‌شود. در صورتی که رایت اصلی این فیلم‌ها خریداری شود، علاوه بر قیمت اولیه که پرداخت می‌شود به ازای هر نسخه یک تا یک و نیم دلار هم باید به پخش‌کننده پرداخت شود اما این اتفاق در کشور ما نمی‌افتد و چند سالی است که می‌بینیم، فیلم‌هایی که رایت اصلی آنها خریداری نشده با تأیید مدیریت دولتی در شبکه نمایش خانگی عرضه می‌شود. این مسئله تنش‌هایی را در مناسبات بین‌المللی سینمای ایران به وجود می‌آورد.»
علم الهدی همچنین در مورد نحوه خرید فیلم‌ها برای اکران عمومی در کشور می‌گوید: «هر فیلمی که در 30 سال گذشته به واسطه بنیاد سینمایی فارابی در کشور اکران شده، دارای رایتی بوده که از پخش کننده‌های منطقه‌ای در دبی یا لبنان خریداری شده است. معمولاً برای خرید این فیلم‌ها هزینه‌ای بین 10 هزار دلار تا 25 هزار دلار پرداخت می‌شود.»
صدا و سیما و تأمین فیلم‌های خارجی
نوروز سال 1386 صداو سیما در اقدامی غیرمنتظره اغلب فیلم‌های به روز سینمای جهان را نمایش داد، فیلم‌هایی که با توجه به کیفیت پخش شده به وضوح نشان می‌داد نسخه پرده‌ای فیلم‌ها، همانی است که در بازار قاچاق معمولاً از کشور مالزی وارد می‌شود. این عملکرد صدا و سیما شاید تعداد مخاطبان این رسانه را افزایش داد اما عملاً موجب شد تا پس از آن دوره دیگر اتفاقی مشابه در این زمینه رخ ندهد.
در مورد دیگر فیلم‌های خارجی که از تلویزیون پخش می‌شود هم همواره این شبهه وجود دارد که آیا به واقع رایت جهانی آن خریداری شده و فیلمی از رسانه ملی روی آنتن می‌رود یا همان نسخه‌های DVD موجود در بازار پخش می‌شود. پاسخگو نبودن مسئولان تلویزیون در این مورد دلیلی است بر این مدعا که سیر خرید فیلم‌ها چندان منطقی و روشن نیست.
شبکه نمایش خانگی
در مورد شبکه نمایش خانگی هم توضیح مشخصی در مورد چگونگی خرید فیلم‌ها ارائه نمی‌شود اما اطلاعات به دست آمده نشان از آن دارد که تهیه و توزیع فیلم‌های خارجی در شبکه نمایش خانگی یکی از منابع جدی درآمد آنان است. به این ترتیب که با خرید رایت از پخش کننده‌ای صوری با قیمیتی به مراتب ارزان‌تر از رایت واقعی فیلم موجب می‌شود تا سود بالایی نصیب این شرکت‌ها شود.
پرداخت 10 تا 20 میلیون تومان برای خرید رایت صوری فیلمی که فروشی نزدیک به 700 میلیون تومان در شبکه نمایش خانگی دارد با احتساب هزینه 200 تا 300 میلیون تومان برای آماده‌سازی عرضه فیلم‌ها نشانگر 400 تا 500 میلیون تومان سود است. همه اینها به بهای بی‌اعتبار کردن ایران در زمینه رعایت حقوق معنوی آثار سینمایی در عرصه بین‌المللی به دست می‌آید.
سکوت
مدیرعامل مؤسسه رسانه‌های تصویری، سعید رجبی فروتن مدیر کل همکاری‌های سمعی و بصری و نمایش خانگی، مدیرعاملان مؤسسه جوانه پویا و پرده نقره ای، مسئول تأمین برنامه صدا و سیما همگی مدیرانی بودند که برای تهیه این گزارش با آنان تماس حاصل شد اما این مدیران ترجیح دادند با سکوت با پرسش‌های مطرح شده، برخورد کنند و این سکوت بیش از پیش ابهامات را در مورد چگونگی خرید فیلم‌ها به وجود آورد.
