روزنامه فرهنگ آشتی، محمد مهدی مولایی - کاربران ایرانی دنیای اینترنت در موج استقبال از سایت‌های شبکه اجتماعی (Social Networking Websites) همچون موج استقبال از وبلاگ‌نویسی با کاربران جهانی همراه بود‌ه‌اند. همانطور که وبلاگ‌های فارسی روزگاری رتبه سوم وبلاگ‌های دنیا را در اختیار داشتند، ایرانی‌ها زمانی پس از برزیلی‌ها و امریکایی‌ها سومین استفاده‌کنندگان از سرویس اورکات، از اولین شبکه‌های اجتماعی به مفهوم امروزی بودند.

از این‌روی شبکه‌های اجتماعی در میان ایرانیان آنلاین پدیده‌ای شناخته شده محسوب می‌شوند. اغلب کاربران ایرانی عضو یک یا چند شبکه اجتماعی هستند، هر چند ممکن است این سایت‌ها را با عنوان «شبکه‌ اجتماعی» نشناسند و از آنها با عناوینی شبیه «سایت‌های دوست‌یابی» یاد کنند.

اقبال از سایت‌های شبکه اجتماعی اما مثل برخی «تب»های زودگذر دنیای مجازی فروکش نکرده و در این چهار-پنج سال اخیر همواره رو به‌رشد بوده است. در حالی که فیلترشدن اورکات در ایران راه کاربران داخل کشور را از کاربران جهانی جدا کرد، کاربران جهانی به شبکه‌های اجتماعی جدید فیس‌بوک و مای‌اسپیس اقبال نشان دادند و ایرانی‌ها به سمت کلوب (یک سایت شبکه اجتماعی ایرانی) و یاهو ۳۶۰ (شبکه‌ای اجتماعی از مجموعه سرویس‌های یاهو) سرازیر شدند.

مراجعه به آمار «الکسا» که یک سیستم رتبه‌بندی سایت‌های اینترنتی است نشان می‌دهد که در روز ۲۹ دی‌ماه ۱۳۸۷، سایت‌های فیس‌بوک، مای‌اسپیس و یوتیوب (که سایتی برای ارسال فایل‌های ویدئویی با ساختار شبکه اجتماعی است) در بین ۱۰ سایت برتر دنیا قرار دارند. در وب فارسی هم آمارها از توجه کاربران به شبکه‌های اجتماعی حکایت می‌کند و سایت کلوب در بین ۱۰ سایت برتر و تعداد دیگری از شبکه‌های اجتماعی علی‌رغم فیلتر بودن در ایران در بین ۱۰۰ سایت برتر ایرانیان قرار دارند. اگر به این‌ها سایت‌های اشتراک فایل و سرویس‌وبلاگ که این‌روزها به سمت شبکه اجتماعی شدن پیش می‌روند را هم اضافه کنیم با رقم قابل توجهی مواجه خواهیم شد.

هرچند آمارهای الکسا ممکن است غیر دقیق و با خطا همراه باشد، اما سایر منابعی که برای سنجش میزان اقبال کاربران دنیای وب به سایت‌های اینترنتی در دسترس است این نتایج را تایید می‌کند. مثلا در اغلب نظرسنجی‌ها درباره سایت‌های مورد استفاده روزانه کاربران اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی در بالای لیست قرار می‌گیرند. یا در دو-سه سال اخیر بخش قابل توجهی از جوایز انتخاب سایت‌های اینترنتی برتر که سالانه اهدا می‌شود به سایت‌های شبکه اجتماعی تعلق گرفته است.

اما دلیل این اقبال گسترده کاربران به شبکه‌های اجتماعی چیست؟ کاربران اینترنتی با حضور در شبکه‌های اجتماعی علاوه بر برخورداری از امکانات شبکه‌سازی و تقویت شبکه‌های دوستی و کاری فعلی و ایجاد شبکه‌های انسانی جدید، امکاناتی که تا پیش از این از طریق سایت‌های مختلف دریافت می‌کردند را یک‌جا در اختیار دارند.
امکاناتی از قبیل ایجاد صفحات و پروفایل‌های شخصی، ساخت وبلاگ‌ها و میکروبلاگ‌ها، جستجوی اینترنتی، اطلاع از اخبار و رویدادها، شرکت در فضاهای گفتگو از قبیل چت‌روم‌ها و فروم‌ها، فضا برای آپلود تصاویر و فایل‌ها و غیره که تا پیش از این کاربران برای استفاده از هر کدام باید عضو سایتی می‌شدند، حال از طریق تنها یک عضویت قابل دسترس است. در نتیجه کاربران اغلب زمان آنلاین خود را به حضور در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهند. به عنوان نمونه براساس آماری که در سایت فیس‌بوک ارائه شده، حدود ۱۵۰ میلیون کاربر فعال این شبکه اجتماعی، روزانه حدود سه میلیارد دقیقه زمان در فیس‌بوک صرف می‌کنند.

البته این تنها یک مدل از ارائه سرویس‌های اینترنتی در سایت‌های شبکه اجتماعی است که سعی در متمرکز کردن فعالیت‌های آنلاین کاربران دارد. از سوی دیگر شبکه‌های اجتماعی تخصصی نیز در حال گسترش در دنیای مجازی هستند. مثلا شبکه‌های اجتماعی با اهداف آموزشی، کاری و تجاری، با موضوعات خاص مثل فیلم، موسیقی، ورزش و غیره این‌روزها در اینترنت علاقه‌مندان مخصوص خودشان را پیدا کرده‌اند. در این حالت نیز شبکه‌های اجتماعی محلی برای تمرکز فعالیت‌های گروه‌ها و جماعت‌های آنلاین به‌حساب می‌آیند.

اقبال کاربران به شبکه‌های اجتماعی روزبه‌روز بیشتر می‌شود و به‌نظر می‌رسد دنیای وب به‌تدریج به‌وسیله این‌سایت‌ها تسخیر خواهد شد. این توجه به سایت‌های شبکه اجتماعی باعث شده سایت‌هایی با کارکردهای متفاوت هم در ساختارشان تجدید نظر کنند و به‌نوعی امکاناتی مشابه شبکه‌های اجتماعی را به مجموعه خدمات‌شان بیفزایند. سرویس‌دهنده‌های اینترنتی از قبیل سایت‌های سرویس‌وبلاگ، سایت‌های اشتراک‌گذاری متن، لینک، عکس، ویدئو و سایر انواع فایل‌های اینترنتی به‌تدریج ساختاری شبیه شبکه‌های اجتماعی پیدا می‌کنند.

در یکی-دو سال اخیر حتی برخی سایت‌های خبری و اطلاع‌رسانی هم با ایجاد امکان عضویت و شبکه‌سازی برای کاربران به نوعی به سمت شبکه‌ اجتماعی شدن پیش رفته‌اند. به عنوان نمونه گزارش سالانه بررسی سایت‌ ۱۰۰ روزنامه‌ برتر امریکایی نشان می‌دهند که در سال ۲۰۰۸ میلادی ۱۰ درصد از سایت‌های روزنامه‌ها امکانات شبکه‌های اجتماعی ارائه کرده‌اند. رقمی که شاید قابل توجه به‌نظر نرسد ولی با گسترش توجه کاربران به شبکه‌های اجتماعی بی‌تردید تا سال آینده رشد چشم‌گیری خواهد داشت. این تغییر و تحول در سایر پایگاه‌های اینترنتی هم اتفاق خواهد افتاد و سایت‌ها اگر خودشان شبکه اجتماعی نشوند، به سمت همکاری با شبکه‌های اجتماعی و ارائه سرویس‌های‌شان از طریق این پایگاه‌ها متمایل خواهند شد چرا که بقای این سایت‌ها در اقبال مخاطبان و اقبال کاربران این روزها به سمت شبکه‌های اجتماعی است.