روزنامه خبر، مهدی خاکی فیروز - «هن دیان» قرار است رقیب هالیوود و بالیوود شود. چینی‌ها تاکنون 2 میلیارد و 600 میلیون دلار برای ساخت این شهرک سینمایی تاریخی هزینه کرده‌اند تا به زعم خودشان، فیلم‌ها و سریال‌های جهانی در آن ساخته شود و توریست‌ها با دیدن این فیلم‌ها، راه سرزمین اژدها را در پیش گیرند. در چنین شرایطی، مسئولان سازمان گردشگری ایران مجبورند با شتاب‌زدگی فراوان، خبر راه‌اندازی یک شبکه تلویزیونی 50 میلیون دلاری را تکذیب کرده و بگویند هرگز فکر راه‌اندازی چنین شبکه‌ای هم به ذهن‌شان خطور نکرده است. به نظر می‌رسد حتی نفوذ سیاسی مقتدرترین معاون رئیس‌جمهوری نیز برای شکستن قفل تبلیغات ایرانگردی کفایت نمی‌کند.
چرا امارات متحده؟
«اسفندیار رحیم مشایی تلویزیون راه‌اندازی می‌کند». این، تیتر نخستین خبری بود که در مورد تلویزیون گردشگری مخابره شد. منبع اولیه خبر، سایت «آینده» وابسته به هواداران انتخاباتی محسن رضایی است. در ادامه این خبر آمده است: «به زودی شبکه ماهواره‌ای گردشگری در دوبی راه‌اندازی می‌شود. این شبکه تلویزیونی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و با هدف ترغیب گردشگران اروپایی برای سفر به ایران راه‌اندازی می‌شود. برای این تلویزیون 45 میلیارد تومان هزینه می‌شود. این شبکه تلویزیونی که در Dubai Studio شهر دوبی طراحی شده و به زودی افتتاح می‌شود، با هدف ترغیب گردشگران اروپایی برای سفر به ایران راه‌اندازی می‌شود.» انتخاب امارات متحده به عنوان مرکز این شبکه تلویزیونی، البته اعتراض‌هایی را هم در پی داشت. از جمله این که همان سایت آینده نوشت: «متأسفانه راه‌اندازی یک شبکه فرهنگی بدون در نظر گرفتن مشکلات سیاسی موجود و زیاده‌خواهی مقامات اماراتی، دوبی‌زدگی شدید سازمان میراث فرهنگی را بیش از پیش آشکار می‌کند به حدی که حتی حاضر هستند در بدترین زمان ممکن از رکود اقتصادی، بازهم رونق توریستی کشورمان را از دوبی کلید بزنند.»
جای خالی تلویزیون‌های داخلی
سند چشم‌انداز 20 ساله که باید تا سال 1404 خورشیدی عملی شود، جذب سالانه 20 میلیون گردشگر ورودی به کشور را هدف‌گیری کرده است. این در حالی است که هنوز بسیاری از مردم دنیا، ایران را با افغانستان و عراق اشتباه می‌گیرند. مسئولیت اصلی این ناآشنایی را می‌توان بین نهادهایی همچون سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تقسیم کرد. توانایی آژانس‌های خصوصی گردشگری، کمتر از آن است که بتوانند کم کاری دولتی‌ها دراین زمینه را جبران کنند. در چنین شرایطی، طبیعی است که جای خالی ایران در برنامه‌های گردشگری تلویزیون‌های جهانی به خوبی عیان باشد. اما آیا مشکل تبلیغات گردشگری، فقط به تلویزیون‌های بین‌المللی محدود است؟ در حالی که صداوسیما با بودجه‌های هنگفت شبکه‌های پرس‌تی‌وی، العالم و سحر را با زبان‌های مختلف راه‌اندازی کرده، آیا از ظرفیت این شبکه‌ها برای توسعه صنعت گردشگری کشورمان بهره لازم برده می‌شود؟
در ده سال اخیر، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سلف آن یعنی سازمان ایرانگردی و جهانگردی، برنامه‌های متفاوتی را برای تبلیغ جاذبه‌های گردشگری در رسانه‌های تصویری بین‌المللی به کار برده‌اند. تبلیغ در تلویزیون الجزیره، پذیرایی از وبلاگ نویسان و پخش آگهی در کانال داخلی شبکه سی. ان. ان از جمله این برنامه‌ها هستند. برخی کارشناسان تبلیغاتی می‌گویند تصمیم‌گیری‌های عجولانه و بدون مشاوره با کارشناسان و نادیده گرفتن تجربه‌های قبلی، باعث شده تا تبلیغات خارجی گردشگری در سال‌های اخیر از کارآمدی لازم برخوردار نباشند.
هرچند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به دلیل مسائل عمدتاً سیاسی در حال حاضر نمی‌تواند تلویزیون ویژه گردشگری راه‌اندازی کند، ولی ابزارهای دیگری نیز در این بخش وجود دارد که کمتر مورد توجه و بهره‌گیری قرار گرفته‌اند. نویسنده سایت آینده در این خصوص معتقد است «بهتر است قبل از طرح‌های رویایی و ایده‌های جاه‌طلبانه به دنبال روش‌های موفق دیگر کشورها باشیم. ژاپنی‌ها با انتشار کتاب‌های گوناگون و نمایشگاه‌های مختلف در سراسر جهان، فرهنگ و تمدن خود را به مردم دنیا نشان می‌دهند. موزه توکیو در ردیف 10 موزه برتر جهان است، اما ژاپنی‌ها کانال تلویزیونی برای توسعه گردشگری در کشورشان نمی‌زنند.»
خبر راه‌اندازی تلویزیون گردشگری با همه اما و اگرهایی که به همراه داشت، امیدواری‌هایی در فعالان تورهای ورودی پدید آورد. هرچند این امیدواریی‌ها، دیری نپایید و دولت مستعجل بود. سیدرضا موسوی مدیر کل روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که خود زمانی در صدا و سیما مشغول فعالیت بوده، دو هفته پیش در سخنانی که بوی نومیدی می‌داد گفت: «شایعه راه‌اندازی تلویزیون ماهواره‌ای گردشگری توسط این سازمان در دوبی، کذب محض است.» وی با اشاره به اینکه راه‌اندازی شبکه تلویزیونی نیازمند اخذ مجوز از مبادی ذیربط است، اظهار داشت: «پخش این قبیل شایعات و دروغ پردازی‌ها، در راستای جو‌سازی علیه مدیران این سازمان است.»
گلایه‌های بخش خصوصی
فعالان گردشگری بخش خصوصی، از وضعیت کنونی تبلیغات ایرانگردی گلایه دارند. کمیت و کیفیت کنونی تبلیغات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در دیگر کشورها، هنوز نتوانسته رضایت آنها را جلب کند. نتیجه این وضعیت برای این فعالان، کاهش تعداد گردشگران ورودی به ایران است. محمدحسن کرمانی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدماتی و مسافرت هوایی، بر نبود گردشگر خارجی در کشور تأکید کرده و می‌گوید: «این روزها تمامی آژانسدارانی که در زمینه وارد کردن توریست فعالیت می‌کنند، با مشکل مواجه شده و تورهای آنها در کشورهای خارجی لغو شده است. در این وضعیت آژانسداران برای جلوگیری از ورشکستگی، رو به فعالیتهایی همچون برگزاری تورهای خارجی برای ایرانی‌ها می‌کنند.» طهماسبیفر، رئیس اتحادیه هتلداران گلستان نیز از کسادی هتلهای این استان گلایه می‌کند. وی می‌گوید: «همه ساله در این فصل سال هتلهای استان گلستان شاهد حضور گردشگران اروپایی و آمریکایی بود که متأسفانه امسال هتلهای نو و قدیمی استان همگی خالی و سوت و کور است.» انتخاب نمایندگان سازمان میراث برای حضور در نمایشگاه‌های معتبر گردشگری، به یک امتیاز اداری تبدیل شده است. چاپ نشر کتاب‌های تبلیغاتی، هنوز در گام‌های اولیه است. نتیجه این که، گردشگران خارجی هنوز بسیاری از شهرهای تاریخی فرهنگی و یا شهرهای بهرهمند از جاذبه‌های طبیعی کشورمان را نمی‌شناسند. با این وجود، متولیان دولتی گردشگری در مصاحبه‌های خود طوری وانمود می‌کنند که گویی گردشگران خارجی در تمامی سایتهای تاریخی کشور دیده می‌شوند. علی اسدی رئیس آژانس پترا در این رابطه می‌گوید: «مصاحبه‌های متولیان گردشگری دولتی، پر از آمار اشتباه در ارتباط با میزان ورودی گردشگران است. بنده به عنوان یک آژانس‌دار که با تمامی مراکز سرمایه‌گذار در بخش صنعت گردشگری در ارتباط هستم، کاملاً این موارد را تکذیب می‌کنم.» او یکی از مشکلات افت ورود گردشگر به ایران را عدم همکاری سفارتخانه‌های ایرانی در سایر کشورهای جهان در رابطه با تبلیغات جاذبه‌های گردشگری ایران دانسته و می‌گوید: «باید متولیان گردشگری در بخش دولتی، زمینه فعالیت سفرای ایران را در ارتباط با این موضوع فراهم کرده و رایزن‌های فرهنگی نیز جلب گردشگر به کشور را جزو اولویت‌های کار خود قرار دهند.» ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایرانی نیز، سیاست‌های کاری دفاتر وزارت خارجه را مانع گسترش تورهای ورودی می‌داند. او از ندادن ویزا به گردشگران برخی کشورها و مراحل سخت اداری برای گرفتن ویزا را از دیگر مشکلات ورود گردشگران خارجی به کشور دانسته و می‌گوید: «تبلیغات کافی و برداشتن مراحل سخت اداری برای گرفتن ویزای گردشگران خارجی، می‌تواند به رونق دادن به امر ورود گردشگران خارجی در کشور کمک کند.» دولت پیش از این وعده داده بود به آژانس‌هایی که در زمینه تورهای ورودی فعالیت می‌کنند، یارانه صادرات غیر نفتی پرداخت کند. این وعده نیز به خوبی تحقق نیافته است. در شرایطی که این آژانس‌ها از همه سو با مشکل مواجه هستند، راه‌اندازی یک تلویزیون تبلیغاتی هر چند اقدامی ستایش برانگیز است، اما در خوش‌بینانه‌ترین حال، به دکمه‌ای شباهت می‌یابد که اسفندیار خان می‌خواهد برای آن یک کت بدوزد.
