ماهنامه دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمد مهدی مولایی - نتیجه مطالعه بر روی وب‌سایت‌های ۱۰۰ روزنامه برتر آمریکا در سال ۲۰۰۸ در روزهای پایانی سال میلادی گذشته منتشر شد. این مطالعه که به‌طور سالانه و به‌وسیله گروه بیوینگز (Bivings Group) انجام می‌شود، علاوه بر اطلاعاتی که در مورد وضعیت وب‌سایت روزنامه‌ها در سال گذشته ارائه می‌کند، اطلاعات مقایسه‌ای بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ را هم دربر دارد. از این روی نتایح آن می‌تواند منبع خوبی برای تحلیل تحولات سایت‌های روزنامه‌ها در سال‌های اخیر باشد.
این گزارش استفاده روزنامه‌ها از امکانات و قابلیت‌های مختلف سایت‌های ارائه محتوا از جمله وبلاگ، امکان دریافت نظرات، فایل‌های صوتی و تصویری، انواع تبلیغات اینترنتی، برچسب‌ها، بوک‌مارکینگ، دریافت محتواهای تولیدی مخاطبان، خروجی آر.اس.اس، نسخه پی.دی.اف، نسخه موبایل و غیره را مورد بررسی قرار می‌دهد.
مطبوعات کاغذی در این سال‌ها با گسترش روزنامه‌نگاری سایبر و رشد سایت‌های خبری-تحلیلی آنلاین با بحران مخاطب مواجه شده‌اند. بخشی از مخاطبان سابق روزنامه‌ها حال ترجیح می‌دهند به‌جای دنبال کردن اخبار از طریق مطبوعات کاغذی در فضای وب به‌دنبال ارضای نیازهای اطلاعاتی‌شان باشند. این کاهش مخاطب، برای بنگاه‌های مطبوعاتی زیان اقتصادی به دنبال داشته و موجب ورشکستگی تعدادی از روزنامه‌ها در چند سال گذشته شده است.
اینچنین است که روزنامه‌ها راه چاره را در منطبق کردن خود با شرایط جدید و حضور فعال در عرصه وب دانسته‌اند و به سرمایه‌گذاری و جلب مخاطبان در اینترنت روی آورده‌اند. برای حضور موثر در عرصه اینترنت و جلب مخاطب، سایت‌های روزنامه‌ها پیوسته در حال تغییر و تحول و استفاده از جدیدترین قناوری‌ها و قابلیت‌های وبی هستند. بخشی از این تغییر و تحولات سایت روزنامه‌ها، در گزارش مرور وب‌سایت‌های مطبوعات امریکا در سال ۲۰۰۸ منعکس شده است. مرور کوتاهی بر بخش‌هایی از این گزارش مفصل داریم. متن کامل این گزارش از طریق آدرس زیر قابل دسترس است:
http://www.bivings.com/thelab/presentations/2008study.pdf
نزول پادکست‌ها، صعود وادکست‌ها
در به‌کارگیری امکانات جدید رسانه‌ای وبی از جمله وبلاگ، پادکست و وادکست روزنامه‌های امریکایی عملکرد متفاوتی داشته‌اند. آمار نشان می‌دهد که روزنامه‌ها در استفاده از وبلاگ که دیگر پدیده جدیدی محسوب نمی‌شود و چند سالی از عمرش گذشته، نسبت به سال گذشته تغییر محسوسی نداشته‌اند. در سال ۲۰۰۶ تعداد ۸۰درصد روزنامه‌ها در سایت‌شان بخشی برای وبلاگ خبرنگاران داشته‌اند، در سال ۲۰۰۷ این رقم به ۹۵ درصد رسیده و در سال ۲۰۰۸ عدد ۹۴ درصد ثبت شده است.
اما به‌کارگیری پادکست یا استفاده از فایل‌های صوتی در روزنامه‌های امریکایی با کاهش همراه بوده است. در حالی که در سال ۲۰۰۶تعداد ۳۱ درصد از روزنامه‌ها برای انتشار محتوای صوتی از پادکست استفاده می‌کردند، این عدد در سال ۲۰۰۷ به ۴۹ درصد افزایش پیدا کرد ولی در سال ۲۰۰۸ به ۴۰درصد کاهش پیدا کرده است.
به‌نظر می‌رسد این کاهش استفاده از فایل‌های صوتی را روزنامه‌ها با استفاده از فایل‌های تصویری ویدئویی جبران کرده‌اند. رقم استفاده از فایل‌های ویدئویی در سایت روزنامه‌ها در سه سال اخیر همراه روبه رشد بوده است. در حالی که در سال ۲۰۰۶ این رقم ۶۱ درصد بوده، در سال ۲۰۰۷ به ۹۲ درصد و در سال ۲۰۰۸ به رقم قابل توجه ۱۰۰ درصد رسیده است.
گسترش روزنامه‌نگاری شهروندی
آمار و ارقام نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از وب‌سایت روزنامه‌های امریکایی بخشی برای دریافت محتواهای تولید شده توسط خوانندگان و کاربران‌شان ایجاد کرده‌اند. ۱۵ درصد روزنامه‌ها بخشی برای دریافت مقالات نوشته‌شده به‌وسیله کاربران، ۵۸ درصد روزنامه‌ها قسمتی برای دریافت تصاویر گرفته شده به‌وسیله کاربران و ۱۸ درصد بخشی برای گرفتن فایل‌های ویدئویی تصویربرداری شده توسط مخاطبان دارند.
این ارقام نشانه گسترش توجه به روزنامه‌نگاری شهروندی در دنیای جدید روزنامه‌نگاری است. روزنامه‌نگاری شهروندی یا دموکراتیک یا مشارکتی، نوع جدیدی از روزنامه‌نگاری است که شهروندان هم نقش خبرنگاران را بازی می‌کنند و به کمک تکولوزي‌های جدیدی ارتباطی در فرآیند تولید و انتشار محتوا اعم از نوشته، عکس، صدا و تصویر مشارکت می‌کنند.
به‌سوی شبکه‌های اجتماعی
موج گسترش و اقبال به شبکه‌های اجتماعی (Social Networks) در فضای وب به سایت روزنامه‌ها هم رسیده است. در حالی که این‌روزها همه‌جا صحبت از شبکه‌های اجتماعی است و تحلیل‌گران آی.تی آینده وب را متعلق به این نوع سایت‌ها می‌دانند، برخی سایت‌های روزنامه‌ها هم فضایی شبیه شبکه‌های اجتماعی برای کاربران‌شان به‌وجود آورده‌اند.
رقم تعداد سایت‌هایی که به شبکه اجتماعی تبدیل شده‌اند هنوز قابل توجه نیست و به ۱۰ درصد می‌رسد اما قابل پیش‌بینی است که این رقم در بررسی سال آینده رشد چشم‌گیری داشته باشد و به‌تدریج تعداد بیشتری از سایت‌های روزنامه‌ها برای جلب رضایت خوانندگان و کاربران‌شان فضای شبکه اجتماعی برای آنها ایجاد کنند.
سایت‌ها وب دویی می‌شوند
به‌نظر می‌رسد سایت‌های روزنامه‌های امریکایی همگام با دیگر پایگاه‌های اینترنتی هر سال هر چه بیشتر به سمت فضای وب ۲ قدم بر می‌دارند و امکانات‌شان را در این جهت گسترش می‌دهند. علاوه بر حرکت به سمت شبکه‌های اجتماعی و گسترش ابزارهای روزنامه‌نگاری شهروندی که بدان اشاره شد، امکانات تعاملی سایت‌ها هم افزایش پیدا کرده است.
امکان ارسال نظر روی مطالب وبلاگ‌ها از ۶۷ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۸۸ درصد در سال ۲۰۰۷ و ۹۲ درصد در سال ۲۰۰۸ رسیده است. امکان ارسال نظر روی مقالات روزنامه‌ها از ۱۹ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۳۳ درصد در سال ۲۰۰۷ رسیده و در سال ۲۰۰۸ با جهشی قابل توجه به ۷۵ درصد رسیده است.
همچنین امکان بوک‌مارکینگ یا ارسال مطالب به سایت‌های گردآوری لینک و شبکه‌های اجتماعی از قبیل فیس‌بوک، دیگ و دلیشس از ۷ درصد در سال ۲۰۰۶ به ۴۴ درصد در سال ۲۰۰۷ رسیده و در سال ۲۰۰۸ به رقم ۹۲ درصد افزایش پیدا کرده است. البته ویژگی‌های وب دویی سایت روزنامه‌ها به این موارد محدود نمی‌شود و برخی دیگر از مصداق‌های وب دویی شدن این سایت‌ها در نمودارهای امکانات سایت‌ها مشخص است.
روزنامه‌ها را روی «فید» بخوانید
همراه بودن سایت با خروجی آر.اس.اس در سایت‌های تولید محتوا و سایت روزنامه‌ها این‌روزها به امر بدیهی تبدیل شده و تصور وجود سایت بدون آر.اس.اس مشکل است. در حالی که در سال ۲۰۰۶ تعداد ۷۶ درصد از سایت روزنامه‌ها خروجی آر.اس.اس داشتند، این رقم در سال ۲۰۰۷ به ۹۶ درصد و در سال ۲۰۰۸ به ۱۰۰ درصد رسیده است.
با فراگیر شدن این پدیده در سایت‌های روزنامه‌ها از یک سو و گسترش استفاده از خبرخوان‌ها در بین کاربران اینترنتی از سوی دیگر، باید منتظر تحولات جدیدی در این عرصه باشیم. سال گذشته ۹۵ درصد از سایت‌ها علاوه بر ارائه همه مطالب‌شان در قالب یک خروجی آر.اس.اس، فید بخش‌های مختلف سایت را به‌صورت تفکیک شده هم ارائه کردند.
اما به نظر می‌رسد چالش جدید سایت‌ها با این پدیده، ارائه تمام یا بخشی از مطالب‌شان روی خروجی آر.اس.اس است. قابل پیش‌بینی است که سایت‌ها برای جلب رضایت مخاطب از نمایش خلاصه مطالب در آر.اس.اس به نمایش تمام مطلب در آن روی بیاورند. از طرفی برای تامین هزینه‌ها و کسب درآمد احتمالا شاهد گسترش نمایش آگهی بر روی فید خواهیم بود. با این اوصاف ستونی که در جدول با عدد یک درصد نشان داده شده و شاید به‌نظر بی‌اهمیت برسد احتمالا به‌تدریج با افزایش چشم‌گیری مواجه خواهد شد. سال آینده منتظر صعود این ستون باشید!
