روزنامه اعتماد، علیرضا بهداد - اگر حال و حوصله یی برای دیدن برنامه های تلویزیون داری ، پیچ تلویزیون را می چرخانی (دکمه power را فشار می دهی)، شبکه یک، دو، سه و... . پیام های بازرگانی باز هم مثل اجل معلق وسط سریالی که دوست داری ظاهر می شوند. اما دیگر مثل سابق لازم نیست پنج دقیقه منتظر تمام شدن این آگهی ها شوی. به 30 ثانیه هم نمی کشد که دوباره سریال از سر گرفته می شود. شاید شمای بیننده هنوز حال و هوای تماشای تلویزیون را داشته باشی اما مدیرعامل آن شرکتی که مایع دستشویی، صابون، دستمال کاغذی و شامپو تولید می کند، چیپس و پفک و ماست و پنیر تهیه می کند یا طراح لباس زیبا برای تن تان می شود نه حال و هوای دیدن تلویزیون را دارد نه وقتش و نه پولی در بساط برای حضور در جعبه جادویی. کاهش محسوس تبلیغات بخش خصوصی اگرچه از سال گذشته با کاهش قدرت خرید مردم در شب عید آغاز شد اما در پنج ماهه گذشته آنقدر زیاد شده که 35 تا 40 درصد درآمدهای صدا و سیما را کاهش داده تا این سازمان بزرگ امروز برای تامین هزینه های خود کاسه گدایی جلوی مجلس و دولت بگیرد. سال گذشته صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران از محل جذب آگهی ها نزدیک به 250 میلیارد تومان درآمد داشته است که پیش بینی شده با توجه به شرایط پنج ماه گذشته این درآمد تا پایان سال جاری به رقمی زیر 200 میلیارد تومان و حتی به 150 تا 170 میلیارد تومان برسد. این در حالی است که صدا و سیما در سال 86 ،240 میلیارد تومان درآمد از آگهی های تلویزیونی خود داشته است.یک منبع آگاه که می خواهد نامش فاش نشود در این رابطه به «اعتماد» می گوید، حدود 35 تا 40 درصد قراردادهای منعقدشده طی روزهای گذشته لغو شده اند تا این سازمان در حالی که هنوز پنج ماه بیشتر از سال نگذشته کاسه چه کنم ،چه کنم، دست بگیرد. این منبع آگاه می گوید با توجه به کاهش شدید آگهی های بخش خصوصی چشم امید سازمان صدا و سیما به شرکت های دولتی و وزارتخانه های پولدار است تا به برکت افتتاح پروژه یی، آب باریکه یی را برای سازمان فراهم کنند. بیژن نوباوه عضو شورای سرپرستی صدا و سیما و کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به اینکه کاهش درآمدهای سازمان می تواند خسارات اساسی وارد کند، می گوید؛ این سازمان هم اکنون در حال توسعه است و هر گونه نوسان در درآمدهای آن برای این سازمان مشکل ساز خواهد بود.نوباوه دلیل عدم تمایل بخش خصوصی به تبلیغات در صدا و سیما را رکود اقتصادی نمی داند و معتقد است خیلی وقت ها مردم بدون نیاز به تبلیغات خریدهای خود را انجام می دهند.

او در پاسخ به این پرسش که آیا وابستگی بیش از حد صدا و سیما به کسب درآمد از محل آگهی باعث نشده این سازمان با مشکل مواجه شود، می گوید در همه جای دنیا تلویزیون ها بودجه مستقلی ندارند و با درآمدهایی که از آگهی ها کسب می کنند به حیات خود ادامه می دهند. بی بی سی و سی ان ان و حتی فاکس نیوز هم که زیر نظر پنتاگون است بخش قابل توجهی از درآمدهای خود را با آگهی تامین می کند. بنابراین نمی توان خرده گرفت و گفت چرا ما آگهی می گیریم، بلکه باید آگهی ها را سر و سامان داد.

اگر پیچ تلویزیون (منظور همان دکمه Power است) را دوباره بچرخانی به صحت گفته های منبع آگاه ما پی خواهی برد. تبلیغ هایی که این شب ها می بینیم (اگر حال و هوای تلویزیون دیدن داشته باشیم) بیشتر حول محور بهره برداری از سایت تولید خودرو سایپا در کاشان آن هم به برکت دولت نهم و رونمایی از کشتی اقیانوس پیمای کشور به دست توانمند «محمود احمدی نژاد» است. هزینه اولی را سایپا و دومی را هم سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران / ایدرو می پردازد.

البته کارشناسان آگهی و تبلیغات قدری امیدوارند با رو به راه شدن وضع اقتصادی پس از ماه رمضان قدری اوضاع بهتر شود. اما این بهتر شدن به آن معنا نیست که درآمدهای صدا و سیما مثل سال گذشته از 240 میلیارد تومان بیشتر شود.

این کارشناسان انحصاری شدن پذیرش و پخش آگهی های صدا و سیما و بیرون راندن بخش خصوصی از این درآمد را دلیلی بر کاهش تبلیغات می دانند و می گویند از زمانی که نمایندگی انحصاری پذیرش و پخش آگهی های صدا و سیما زیر نظر اداره کل بازرگانی این سازمان تشکیل شده کلاً دست بخش خصوصی را قطع کرده اند تا آگهی ها بدون واسطه این بخش به اتاق فرمان شبکه ها برسد. آگهی های رادیو هم که دست بخش خصوصی بود اخیراً از دست این بخش گرفته شد تا آگهی های رادیویی نیز انحصاراً و بدون دخالت بخش خصوصی به صدا و سیما برسد. وضع شبکه های استانی هم از شبکه های سراسری بهتر نیست. از 33 میلیارد تومان قراردادی که شبکه های استانی در سال گذشته منعقد کرده اند 25 میلیارد تومان آن وصول شده است. پیش بینی می شود از 34 میلیارد تومان قراردادی که در سال جاری منعقد شده نیز 20 میلیارد تومان بیشتر وصول نخواهد شد چراکه این احتمال وجود دارد بخشی از قراردادها کان لم یکن باقی بماند.

دکمه power را فشار می دهی (همان پیچ تلویزیون خودمان)، شرکتی برای خرید سیم کارت تبلیغ می کند البته نه مثل گذشته هر 10 دقیقه یک بار. ایرانسل در حال حاضر بزرگ ترین تامین کننده آگهی های صدا و سیماست. این شرکت نیمه دولتی ایرانی- آفریقایی برای سال گذشته 22 میلیارد تومان با یک شرکت بخش خصوصی قرارداد بسته تا آگهی های آن را پوشش دهد که شنیده می شود این رقم در سال جاری علاوه بر اینکه افزایش نمی یابد کاهش نیز خواهد یافت. پس از ایرانسل دو شرکت سایپا و ایران خودرو با رقم قراردادی در حدود 20 میلیارد تومان دومین شرکت های بزرگ آگهی دهنده به صدا و سیما هستند.

سونی و پاناسونیک نیز با قراردادی در حدود 15 میلیارد تومان در رتبه سوم قرار گرفته اند. البته این ارقام همگی مربوط به سال گذشته است و معلوم نیست در سال جاری به چه میزانی برسد؟ در حال حاضر نیز تبلیغات صدا و سیما عمدتاً به سمت ساخت برنامه های مشارکتی در قالب رپورتاژ- آگهی رفته که شرکت های دولتی و وزارتخانه های پولدار نظیر صنایع و معادن مشتریان پروپا قرص این برنامه ها هستند تا در غیاب بخش خصوصی قدری از کاهش درآمدهای رسانه ملی را جبران کنند. صدا و سیمای جمهوری اسلامی در قانون بودجه سال 88 صاحب 565 میلیارد تومان بودجه شده که با توجه به کاهش درآمدهای این سازمان از محل جذب آگهی ها مسوولان صدا و سیما باید سال اصلاح الگوی مصرف را جدی تر از قبل بگیرند. البته بنا به گفته مدیران روابط عمومی برخی از سازمان های بزرگ دولتی تولید این نوع برنامه ها نیز در حال کاهش است به طوری که سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران سال گذشته بیش از سه میلیارد تومان آگهی به صدا و سیما داده که این میزان در پنج ماه اخیر به 60 میلیون تومان هم نرسیده است.

ایران خودرو نیز که هر سال در تابستان فروش های فوق العاده و مناسبتی خود را معرفی می کرد در این فصل تبلیغات گسترده یی نسبت به سال های گذشته در صدا و سیما نداشته است. شرکت های تاژ و گلرنگ نیز که رقابت گسترده یی بر سر تولید مواد شوینده دارند بودجه تبلیغاتی خود را کاهش داده اند تا سهم صدا و سیما از بودجه تبلیغاتی 10 میلیارد تومانی این دو شرکت کاسته شود.

سبب چیست

عدم تمایل بخش خصوصی برای تبلیغات تلویزیونی چیست؛ رکود، تورم، بی پولی؟...

برای یافتن پاسخ این پرسش با دبیر انجمن تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری تماس گرفته می شود. شهیدی در این رابطه می گوید صنف تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری (تلویزیون، دی وی دی و...) در حال حاضر از نظر فروش مشکلی ندارند بنابراین چون وضع فروش خوب است دلیلی نمی بینم تبلیغ کنم. تبلیغ برای وقتی است که فروشی نداشته باشیم، البته همه برعکس عمل می کنند. وقتی وضع فروش شان خوب است تبلیغ می کنند تا این فروش حفظ شود ولی در ایران چنین نیست وقتی وضع فروش بد باشد تصمیم به تبلیغ می گیرند. اما رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان پوشاک چنین نظری ندارد.

نبوی می گوید؛ صنف تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری چون برندهای خارجی را در ایران مونتاژ می کنند مشکلی برای فروش ندارند. در واقع آنان به اعتبار یک برند خارجی محصول شان را به فروش می رسانند اما تولیدکنندگان داخلی چنین وضعی ندارند. شما بروید از فعالان بخش تولید کشور این پرسش را بپرسید، ببینید آیا شرکتی را می توانید پیدا کنید که به لحاظ فروش مشکل نداشته باشد؟ الان فصل حراج و فروش فوق العاده برای برخی از تولیدکنندگان پوشاک است. در سال های گذشته از محل این حراج ها شرکت ها می توانستند فروش خوبی داشته باشند، اما امروز این فروش به اندازه یی نیست که بتوانند برای تبلیغات هم پولی کنار بگذارند.