گفتوگو با دکتر علی احمدی، جامعهشناس:
مردم نمیتوانند نظرات خود را درباره برنامههای تلویزیونی بازتاب دهند
یک جامعه شناس معتقد است: سیاستگذاران رسانهی ملی باید نسبت به لطیفههایی که از طریق پیام کوتاه دربارهی سریالهای تلویزیونی مطرح میشود، بیشتر حساس بوده و واکنش نشان دهند.
* «ادبیات جوک»، یکی از تولیدات «ادبیات شفاهی» در بین مردم
دکتر علی احمدی در گفتوگو با ایسنا، در پاسخ به پرسشی دربارهی پیامهای کوتاهی که به شکل گسترده در خصوص سریالهای تلویزیونی مطرح میشود، خاطرنشان کرد: از دیدگاه جامعهشناسی «ادبیات جوک»، یکی از تولیدات «ادبیات شفاهی» در بین مردم است و توجه به این بعد ادبیات شفاهی هم بر جامعه شناسان و هم بر سیاستگذاران رسانه که وظیفه تنظیم افکار عمومی، اطلاع رسانی و آموزش را برعهده دارند واجب است.
وی ادامه داد: طبیعتا رسانه باید نسبت به واکنشهای مردم که به شکل ارسال لطیفه از طریق پیام کوتاه بروز میکند، حساس باشد و تلاش کند بفهمد این واکنشهای مردم به چه دلیل اتفاق افتادهاست.
* نبود یک شیوه نهادین برای نقد شیوههای اجرایی در صدا و سیما
به اعتقاد این جامعه شناس، بروز چنین واکنشهایی از سوی مردم که به شکل بیان طنز از طریق اس.ام.اس(پیام کوتاه) بروزمیکند، ناشی از این است که یک شیوه نهادین برای نقد شیوههای اجرایی در صدا و سیما وجود ندارد.
* مردم نمیتوانند نظرات خود را درباره برنامههای تلویزیونی بازتاب دهند
دکتر علی احمدی، هم چنین اظهار کرد: در حال حاضر مردم احساس میکنند که نمیتوانند نظرات خود را درباره برنامههای تلویزیونی بازتاب دهند و در نتیجه دیدگاهشان را به شیوه بیان جوک از طریق اس ام اس دربارهی سریالها بیان میکنند.
* برنامههای تلویزیون محملی برای انتقال دادن انتقادات سیاسی و اجتماعی
وی با بررسی این پدیده از زاویه دیگر، در این باره خاطرنشان کرد: از آن جا که مردم ما میدانند برخی سریالهای تلویزیونی مورد توجه بسیاری از مخاطبان قرار میگیرد، از آن به عنوان محملی برای انتقال دادن انتقادات سیاسی و اجتماعی خود استفاده میکنند.
این دکتر جامعه شناس هم چنین به ایسنا گفت: مردم با قرض گرفتن مضامینی که در یک سریال پر مخاطب وجود دارد، انتقادات سیاسی و اجتماعی خود را بر بال این عنصر رسانهای قرار میدهند و در حقیقت از زبانی مشترک برای بیان انتقادات استفاده میکنند.
او یادآور شد: توجه به چنین نکاتی نشان میدهد که علاوه بر سیاستگذاریهای رسانه تمام کارگزاران جامعه نیز باید این تولیدات ادبیات شفاهی را مورد توجه قرار دهند و در حقیقت بیتوجهی به این پدیده، بیتوجهی به نظرات مردم است.
*نگران مطامع سیاسی نباشید
دکتر علی احمدی، در ادامه صحبتهایش به این نکته پرداخت که سیاستگذاران رسانه و هم چنین کارگزاران جامعه هرگز نباید در مقابل این تولید فرهنگی و اجتماعی ایستادگی کنند، بلکه باید آن چه را که مردم از طریق طنز به آن میپردازند را مورد بازنگری قرار دهند او ادامه داد، هیچ کس نمیتواند جلوی این تولید فرهنگی و اجتماعی را بگیرد و همان طور که جامعه به داستان و شعر نیاز دارد به ادبیات شفاهی هم نیز نیازمند است.
این جامعه شناس هم چنین اظهار کرد: در کنار ادبیات تصویری که از طریق صدا و سیما، ماهواره و سینما به جامعه منتقل میشود، ما گونهای از ادبیات به نام ادبیات شفاهی نیز داریم که این روزها خیلی در جامعه کارکرد دارد و بعدی از این ادبیات شفاهی همین لطیفههایی است که از طریق اس ام اس، منتقل میشود و در حقیقت به تولید زبان مشترک به عنوان کارکرد اصلی ادبیات نگاهی دارد.
دکتر علی احمدی در عین حال متذکر شد: ممکن است کسانی عمدا از جوکها و انتقادات برای بیان مطامع سیاسی خود استفاده کنند که نباید نگران آن بود؛ چرا که آن چه را مردم نمیپسندند، انتقال پیدا نمیکند و تنها آن چه با زبان و نیتهای مردم سازگار است منتقل میشود؛ بنابراین اگر کسی مطامع سیاسی خود را در لابهلای این جوکها بگنجاند تا جایی موفق میشود که با زبان مردم سازگار است.
*جهت دادن به خلاقیتهای اس ام اسی مردم در رسانهی ملی
این دکتر جامعه شناس در پاسخ به پرسشی دربارهی جهت دادن به خلاقیت مردم از طریق برنامههای تلویزیونی، خاطرنشان کرد: تنها راه این است که رسانه به نظرات مردم توجه کند و خلاقیتها را از طریق آن چه مورد توجه مردم قرار میگیرد، جهتدهی کند؛ اگر مردم به مضامین طنز بیشتر توجه نشان میدهند باید این گونه تولیدات در صدا و سیما افزایش یابد؛ در حقیقت رسانه باید ارتباطی متقابل را با مخاطب ایجاد کند و این ارتباط نباید یک طرفه باشد.
* ساخت برنامههایی چون «90» افزیش یابد
علی احمدی در پایان تاکید کرد: برنامهای مثل« 90» و طرح پرسشهایی که این برنامه از طریق پیام کوتاه مطرح میکند، در حقیقت جریانی است که به انتقال آرای مردم منجر میشود و باید ساخت چنین برنامههایی را در صدا و سیما افزیش داد.
گفتوگو با یعقوب موسویـجامعهشناس:
کارکرد پیامکها با فضای آزادتر نقد در تلویزیون از بین میرود
دکتر یعقوب موسوی معتقد است: ایجاد فرصت نقد و نظر درباره برنامههای تلویزیونی و فراهم کردن فضای آزادتر برای بیان نظرات منتقدان، موقعیت ضابطهمندی برای رسانه ایجاد میکند که در نتیجه ی آن تولید « اس ام اس» دربارهی برنامههای سیما، کارکرد خود را از دست میدهد.
به اعتقاد این جامعهشناس، تلویزیون باید از حالت انحصار برنامهای خارج شود.
موسوی که با موضوع این که چرا مردم بعد از دیدن برنامههای تلویزیون پیامک میسازند؟ با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران سخن میگفت، ادامه داد: تلویزیون باید به رسانهی ملی تبدیل شود و تمام نیروهای خلاق و علاقمند با هر سلیقهای در آن امکان نقد و نظر داشته باشند؛ اگر این فضا ایجاد شود، این نوع اس.ام.اسها دیگر مشتری نخواهند داشت.
این جامعهشناس تصریح کرد: متاسفانه در حال حاضر این فضا در صدا و سیمای ما وجود ندارد و تلویزیون محصور در برنامههای خودساخته است. این در حالی است که اگر سوژهای پیش از آن که در اس ام اسها مطرح شود، توسط خود رادیو و تلویزیون و یا رسانههای رقیب از جمله مطبوعات به آن پرداخته شود، این سوژه در پیامهای کوتاه کارکرد خود را از دست میدهد.
* صداوسیما برای جهت دادن به این پیامهای کوتاه
دکتر موسوی سپس در پاسخ به این پرسش ایسنا که صداوسیما برای جهت دادن به این پیامهای کوتاه چه وظیفهای دارد، گفت: مهمترین کارکرد رسانه در کنار انتقال و انتشار اطلاعات و دادهها، آموزش فرهنگی، اجتماعی و عمومی است. ممکن است بگوییم نهادهای دیگر مسؤولیت بیشتری دارند؛ این قابل قبول است؛ اما نقش رسانهها در این حوزه غیرقابل انکار است؛ صداوسیما برای حفظ و صیانت از کارکردهای خوب خودش باید نقاط ضغفی که متوجه او است را برطرف کند.
وی تاکید کرد: صداوسیما باید از انحصار برنامهای خارج شود؛ منظور از انحصار برنامهای این است که عدهای خاصی برای مدتی بسیار طولانی متولی برنامه شوند و هیچ فرصتی به نیروی جدید، فکر جدید و جوانان داده نشود؛ به علاوه فکر میکنند،خط و خطوطی که برای رسانه تبیین میشود باید ازلی و ابدی باشد؛ این در حالی است که ما میدانیم دنیای امروز بسیار پرشناور است و ما به برنامههای متحولکننده و متحول شده توسط افراد مختلف نیاز داریم.
*صداوسیما باید از انحصار برنامهای خارج شود
دکتر موسوی گفت: هر جامعهای که بتواند این نوع دموکراسی و مشارکت سلایق مختلف را تضمین کند، آفتها و آسیبهای ناشی از تولید و ارسال پیام کوتاه را کاهش میدهد؛ هر چند که ممکن است این آسیبها به صفر نرسد.
این جامعهشناس هم چنین معتقد است: همهی جوامع درصدی آلوده به انواع آسیبهای فرهنگی از نوع آسیبهای رسانهای هستند؛ اما مهم کاهش این درصد است؛ جلوگیری از انحصار رسانهای کمک میکند که ما جلوی آسیبهای رسانهای را از نوع پیامهای کوتاه مخرب اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و حتی شخصیتی بگیریم.
* پدیدهای به نام پیامک مرهون ...
یعقوب موسوی در گفتوگو با خبرنگار سرویس تلویزیون ایسنا، در پاسخ به پرسشی درباره پیامهای کوتاهی که در سطحی وسیع درباره سریالهای تلویزیونی ارسال میشود،گفت: پدیدهای به نام پیامک، مرهون توسعهی تکنولوژی ارتباطات است؛ بنابراین اس ام اس و استفاده از نرمافزارهای مربوط به آن در سیستم ارتباطات الکترونیکی،بهطور اجتنابناپذیر بخشی از این توسعهی ارتباطات الکترونیکی است.
وی ادامه داد: همانطور که ما از افزایش فیبرنوری و سفینهی فضایی که بتواند مبادلات و ارتباطات مجازی را تشدید کند، استقبال میکنیم و خوشبختانه جزء جوامعی هستیم که به این فرایند پیوستیم و قبول کردیم که ارتباطات الکترونیکی دارای فواید و نتایج بسیاری برای جامعه ما هستند و نمیتوانیم نسبت به آن بیتفاوت باشیم و از آن صرف نظر کنیم، باید بدانیم که ارتباطات الکترونیک،فرآیندههای اجتنابناپذیر تاریخی نیز دارند که به سرعت هم مرزهای خود را جهانی میکنند.
دکتر موسوی با اشاره به کارکردهای اجتماعی پیام کوتاه، در این باره اظهار کرد:کارکردهای اجتماعی اس.ام.اس بخشی از پروسه مبادلات الکترونیکی است. مهمترین ویژگی آن سرعت انتقال پیام در کوتاهترین زمان است و این که بتوان شبکهای ایجاد کرد که کاربران آن بدون نیاز به مطالعه ذهن، فکر و شخصیت، احتمالا تحت تاثیر آن پیامک قرار گیرند.
وی با یادآوری بازار پرمشتری تلفن همراه در کشورمان، در این باره خاطرنشان کرد: پاسخ به این پرسش که چرا در بعضی مواقع تعداد و فراوانی اس.ام.اسها بالا میرود و در زمانی در حد متوسط میایستد و آیا سوژههای خاصی شامل تولید پارهای تولیدات تلویزیونی باعث این فرآیند میشوند، طبیعی است که مثبت است
*برنامهای مثل «نود» به کمک اس.ام.اس اداره میشود
این جامعه شناس با اعتقاد بر این که همه فناوریهای الکترونیکی دارای فواید و معایبی هستند، اظهار کرد: اگر به برنامههای تلویزیون نگاهی بیندازید، متوجه میشوید که بخشی از رویکردهای تلویزیون بدون اس.ام.اس امکانناپذیر است؛ نمونهای از این مقوله را در برنامهای تلویزیونی مثل «نود» میتوان مشاهده کرد که در حقیقت بخشی از این برنامه به کمک اس.ام.اس اداره میشود.
*سریال یوسف پیامبر(ع) منشا تولید اس.ام.اسهای متعدد
وی با اشاره به اس ام اسهایی که درباره سریال یوسف پیامبر (ع) عنوان میشود، خاطرنشان کرد: سریال یوسف پیامبر(ع) هم منشا تولید اس.ام.اسهای متعدد میشود. اگر تحلیلی بر محتوای اس.ام.اسهای منتشر یافته داشته باشیم، متوجه میشویم که در تولید این پیامهای کوتاه اصولا چند گروه فعالیت دارند.
دکتر موسوی در این باره ادامه داد: لزوما پیام کوتاه برای تخریب نیست و گاه این پیامهای کوتاه حاوی مطالبی حکیمانه و نغز هستند؛ از این جمله میتوان به اس ام اسهایی که اشاره داشت که در مناسبتها و اعیاد ویژه ارسال میشوند و از منظر جامعهشناسی دامنه ارتباطات انسانی هر چند مجازی را تشدید میکنند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بخشی از گروههای اجتماعی متاسفانه به کارکردهای مثبت تلفن همراه توجهی ندارند؛ آنها نوعی فرافکنی روحی دارند و با ایجاد یک طنز و لطیفه کلیت موضوع را تخریب میکنند. درصد محدودتری هم از این ابزار به عنوان اهرم فشار به نهادهای مختلف از جمله شخصیتها و تلویزیون استفاده میکنند.
دکتر موسوی فعالیت این گروه را معلول شرایط ارتباطات رسانهای و عمومی درجامعه دانست و افزود: اگر فضای ارتباطات عمومی در جامعه ما شفاف، نظاممند،تحت ضابطه، آزادی و گردش اطلاعات باشد که متاسفانه در حال حاضر نیست، این نوع اس ام اسها کاهش مییابد. ما در این قسمت محدودیتهای بسیار داریم که بسیاری از این محدودیتها مصنوعی، خودسانسوری و یا کنترلهای رسمی غیر معقول و محاسبه نشده است. اگر یک فضای ارتباطات سالم وجود داشته باشد، این نوع استفاده از اس.ام.اس کارکرد خود را از دست میدهد و با واکنش منفی موجه میشود.
این جامعه شناس در پایان یادآور شد: تمام کشورهای دنیا این مرحله انتقال را تجربه کردهاند؛ این فضا تا مدتی بازار دارد ولی بعد به تدریج این فضا از بین خواهد رفت.
گفتوگو با دکتر حسین باهرـ جامعهشناس:
جریان«اساماسها»تا زمان نبود نقد ضابطهمند ادامه خواهد داشت
یک جامعهشناس معتقد است: مردم باید فرصت کنند نظرشان را درباره برنامههای تلویزیونی بیان کنند؛ اگر مردم بتوانند به راحتی نقدهای خود را مطرح کنند، اساماسهایی که بعد از دیدن برخی از برنامهها زده میشود، دیگر بازار و طالبی نخواهند داشت.
دکتر حسین باهر درباره ی علت جامعه شناسانه این که چرا مردم بعد از دیدن برنامههای تلویزیون پیامک میسازند؟ با بیان مطلب بالا خاطرنشان کرد: در این بین خود برنامههای تلویزیونی نیز تا حدودی مقصر هستند؛ چرا که برخی از سریالهای تلویزیونی بسیار مهمل هستند و تنها برای اتلاف وقت مردم، سرگرمی و خوشمزگی ساخته میشوند.
وی ادامه داد: ما هر سال به مرد هزارچهره، دوهزارچهره و غیره بسنده میکنیم، اما نتوانستیم در این مدت یک چهره طنزپرداز جدید را در تلویزیون معرفی کنیم و هنرگر بیافرینیم؛ درحال حاضر کانالهای ورود بازیگر و هنرمند هم بسیار محدود است و همانند تمامی بخشهای جامعه، در تلویزیون نیز مناصب در دست افراد خاصی، است.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: تا زمانی که سیستم باز و ضابطهمندی برای طرح نقدها و نظرها دربارهی برنامهها در تلویزیون وجود ندارد، جریان اساماسهای سریالهای تلویزیونی نیز ادامه خواهد داشت.
این جامعهشناس که به عنوان مشاور با مستند «شوک» همکاری دارد، ادامه داد: 50 درصد از علت ارسال اساماسها درباره سریالهای تلویزیونی این است که خود رسانه از مردم باید بپرسد و نظرسنجی کند و بحث آزادی را به قضاوت بگذارد. ما در برنامه «شوک» این کار را کردیم و یک نظرسنجی را مطرح کردیم؛ در حقیقت این برنامه تا حدودی در را نیمهباز کرد و در برخی برنامههای دیگر تلویزیون نیز این اتفاق افتاده است.
دکتر باهر در بخش دیگری از سخنانش با تقسیمبندی موضوع پیامهای کوتاه، خاطرنشان کرد: به طور کلی 10 درصد از اساماسهایی که این روزها تولید و ارسال میشوند، با هدف ارایه خبر یا اطلاعرسانی هستند. 10 درصد هم تبلیغاتی هستند که از طریق شرکتها و موسسات به کاربران ارسال میشوند؛ 80 درصد مابقی هم اساماسهایی هستند که در طول روز ارایه میشوند و موضوعاتی طنز، جک و غیراخلاقی دارند و برخی از آنها هم سوژههای تلویزیونی را دربر میگیرند.
وی درباره اساماسهایی که درخصوص سریالهای تلویزیونی مطرح میشوند، گفت: مردم از تلویزیون سوژه میگیرند و مطالب مختلف را از رسانه میآموزند؛ چراکه همانطور که گفته شده تلویزیون بزرگترین دانشگاه است. بنابراین برنامههای تلویزیونی و خصوصا تولیدات ضعیف، عرضههایی هستند که باعث میشوند، یک خوراک مفصلی برای جوانان بیکار و مردم بیعار آماده شود که بتوانند آن را دستمایه اغراض خود قرار بدهند.
دکتر باهر در پایان تصریح کرد: گاه خود تلویزیون، شخصیتها و حتی مقامات سیاسی، سوژه را فراهم میکنند و دست تولیدکنندگان پیامهای کوتاه این چنینی دستمایه قرار میدهند و گاه تولیدکنندگان این اساماسها آدمهای بیکاری هستند که با هدف فرافکنیهای شخصی و فروفکنیهای سیاسی این اساماسها را گسترش میدهند.
گفتوگو با دکتر جوادییگانه:
سریالهای پرمخاطب در حقیقت بهانهای برای طرح نظرات سیاسی و اجتماعی هستند
یک جامعه شناس معتقد است: ارسال پیامهای کوتاه درباره سریالهای تلویزیونی لزوما به معنای نقاط قوت یا ضعف یک برنامه نیست؛ بلکه سریالهای پرمخاطب در حقیقت بهانهای برای طرح نظرات سیاسی و اجتماعی هستند.
دکتر محمدرضا جوادی یگانه ارسال پیامهای کوتاه درباره سریالهای تلویزیونی و تلفیق آن با مطالبات سیاسی و اجتماعی، خاطرنشان کرد: دراین پرسش دو تا سه موضوع با هم تلفیق شدهاند؛ یک موضوع رسانهای به نام موبایل است که در جامعه ایران جنبه محوری پیدا کرده و مورد استفاده فراوان قرار میگیرد. موضوع بعدی تلویزیون و موضوع بعدی سیاست است.
وی ادامه داد: اینکه بعد از یک سریال تلویزیونی پیامهای کوتاه درباره آن ساخته میشود، اول نشاندهنده آن است که مردم این سریال را میبینند. ما میدانیم در جامعه ایران برنامههای تلویزیون به وفور دیده میشوند.
این مدرس دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا تولید و ارسال پیامهای کوتاه درباره سریالهای تلویزیونی حاکی از نقاط ضعف یا مثبت این سریالها است؟ گفت: اس.ام.اسهایی که ارسال میشوند، ضعف یا نقاط قوت یک سریال را بیان نمیکنند؛ سریالی مثل یوسف پیامبر(ع) نقاط ضعفی دارد، اما این ضعفها به چشم مخاطبان نمیآید و برایشان مهم نیست؛ آن ها تنها داستانی از سریال را میگیرند و آن را به مسائل سیاسی و اجتماعی پیوند میزنند.
دکتر جوادی یگانه تاکید کرد: وقتی سریالی توسط بیننده دیده میشود، به معنای خوب یا بد بودن آن کار نیست؛ وقتی برنامهای دیده شد، مخاطبانی که به نوعی احساس مشترک دارند و در فضای هجوم و تمسخر شریک هستند، این رابطه را پیوند میزنند و به نوعی یک عرصه عمومی مجازی ایجاد میشود.
وی با اشاره به تغییرات اساسی که ارسال پیامهای کوتاه در جامعه موجب شدهاست، در این ارتباط به ذکر مثالی پرداخت و گفت: موفقترین عرصه پیام کوتاه در ماجرای آقای کردان بود. یک رسانهای افشاگری کرده بود و مردم هم به این اقناع رسیده بودند که جریان جعلی بودن مدرک حقیقت دارد؛ بعد از آن بود که به هر بهانهای ما این اساماس را تکرار کردیم قدرت خلاقهی ایرانیان به کار افتاد. بر این اساس در این جریان موبایل توانست تاثیرگذار باشد.
این جامعه شناس سپس خاطرنشان کرد: موضوع دیگری که در تحلیل باید به آن توجه کنیم، این است که ایرانیها روحیه شاعرانهای دارند؛ نمونه بارز روحیهی شاعرانه ما در زمان انقلاب بودهاست. بنابراین شعر بخشی از قدرت خلاقانه ایرانیان است؛ مردم ما در زمینه طنز نیز سابقه جدیتری دارند. طنز نشانهای از دوران استبداد در ایران است و گفتن حرفها در لفافه، باعث شده که مردم ایران به مردمی طنزپرداز تبدیل شوند و این چنین است که اغلب اساماسهایی که ارسال میشوند نیز نوعا بار طنز برعهد دارند.
او معتقد است: وقتی با استفاده از80 تا 100 کارکتر بتوان منظور و یا بار طنز موضوعی را بیان کرد، حاکی از قدرت خلاقانه مردم ایران است که گفتهی مهمی است.
دکتر جوادی یگانه گفت: نباید غافل بود مطلبی که در قالب طنز و از طریق پیام کوتاه بیان میشود، یک ژانر ادبی است. به گمان من این ژانر همانند مینیمال فضایی ایجاد میکند که در دورهای که ادبیات دچار افول شدهاست، باید به آن توجه کرد.
وی درباره محتوای سیاسی برخی از اس ام اسهایی که با موضوع سریالهای تلویزیونی نیز آمیخته میشوند، گفت: اصولا در لفافه بیان کردن موضوعات، از حساسیت و تیزی موضوع میکاهد. من اعتقاد ندارم کسانی که اساماس تولید میکنند حتما منتقد نظام هستند چراکه در این صورت باید تمام مسوولان نظام را به نقد بکشند؛ این در حالی است که اس.ام.اسهایی که ساخته میشوند تنها برخی از مسؤولان را هدف قرار میدهند؛ بنابراین این اساماسها نقد جامعه ایران نیستند.
این مدرس دانشگاه معتقد است: آن چه در حال حاضر در این طنزهای فعلی میبینیم، نوعی از تمسخر است؛ و در حقیقت ما به سمت نوعی کارناوال نزدیک میشویم؛ در کارناوال افرادی ماسک بر صورت میگذارند که شناخته نشوند و در واقع نوعی تخلیه اجتماعی صورت میگیرد. ما در اساماسهای طنز سیاسی با چنین رویکردی مواجه هستیم. در چنین مواردی این گونه به نظر میرسد که فرد تهیهکننده نقش اصلی را ندارد و نقش او کمرنگ میشود.
وی در ادامه صحبتهایش اینگونه اظهار کرد: وقتی ما اس. ام. اسها را منتقل میکنیم، در آن تحقیر عمومی و هجوکردن کسی که مورد طنز واقع میشود، همه شریک میشویم؛ بنابراین وقتی تعداد افرادی که در یک ماجرا همدست باشند، زیاد باشد قبح قضیه از بین میرود.
دکتر جوادی یگانه در پایان گفت: بخشی از کاری که پیامهای طنز بر عهده دارند این است که کل افراد جامعه را درگیر یک قضیه میکنند؛ وقتی همه به یک موضوع میخندیم، دیگر نمیتوان این مسأله را به نقد کشید و در حقیقت ما خودمان را از عذاب وجدان خالی میکنیم. ما در این فضا به نوعی مسوولیت مشترک داریم و همه با هم یک خطا را مرتکب میشویم.
منبع: خبرگزاری ایسنا