خبرگزاری ایسنا - این روزها شاهد شکل‌گیری فضایی در عصر اطلاعات هستیم که در آن فعالیت‌های گوناگونی از قبیل اطلاع‌رسانی، داده‌ورزی، ارائه خدمات، مدیریت و کنترل و ارتباطات از طریق ساز و کارهای الکترونیکی و مجازی انجام و از این فضا به نام فضای تبادل اطلاعات یاد می‌شود و در معرض چالش‌ها، آسیب‌ها و تهدیدهای الکترونیکی گوناگون نظیر ارتکاب جرایم سازمان یافته، تخریب بانک‌های اطلاعاتی، جاسوسی، نقض حریم خصوصی و نقض حقوق مالکیت معنوی قرارداد به طوری که نپرداختن یا رویکرد نادرست به امنیت این فضا، مانعی بزرگ پیش‌روی گسترش کاربرد ICT و ورود به جامعه‌ی اطلاعاتی خواهد بود.
امنیت فضای تبادل اطلاعات مفهومی کلان و میان‌رشته‌ای است که بر مفاهیم و نظریات گوناگونی در حوزه‌های مختلف دانش مبتنی است، این فضا امری نسبی است که به تلقی از مفهوم امنیت، کارایی و هزینه وابسته است. امنیت فضای تبادل اطلاعات به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود و از حوزه‌های داخلی، منطقه‌ای و جهانی تاثیر می‌پذیرد، حوزه‌ی تاثیر امنیت فضای تبادل اطلاعات که دولت در آن نقش کارگزار اصلی را بر عهده دارد، کلیه‌ی فعالیت‌های آحاد جامعه در این فضا را شامل می‌شود.
قرار بود پیش‌نویس سند تدوین شده در راستای چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران، امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور به منظور تامین و صیانت از حاکمیت و اقتدار ملی، عدم بروز اختلال در زیرساخت‌های حیاتی کشور و اعتماد و آسودگی خاطر آحاد شهروندان جامعه برای انجام تمامی امور قانونی از جمله فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم شود.
بر این اساس تدوین پیش‌نویس سند راهبردی ملی امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور یکی از مهمترین رویدادهای حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در دستور کار قرار گرفت و قرار شد به استناد بند (ج) ماده 44 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همچنین به پیشنهاد شورای عالی فضای تبادل اطلاعات کشور، به عنوان مرجع عالی سیاست‌گذاری این حوزه، این سند به منظور تضمین همگرایی و نظام‌مندی برنامه‌های کشور و زمینه‌ی امنیت فضای تبادل اطلاعات ارائه شود.
این سند به عنوان سند بالادستی برای کلیه‌ی برنامه‌های بخشی و فرابخشی این حوزه تلقی می‌شود، به عبارت دیگر میثاقی برای هماهنگی برنامه‌های حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و حوزه‌های مرتبط با آن است.
همچنین مقرر شد تا بر این اساس به منظور تحقق چشم‌انداز و اهداف این سند، وظایف و تکالیف وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف به شرح ذیل ابلاغ شود؛ دبیرخانه‌ی شورای عالی مسؤولیت نظارت، پیگیری اجرای دقیق و کامل این سند و تهیه‌ی آیین‌نامه‌های مرتبط با آن را بر عهده دارد، آیین‌نامه‌ی اجرایی وظایف و مسؤولیت‌های دستگاه‌های مجری و همکاری برای اجرای تعریف از اقدامات، از سوی دبیرخانه‌ی شورا با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق و دستگاه‌های مرتبط تهیه و برای تصویب به شورای عالی ارایه خواهد شد.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با همکاری دبیرخانه‌ی شورای عالی نسبت به بررسی طرح‌ها و برنامه‌های بخشی و فرابخشی، تخصیص بودجه‌ی مورد نیاز هر یک از اقدامات و مسؤولیت نظارت بر اجرای صحیح آن‌ها را برعهده دارد، دستگاه‌های مجری و اقدام، مسؤولیت تهیه پیش‌نویس قوانین و مقررات مورد نیاز برای تحقق آن و طی مراحل قانونی برای تصویب آن‌ها را بر عهده دارند.
استقلال کشور از حوزه IT تهدید می‌شود؟
رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور درباره اهمیت تدوین برنامه افتا با بیان این که در برنامه‌های استقلال کشور برطرف کردن تهدیدات سایبر را در دستور کار داریم، هرچند در گام‌های ابتدایی هستیم خاطرنشان کرد: باید استقلال، خوداتکایی و پایداری در حوزه IT را تعریف و به عنوان یک محور کاربری روی آن کار کنیم تا در نهایت تمام حوزه‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، شبکه و سیاست‌گذاری را در قالب سند راهبردی تدوین کنیم.
به گفته سردار غلامرضا جلالی IT یا سایبر، فن‌آوری رسانه یا جنگ روانی و یا سایر فن‌آوری‌ها برای تهدیدات نرم مورد استفاده هستند و تهدیدات اساسی را ایجاد می‌کنند تا با ایجاد برخوردی تخصصی، دقیق و حداقلی در حوزه نظامی شاهد جنگی متفاوت با امروز باشیم.
او با طرح این سوال که آیا سایبر واقعا تهدید است یا خیر، با بیان این که خیلی از پروتکل‌ها و قوانین بین‌المللی که می‌تواند این حوزه را امن کند در مواردی نادیده گرفته می‌شود، تصریح کرد: زیرساختی حیاتی است که اگر به خطر افتاد کشور به خطر می‌افتد.
وی همچنین اظهار کرد: در فرآیندی که پیش می‌رویم استقلال کشور می‌تواند از حوزه IT تهدید شود زیرا مستقل نبودن در این حوزه بیگانگان فعالیت‌های ما را رصد کرده و یا ارائه خدمات را در کنترل درآورده و هر زمان بخواهند آن را رفع می‌کنند.
شبکه‌های ارتباطی رایانه‌یی و ایجاد تهدید
رسول جلیلی ـ کارشناس حوزه ـ نیز معتقد است: ارائه سرویس‌های الکترونیکی در تمام حوزه‌ها نیازمند اینترنت است و به قدری اهمیت دارد که هیچ مقام و مسوولی در کشور نمی‌گوید این خدمات باید حذف شود، هر چند در این حوزه از دنیا عقب هستیم.
وی در بیان نقش شبکه‌های ارتباطی رایانه‌یی در افتا به فرصت‌هایی که شبکه‌های ارتباطی ایجاد می‌کنند اشاره و اظهار کرد: این شبکه‌ها تهدیداتی چون وابستگی شدید زندگی به آن، دسترسی نامحسوس به اطلاعات و زندگی شخصی و نیز حضور نامحسوس دیگران در زندگی ما را ایجاد می‌کند.
گفتنی است، صیانت از هویت دینی، ملی و ارزش‌های انسانی جامعه، با تاکید بر حفظ حریم خصوصی و آزادی‌های مشروع صیانت از منافع، اسرار و اقتدار ملی، حفظ زیرساخت‌های حیاتی کشور در مقابل حملات الکترونیک، حفظ سرمایه‌های مادی و معنوی، اسرار کسب و کار و مالکیت خصوصی در امنیت فضای تبادل اطلاعات کشور (افتا) از هدف‌های کلان این سند است.
با توجه به نوپایی مفهوم امنیت فضای تبادل اطلاعات و امکان‌پذیر بودن دست‌یابی به دانش و فن‌آوری‌های مرتبط و ضرورت بومی‌سازی این حوزه با عنایت به میزان تاثیر آن بر امنیت ملی کشور، پرداختن به امنیت فضای تبادل اطلاعات به عنوان یک ضرورت و اولویت کشور تلقی می‌شود که به منظور تعیین نقش حاکمیت، جهت‌دهی فعالیت‌های اجرایی و هماهنگی، نظارت و هدایت بخش‌های درگیر موضوع، ایجاد نظامی منسجم در سطح ملی مورد نیاز است اما پس از برپایی نشستها و همایشهایی در ضرورت تدوین سند مرتبط هنوز اطلاعاتی از آخرین وضعیت آن منتشر نشده است.
