خبرگزاری ایسنا - انتشار خبر اختصاصی از جمله مواردی است که ازسوی رسانه‌ها جزو نقاط مثبت و متمایز فعالیتشان در مقایسه با سایر رسانه‌ها محسوب می‌شود، به گونه‌ای که حتی مخاطبان نیز با توجه به اینکه کدام رسانه خبر مهم و متفاوتی را زودتر از بقیه و البته به شکل صحیح و به نقل از منبع معتبری منتشر کرده است، او را رسانه قابل اعتمادتر و در عین حال جذاب‌تری خواهند دانست و به عنوان اولویت اول در دریافت اخبار به آن رسانه مراجعه خواهند کرد.
اما جایگاه انتشار اخبار این‌چنین مدتی است که به دلایلی در میان رسانه‌های کشور خدشه‌دار شده و حضور آن را با تهدید انقضا در رسانه‌های کشور شاهدیم که بازانتشار اخبار ازسوی رسانه‌های مختلف از جمله این دلایل است. چرا که با گسترش این آفت، رفته رفته همیت خبرنگاران برای تلاش بیشتر در دستیابی به مطالب خاص و متفاوت، با برخی سرخوردگی‌های تدریجی، روندی فرسایشی به خود گرفته، کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود. قطعا ارسال اخبار تکمیلی درباره یک خبر نه تنها از سوی تمامی رسانه‌ها قابل قبول است، بلکه حتی به عنوان یک وظیفه برای آنها نیز مطرح است، اما رسانه‌ها و بویژه خبرگزاری‌های کشور (به دلیل حضور بیشتر عنصر سرعت در آنها) به بازانتشار خبر اختصاصی یکدیگر بدون هیچ مطلب اضافی و تکمیلی بسیار متمایل شده‌اند که این امر نیز علاوه بر آنکه بر میزان اخبار تکراری رسانه‌ها افزوده است، از اعتماد مخاطبان نیز می‌کاهد.
حسن بشیر ـ رییس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) ـ در این‌باره می‌گوید: تولید یک خبر همچون کشف راه حل یک مساله است که اگر به حل‌کننده آن اشاره نشود، یک عمل و اقدام غیرعلمی و غیراخلاقی است.
باز انتشار خبر بدون ذکر نام منبع اصلی، نوعی دزدی خبر است
به عقیده او این اقدام زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که به عنوان مثال یک خبرگزاری، منتشر کننده خبری باشد که برای اولین بار مطرح می‌شود؛ چراکه بر این اساس، این خبر اصولا به آن خبرگزاری تعلق دارد و انتشار مجدد آن توسط یک رسانه دیگر، باید با ذکر نام منبع اصلی همراه باشد و رعایت نکردن این موضوع، نوعی دزدی خبر محسوب می‌شود که مانند دزدی علمی، مذموم و غیراخلاقی است.
وی با اشاره به اینکه در شرایط کنونی جهان که یک خبر معمولا توسط چندین خبرگزاری به شیوه‌های مختلف تولید می‌شود، تعیین تولیدکننده اصلی خبر، گاهی با مشکل جدی روبه‌رو است، اظهار کرد: اگر یک رسانه یا خبرگزاری، خبری را به عنوان تنها تولیدکننده منتشر کند، نه تنها باید به آن استناد کرد؛ بلکه رسانه‌های دیگر در باز انتشار آن نیز باید شیوه طرح، جهت‌گیری و محتوا را تا اندازه زیادی همسان و همسنگ با منبع اصلی دنبال کنند، ضمن اینکه هرگونه تغییر در شیوه طرح خبر باید به گونه‌ای باشد که با اصل خبر تولید شده تناقض نداشته باشد. از یاد نبریم توجه نکردن به این مساله، نوعی از "بداخلاقی خبری" را می‌رساند که غیرعلمی و غیرحرفه‌یی است.
به گفته او بنابراین آنچه در این زمینه می تواند به عنوان معیار و شیوه کنترل این بداخلاقی‌ها مطرح شود، تعهد منابع تولید و منتشرکننده اخبار است. این تعهد تنها یک تعهد حرفه‌یی نیست؛ بلکه یک تعهد اخلاقی، انسانی و دینی است که می تواند به عنوان یک "کنترل کننده درونی" عمل کرده و بازتاب‌های بیرونی نیز داشته باشد.
به عقیده کارشناسان مساله خبر حتی می تواند فراتر از این وضعیت نیز رفته و حالت سیال‌تری به خود بگیرد و سوالات متفاوتی را نیز مطرح کند. مثلا در شرایطی که یک خبر توسط رسانه‌های مختلف، همزمان منتشر می‌شود، اگر رسانه جدیدی بخواهد این خبر را منتقل کند، باید به کدام منبع استناد کرد؟ آیا این همزمانی در انتشار خبر، می تواند نوعی از "اغتشاش خبری" ایجاد و منبع اصلی را کمرنگ کند؟ آیا اصولا در چنین شرایطی می‌توان منبع اصلی خبر را تعیین کرد؟ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد در چنین وضعیتی نمی‌توان به یک فرمول واحد برای برخوردی یکسان با این امور دست یافت.
بشیر هم در این‌باره معتقد است: بنابراین و با وجود این اغتشاش خبری، چنانچه یک خبر عینا به شکل نقل قول مستقیم توسط رسانه‌ای منتشر شود، باید به منبع اصلی اشاره شود، اما در شرایط دیگر که چندین رسانه همزمان یک خبر را به عنوان مثال از یک سخنرانی که همگی حضور دارند، منتشر می‌کنند، تولید مجدد آن خبر با شیوه‌ای جدید و گرایشی متمایز، می‌تواند به طور مستقل صورت بگیرد؛ به عبارت دیگر، در اینجا نوعی از "عدم تعین" به‌عنوان تولیدکننده اصلی حضور دارد.
بازانتشار اخبار اختصاصی دیگران، نوعی کلک زدن به مخاطب است
حسین قندی - مدرس روزنامه‌نگاری - در این‌باره معتقد است: باز انتشار اخبار اختصاصی دیگران بدون اضافه کردن مطالب جدید، علاوه بر آنکه به تکراری شدن اخبار در رسانه‌ها منجر می‌شود، نوعی کلک زدن به مخاطب نیز هست که در نهایت بی‌اعتمادی او را باعث خواهد شد.
او همچنین این نحوه عملکرد در رسانه‌ها را فریب و دغل‌بازی عنوان و خاطرنشان کرد: با وضع قوانینی مانند ممنوع کار شدن خبرنگار یا رسانه منتشر کننده اخبار بدون منبع، می‌توان از انتشار اخبار کپی شده بویژه درباره خبرهای اختصاصی جلوگیری کرد.
خبرگزاری‌ها برای زنده بودن گاهی به بازانتشار اخبار یکدیگر می‌پردازند
مهدی محسنیان‌راد ـ استاد ارتباطات ـ نیز درباره باز انتشار اخبار اختصاصی در خبرگزاری‌ها با اشاره به این ضرب‌المثل که "وقتی گرسنه باشی، از نان سفره بغلی هم می‌خوری"، می‌گوید: یک ماه پیش در تهران همایشی با موضوع آگهی‌های تجاری مطبوعات ایران درباره درمان افراد برگزار شد که در آن افراد صدمه‌دیده به دلیل استفاده از این آگهی‌ها نیز حضور داشتند و از مشکلاتی که مراجعه به مراکز ذکر شده در آگهی‌ها برایشان ایجاد کرده بود، سخن گفتند.
او افزود: در سخنان خود در آن کنفرانس گفتم اطمینان دارم تمام مطبوعاتی که چنین آگهی‌های نادرستی را منتشر می‌کنند از دروغ‌بودن آنها آگاهند، اما برای حفظ بقای خود به چنین کاری تن می‌دهند؛ زیرا مشکل اصلی آنها ادامه حیات است.
وی با اشاره به اینکه مسوولان ارشاد حاضر در جلسه نیز این حرف مرا تایید کردند، ادامه داد: ماجرای رسانه‌های امروز مانند آلودگی هواست که همه از آن استنشاق می‌کنند که در نتیجه آن خبرگزاری‌ها به یک شکل دچار تهوع شده و مخاطبانشان را نیز به این امر دچار می‌کنند و مطبوعات نیز جور دیگر.
به گفته محسنیان‌راد خبرگزاری‌های ریز و درشتی که دردهه‌ی اخیر تاسیس شده‌اند، بسیار در معرض تهدید قرار دارند. آنها با ساختمان‌های اجاره‌ای و خبرنگاران کم در حال گذران هستند و بدیهی است که برای اعلام زنده بودن نیز گاهی اخبار یکدیگر را بدون ذکر منبع نقل می‌کنند؛ بنابراین علت چنین روندی بسیار ریشه‌ای است.
بازانتشار خبرهای اختصاصی در خبرگزاری‌ها به فضای تعامل خدشه وارد می‌کند
حمیدرضا مقدم‌فر ـ مدیرعامل خبرگزاری فارس ـ هم در این‌باره معتقد است: این امور از سوی اهل فن، بویژه مطبوعات که مصرف کننده بخش عمده‌ای از مطالب خبرگزاری‌ها هستند، با دقت بر روی ساعت و زمان ارسال اخبار قابل شناسایی است، اما شکی نیست بازانتشار خبرهای اختصاصی در خبرگزاری‌ها نیز امری غیرحرفه‌یی است که به فضای تعامل میان خبرگزاری‌ها خدشه وارد می‌کند.
به گفته وی البته این امر با پردازش اخبار و کسب جزئیات تازه‌تر از خبر اولیه متفاوت است، خصوصا که آن خبر از درجه حساسیت و دربرگیری بیشتری نیز برخوردار باشد.
او خاطرنشان کرد: تکرار ابتکار عمل و کار اختصاصی یک خبرگزاری، قطعا بیش از هر چیز ناراحتی خبرنگار تهیه کننده آن را باعث خواهد شد، ضمن این که در این‌باره مسوولان نیز باید توجه لازم را داشته باشند و خبری را که به طور اختصاصی در اختیار خبرگزاری خاصی قرار می‌دهند، به شکل تکراری و دوباره در اختیار سایر خبرنگاران هم قرار ندهند.
وی تاکید کرد: به هر حال بازانتشار اخبار اختصاصی کار ناپسندی است که متاسفانه در حال تبدیل شدن به یک عرف در خبرگزاری‌های کشور است.
ذکر منبع در بازانتشار اخبار اختصاصی الزامی است
مهدخت بروجردی ـ مدرس ارتباطات ـ نیز در این‌باره می‌گوید: ذکر منبع خبر باید در بازانتشار اخبار اختصاصی رسانه‌های دیگر رعایت شود زیرا این اخبار حاصل تلاش، کار و بینش روزنامه‌نگار و خبرنگار است و هیچ‌کس نباید آن را خراب کند؛ بنابراین در این‌گونه اخبار، ذکر منبع الزامی است.
وی افزود: بازانتشار خبر اختصاصی رسانه‌ای از سوی رسانه‌های دیگر، از بین بردن زحمت خبرنگار است؛ زیرا او با زحمت و صرف وقت فراوان سعی کرده است مصاحبه و خبری اختصاصی برای رسانه‌اش بگیرد و بازانتشار آن از سوی رسانه‌های دیگر به سوزاندن خبر و هدر دادن زحمت آن خبرنگار منجر می‌شود.
بازانتشار اخبار اختصاصی دیگران، نوعی بداخلاقی حرفه‌‌ای است
اما عباس اسدی ـ مدرس ارتباطات ـ می‌گوید: بازانتشار اخبار اختصاصی دیگران دزدی خبری است و خبرگزاری‌هایی که به بازانتشار اخبار اختصاصی دیگران اقدام می‌کنند، در خبر خود باید به خبرگزاری‌ای که برای اولین بار آن خبر را منتشر کرده است، اشاره کنند، چراکه اگر خلاف این باشد، به منزله ارزش قائل نشدن به کار خبرنگار تهیه کننده آن است و نوعی بداخلاقی حرفه‌یی نیز محسوب می‌شود.
با توجه به آنچه گفته شد چنین بر می‌آید که بازانتشار اخبار از سوی رسانه‌های مختلف باید با ذکر و استناد به منبعی که برای اولین بار آن را منتشر کرده است، انجام شود؛ چراکه در غیر این صورت این بازانتشار همان کپی‌برداری محسوب شده و یکی از عواقب آن که قطعا مهمترین آن نیز خواهد بود بی‌اعتباری رسانه در نزد مخاطبانش خواهد بود؛ زیرا در دنیای رسانه‌یی امروز قطعا اخبار تکمیلی نزد مخاطب بسیار مهم‌تر و ارزشمندتر از خبر اولیه آن هم از نوع تکراری است و در صورتی که خبرنگاران ما با افزایش توان علمی و حرفه‌یی خود بتوانند به آفرینش نوشته‌هایی جذاب‌تر برای مخاطب اقدام کنند، قطعا سربلندتر و موفق‌تر خواهند بود.
