شمارهی فروردین ماه مجلهی دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمد مهدی مولایی - الکسا از ابزارهای آنلاین است که وضعیت سایتهای اینترنتی را میسنجد. الکسا تخمینی در مورد تعداد بازدیدکنندگان سایتهای اینترنتی ارائه میدهد که هر چند کاملا دقیق نیست ولی از جمله معدود منابع و ابزارها برای مقایسه وضعیت سایتهای اینترنتی است. الکسا از حدود یک سال و نیم پیش لیست سایتهایی که بیشتر مورد مراجعه کاربران اینترنتی قرار گرفتهاند را به تفکیک کاربران هر کشور منتشر میکند. تحلیل لیست ۱۰۰ سایت برتر مورد مراجعه کاربران اینترنتی بر اساس آمار الکسا میتواند یکی از معیارهای سنجش وضعیت سایتهای فارسی زبان و همچنین رفتار کاربران ایرانی باشد.
سال گذشته در شماره فروردین ماه مجله، به بهانه انتشار این لیست در یادداشتی با عنوان «امیدواریهایی برای وب فارسی» نگاهی به لیست سایتهای برتر کاربران ایرانی داشتم. بعد از گذشت یکسال و بهمناسبت آغاز سال جدید نگاه مجدد به این لیست و مقایسه تغییراتی که نسبت به سال قبل اتفاق افتاده میتواند جالب توجه باشد.
سقوطها
سایت دانشگاه پیام نور، لایو.دات.کام و سایت اشتراک فایل مگاآپلود سه پایگاه اینترنتی هستند که سال گذشته در بین ۲۰ سایت اول جدول حضور داشتند ولی امسال با سقوط مواجه بودند. سقوط سایتهای دانشگاه پیام نور و لایو.دات.کام تنها چند پلهای است و این سایتها همچنان توانستهاند جایگاه خودشان را در بین سایتهای برتر حفظ کنند. اما سایت مگاآپلود که فضایی برای آپلود و به اشتراکگذاری فایلهای اینترنتی است با سقوطی قابل توجه از لیست ۱۰۰ سایت اول خارج شده است.
صعودها
شبکه اجتماعی فیسبوک، سایت سازمان سنجش و سرویسدهنده وبگذر سه سایتی هستند که سال گذشته در میان بیست سال اول حضور نداشتند و امسال به این جمع اضافه شدهاند. سایتهای سازمان سنجش و سرویسدهنده وبگذر سال گذشته نیز در نیمه بالای جدول ۱۰۰ سایت برتر حضور داشتند و با اندکی صعود خودشان را به جمع ۲۰ سایت اول رساندهاند. اما صعود چشمگیر سایت «فیسبوک» در این میان قابل توجه است.
فیسبوک
فیسبوک در کنار مای.اسپیس در چند سال اخیر مهمترین سایتهای شبکه اجتماعی جهان بودهاند. فیسبوک در حال حاضر در بین ۱۰ سایت اول مراجعه کاربران جهان قرار دارد؛ جایگاهی که چند سالی است در آن حضور دارد. اما بر خلاف روند جهانی در سالهای اخیر فیسبوک بهدلیل فیلتر بودن هیچگاه نتوانسته بود در بین کاربران ایرانی جایگاه قابل توجهی پیدا کند. از این روی در دو سال اخیر در بین ۱۰۰ سایت برتر مورد مراجعه کاربران ایران هیچگاه جایگاه مناسبی نداشت. رفع فیلتر این سایت در ماههای پایانی سال ۱۳۸۷ منجر به استقبال گسترده کاربران ایرانی از این سایت و صعود فیسبوک تا رده دهم جدول شد. بهنظر میرسد با توجه به روند روبهرشد استقبال کاربران ایرانی از فیسبوک و فراگیر شدن «تب فیسبوک» در صورت فیلتر نشدن، صعود این سایت همچنان ادامه داشته باشد.
ما و آنها
در روزهای پایانی سال ۱۳۸۶ از بین ۲۰ سایت اول ۸ سایت مالکیت ایرانی و ۱۲ سایت مالکیت غیر ایرانی داشتند. این نسبت در روزهای آخر سال ۱۳۸۷ به شکل ۹ به ۱۱ همچنان به نفع سایتهای با مالکیت خارجی برقرار است و از این جهت تغییر چندانی ندارد. همانطور که در یادداشت سال گذشته نیز اشاره شد اقبال کاربران ایرانی به سایتهای معروف جهانی در جهت همراهی با کاربران سایر کشورها قابل ارزیابی است و از این نظر رفتار کاربران ایرانی با کاربران سایر کشورها تفاوت معناداری ندارد.
وب ۲
وب ۲ مفهومی است که در دو-سه سال اخیر بهطور جدی در فضای اینترنت مطرح شده است و به مجموعهای از تحولات سایتهای اینترنتی گفته میشود. فراهم آمدن امکانات و ابزارهایی برای قدرتمند شدن و پررنگتر شدن نقش کاربران اینترنتی بخشی از این تحولات است. در حالی که روزبهروز به تعداد سایتهای جدیدی که متناسب با این فضا ایجاد میشوند و با سایتهایی که متناسب با این فضا تغییر میکنند و اصطلاحا وب دویی میشوند اضافه میشود در جدول سایتهای برتر کاربران ایرانی در این زمینه اتفاق قابل توجهی رخ نداده است. هیچ سایت وب دویی جدید ایرانی طی یک سال گذشته به لیست اضافه نشد و از طرفی سایتهای برتر ایرانی که هنوز در حال و هوای قدیمی وب بودند همچنان در همان حالت ماندهاند. از این جهت بهنظر میرسد وب فارسی در سال گذشته با فضای رکود همراه بوده و از تحولات دنیای وب کمی عقب مانده است.