روزنامه اعتماد - در جریان انتخابات ریاست جمهوری امریکا، آنها که تحولات انتخاباتی این کشور را دنبال می کردند بارها و بارها با نام فیس بوک مواجه شدند. آن زمان این جمله بسیار معروف بود که اوباما با عضویت در فیس بوک توانست از ظرفیت های گسترده این شبکه اجتماعی به خوبی استفاده کند. در پی موفقیت باراک اوباما، در ایران برخی ها به این فکر افتادند که از ظرفیت فیس بوک برای پیروزی در انتخابات استفاده کنند. این شبکه اجتماعی در ایران هیچ گاه سیاسی نشد و جز طیفی محدود از کاربران، نتوانست در میان بدنه اعضای ایرانی فیس بوک تاثیری سیاسی بر جا بگذارد.

اما فیس بوک چیست؟ فیس بوک یک شبکه اجتماعی است که امکان برقراری ارتباطی مجازی بین کاربران اینترنتی را فراهم می کند. در فیس بوک می توان دوست های قدیمی را پیدا کرد، از آنها نظر خواست، به آنها مشاوره داد، با آنها شوخی کرد و آنها را به برنامه یی خاص دعوت کرد. در فیس بوک می توان عکس های خود را برای دوستان به نمایش گذاشت، عکس های خصوصی دوستان را تماشا کرد، می توان ویدئو دید و به موسیقی های مورد علاقه دوستان پی برد و در این خصوص برای آنها نظر گذاشت. در کنار این موارد در فیس بوک می توان از گروه های بشردوستانه، از احزاب، گروه های سیاسی و کاندیداها حمایت کرد، همچنان که می توان از یک تیم فوتبال یا یک شاعر، حمایت ویژه به عمل آورد. به خاطر همین قابلیت آخر است که خیلی از فعالان سیاسی علاقه دارند از فیس بوک به عنوان ابزاری برای جلب آرا در انتخابات استفاده کنند؛علاقه یی که تا به حال نتیجه یی نداشته است.

حقیقتش این است که فیس بوک در جریان انتخابات ایران تا به حال اثری نگذاشته است. فعالان ستادهای انتخاباتی خیلی علاقه دارند بتوانند از تمام ابزارهای موجود برای جمع آوری رای استفاده کنند. تجربه انتخابات امریکا و نقش موثر فیس بوک در پیروزی اوباما، برخی حامیان اینترنت باز کاندیداها را به این فکر انداخته تا از ظرفیت این سایت برای پیروزی استفاده کنند. اما بعید است لااقل در این انتخابات اتفاق خاصی بیفتد و فیس بوک تاثیری بر نظر جامعه ایرانی بگذارد. اساساً ضریب نفوذ اینترنت در ایران بسیار پایین است. اینکه چند درصد از مخاطبان پایین اینترنت در ایران در فیس بوک عضویت دارند و از این تعداد چه میزان علاقه به بحث های سیاسی دارند، موضوع دیگری است که در مجموع تاثیر ناچیز فیس بوک در انتخابات را نشان می دهد. ممکن است جمع محدودی از اعضای فیس بوک بحث های داغی را درخصوص انتخابات با هم انجام دهند اما این حلقه آنقدر بسته است که در میان توده های جامعه کمترین اثر را می گذارد.

یک بررسی اجمالی نشان می دهد ستادهای انتخاباتی هیچ کدام از کاندیداها تا به حال به صورت رسمی وارد فیس بوک نشده اند. با این وجود علاقه مندان هر سه کاندیدا در فیس بوک فعال بوده و می کوشند علاوه بر اینکه اشکالات کاندیدای رقیب را برجسته کنند، مخاطبان خود را به سوی کاندیدای محبوب شان سوق دهند.

بیشترین واکنش انتخاباتی در فیس بوک شاید واکنش کاربران به اظهار نظرهای سیاسی از طریق درج کامنت باشد. قشر محدودی از روزنامه نگاران و علاقه مندان سیاست در فیس بوک عضویت دارند که معمولاً نظرات شان را در قالب پیام های کوتاه و بلندی به اطلاع دوستان شان می رسانند. این اظهار نظرها گاهی اوقات بحث برانگیز شده و به چند اظهارنظر سیاسی در تایید یا رد پیام اول منجر می شود. با این وجود هیچ کدام از این اظهار نظرها موجی ایجاد نمی کند و نمی تواند در جریان کلی انتخابات تاثیر زیادی بگذارد.

فعالان انتخاباتی در ایران گرچه ابتدا تصور می کردند در ایران هم می توان مانند ایالات متحده از فیس بوک بهره زیادی برد اما روال چند ماه گذشته نشان داده کاربران ایرانی حتی روزنامه نگاران و فعالان جوان حزبی، بیشتر از آنکه با حضور در فیس بوک به فکر اهداف سیاسی باشند دنبال تفنن هستند. به همین دلیل است که سیاسی ترین کاربران فیس بوک وقت زیادی به کوییز ها یا همان آزمون ها اختصاص می دهند و جواب های طنزی دریافت می کنند.

به نظر می رسد آزمون های فیس بوک که تحت عنوان کوییز شناخته می شود، طرفداران زیادی دارد. کاربران اهل سیاست در فیس بوک، این کوییزها را هم در امان نگذاشته اند و آزمون هایی سیاسی طرح کرده اند. به عنوان نمونه با طرح چند سوال این مساله مورد طرح قرار گرفته که به کدام کاندیدای انتخاباتی قرابت بیشتری دارند یا اینکه روحیات کاربران به کدام رئیس جمهور بیشتر شباهت دارد. نتایج این آزمون ها البته بیشتر جنبه سرگرمی دارد ولی در هر حال مشتری های زیادی دارد.

فیس بوک در ایران گرچه هیچ گاه سیاسی نشده اما به ایجاد شفافیت میان اهالی سیاست کمک کرده است. در فیس بوک آنها که به مباحث انتخاباتی علاقه دارند، بدون تعارف و به صورت صریح نظرات شان را مطرح می کنند و پاسخ هایی صریح می شنوند. فیس بوک به خاطر محبوبیت زیادی که در میان اعضایش دارد به ارتباط تنگاتنگ اعضا منجر شده است. معمولاً آنها که به عضویت این شبکه اجتماعی درمی آیند، در طول روز چند ساعتی را به فیس بوک اختصاص می دهند و در این سایت بدون واسطه و بدون محدودیت به انتقال پیام، عکس و حتی فیلم می پردازند. آیا فیس بوک تبی گذرا است که زود فروکش می کند یا تا سال ها دست از سر کاربران اینترنت برنمی دارد؟

فیس بوکی ها اصلاح طلبند
سعید شریعتی

پدیده یی مانند فیس بوک و فضاهای مجازی اینچنین مانند اورکات، گزگ و... که در انتخابات گذشته ریاست جمهوری به تازگی در محیط اینترنت جاافتاده بود توانایی و امکان تشکیل ستادهای مجازی را برای فعالیت های تحت وب برای ساماندهی، هماهنگی و تبلیغات نمایان ساخت. ظرفیتی که در این شبکه ها وجود داشت تبادل اطلاعات و گسترش تبلیغات را برای اعضای این شبکه ها آسان تر می کرد البته برای بخشی از کاربران که به فعالیت های شبکه های اینچنینی آشنا بودند.

همان طور که انتظار می رفت فعالیت این شبکه ها به سرعت افزایش پیدا کرد و تبدیل به یک نگرانی بالقوه برای بخش های امنیتی و قضایی کشور شد. از آنجا که نوع نگاه امنیتی به این نوع فعالیت ها همواره با نوعی سوءظن و دغدغه خاطر همراه بوده است لذا مهم ترین شبکه های مجازی دنیا مانند اورکات مشمول پدیده فیلترینگ شدند و جلوی فعالیت آنها گرفته شد. در سال 2007 و همزمان با اوج گیری رقابت انتخاباتی در امریکا کامیونیتی مجازی فیس بوک راه اندازی شد و به یکی از عمده ترین ابزارهای شبکه یی تبلیغاتی، رسانه یی و ارتباطی اوباما تبدیل شد. پدیدآورندگان فیس بوک با توجه به تجربه سایت های گذشته، به کارگیری خلاقیت بی نظیرشان، افزودن امکانات به این سایت و با پیوستن به کمپین اوباما این امکان را در اختیار نامزد حزب دموکرات قرار دادند و برآوردها حاکی از آن است که حداقل 10درصد از آرای اوباما از طریق فیس بوک سازمان دهی شده است.در ایران هم حدود 150 هزار کاربر از فیس بوک استفاده می کنند البته همه 150 هزار نفر مقیم ایران نیستند.

اگر از نوع فعالیت کاربران ایرانی در فیس بوک آمار هم بگیریم در بین موضوعات مورد بحث بعد از برخی سرگرمی ها که در فیس بوک وجود دارد،تمرکز روی موضوعات سیاسی و انتخاباتی از فراوانی بالایی برخوردار است.

البته نمی توان انتظار داشت رقمی مثل امریکا در سازمان دهی انتخابات در ایران از طریق فیس بوک به دست بیاید به هر حال کسانی که در فیس بوک فعالیت و دید مثبتی نسبت به انتخابات دارند و در انتخابات شرکت خواهند کرد به گزینه های اصلاح طلب نزدیک ترند (حتی در خصوص انتخابات مجلس) و رای اعضای ایرانی فیس بوک به عقیده من به اصلاح طلبان است.