مروری به برترین وب سایت های ۱۳۹۲ در لیست الکسای ایران
و نگاهی بر جولان جاعلان الکسا در وب فارسی
محمد مهدی مولایی - ابزار اینترنتی الکسا که از سال 1996 آغاز بهفعالیت کرده و بهعنوان مرجعی در حوزه دادههای وب شناخته می‌شود، در سالهای اخیر در فضای وب فارسی به اعتباری بالاتر از آنچه که باید دست یافته است. قابل توجهترین سرویس الکسا، رتبهبندی وبسایتها است که بر مبنای میزان بازدید آنها انجام می‌شود. هرچند که از ابتدای ارائه این سرویس به این رتبهبندی انتقادهای فنی بسیاری وارد بود، اما بهدلیل وجود نداشتن مرجع معتبرتری که امکان مقایسه وبسایتها را فراهم کند، لیست برترینهای الکسا با پذیرش ایرادهای وارده بر میزان دقت آن، از سوی کارشناسان و تحلیلگران وب مورد استناد قرار میگرفت.
از همین رو بود که ما نیز از هفت سال پیش که لیست تفکیکی الکسا برای برترین وبسایتهای هرکشور منتشر شد، با استناد به این لیست گزارش سالانه وضعیت پرمراجعهترینهای وب برای کاربران ایران را منتشر کردهایم.
اما در سه چهار سال اخیر که وب فارسی با رشد قابل توجهی از نظر گردش مالی مواجه شده و گرایش به ارائه آگهیهای اینترنتی از سوی سازمانها و شرکتهای خارج از وب گسترش پیدا کرده، به رتبهبندی الکسا باید بیشتر از قبل با دیده تردید نگریست. مبنا قرار گرفتن رتبه الکسا برای دریافت آگهی بیشتر باعث شده، تلاش برای دستکاری در نتایج این ابزار اینترنتی بهمنظور ارتقای رتبه و به تبع آن کسب سود بیشتر نیز افزایش پیدا کند.
کافی است به فارسی عبارت «افزایش رتبه آلکسا» را در گوگل جستوجو کنید. نتیجه قابل توجه خواهد بود. علاوه بر راهنماها و دستورالعملهایی که نحوه دستکاری و تلقب در آمار الکسا برای بالاتر بردن وب‌سایت را به شما آموزش میدهند، دهها وب‌سایت ریز و درشت نیز در نتایج جستوجو ظاهر میشوند که جعل و تقلب در الکسا را کسبوکار خود قرار دادهاند.
این خدمتدهندگان با دریافت هزینهای از صاحبان وبسایتهای دیگر، با استفاده از تکنیکهای فنیِ جعل بازدیدکننده، رتبه وبسایتها را در لیست الکسا بهصورت تصنعی بالا میبرند. در واقع برخی صاحبان وبسایتها هزینهای را صرف افزایش جعلی رتبه وبسایتشان میکنند و از سوی دیگر با اتکا به رتبه جعلی بهدست آمده از طریق دریافت آگهی (در میان وبسایتهای خصوصی) و یا نمایشِ ارتقا به کارفرما (در میان وبسایتهای سازمانی) درآمد بیشتری را کسب میکنند. این بازی بهظاهر «برد-برد» برای خریداران و فروشندگان «رتبههای جعل شده»، باخت بزرگتری برای وب فارسی است. اتکا به رتبههای جعلی وبسایتها، اعتماد به کارآمدی تبلیغات اینترنتی را در میان کارفرمایان و سفارشدهندگان خدمات وبی کاهش خواهد داد. راه حل چنین مسئلهای نیز استناد کمتر به رتبه الکسا بهعنوان مرجع نهایی و تعیینکننده وضعیت وبسایتهاست.
در گزارش سال گذشته درباره وعده شورای عالی اطلاعرسانی برای راهاندازی «الکسای ایرانی» که در آن «تراز برتری وبسایتها در فیلدها و شاخصهای متفاوتتری از نظر میزان دسترسی، کیفیت، خدمات و کمیت سنجیده شود » سخن گفتیم و ابراز امیدواری کردیم چنین ابزاری راهاندازی شود تا مبنای تحلیلمان قرار گیرد. همچون سایر وعدههای توخالی دولتیها چنین پروژهای هنوز بهثمر ننشسته و بعید بهنظر میرسد بهزودی به نتیجه برسد. در نتیجه برای گزارش سالانۀ ما، همچنان چارهای جز اتکا به نتایج الکسا وجود ندارد. البته این نکته را نیز باید درنظر گرفت که امکان دستکاری و تقلب در وبسایتهای رتبههای بالای جدول محدود است. ممکن است بتوان یک وب‌سایت تازهتاسیس و بی نام نشان را چند روز در میان 1000 وب‌سایت اول ایران وارد کرد، اما رساندن آن به جمع 20تای اول کار چندان سادهای نیست.
با این مقدمه و تاکید دوباره بر اینکه نتایج رتبهبندی الکسا کمتر از گذشته قابل اعتماد و اتکا هستند، و البته براساس همان صورت مسئله قدیمی که متاسفانه هیچ مرجع جایگزینی دادههای لازم برای تحلیل فعالیت سالیانه وب فارسی را فراهم نمیآورد، همانند هفت سال گذشته نگاهی به برترین وبسایتهای ۱۳۹۲ در لیست الکسای ایران داشتهایم. 20 وب‌سایت اول لیست در جدول «1» با مشخصاتشان نشان دادهشدهاند. در جدول «2» نیز 20 وب‌سایت اول در هفت سال گذشته نشان داده شدهاند که امکان مقایسه برترینهای سالهای گذشته را ممکن میکند. برترینها بر اساس وضعیت روزهای پایانی هر سال انتخاب شدهاند و گزارشهای مربوط به هر کدام در پایان سالهای گذشته منتشر شده که در آرشیو مجله قابل دسترس است.
لیست ایران پایان 1392
مرور نتایج جدول «1» نشان میدهد همانند قبل برای ششمین سال متوالی گوگل در صدر جدول بخش ایران در الکسا قرار دارد. صدر این جدول شاهد یک تفاوت قابل توجه است و جایگاه دومی یاهو و سومی بلاگفا که در پنج سال گذشته حفظ شده بود با جابهجایی این دو همراه بوده است. بدین ترتیب در هفت سال گذشته جایگاههای اول تا سوم بین سه وب‌سایت یاهو، بلاگفا و گوگل دستبهدست شده و هیچ وبسایتی دیگری نتوانسته به رقابت صدرجدولی راه پیدا کند.
از سه وب‌سایت نخست که بگذریم و تا رتبه بیستم پایین بیاییم، میبینیم که در میان بیست وب‌سایت نخست، 18 تای آنها سال گذشته نیز در میان برترینها بودهاند. بهعبارتی اگر چند رتبه بالا پایین شدن را در نظر نگیریم، جدول 20 وب‌سایت برتر نسبت به سال گذشته تنها 10 درصد تغییرات داشته است. دو وب‌سایت اسک.دات.کام و میهن.وب.ادز برای نخستین بار وارد لیست 20تای اول شدهاند و در مقابل نسبت به سال گذشته وبسایتهای بانک ملی و پیکوفایل با چند پله سقوط و قرار گرفتن در رتبههای 21 و 23 از لیست 20 تایی خارج شدهاند.
در میان 18 وبسایتی که برای دومین سال پیاپی در لیست برترین ها قرار دارند، قابل توجهترین تغییر مربوط به وب‌سایت «پیوندها» است که از جایگاه ششم به جایگاه چهاردهم رسیده است. وب‌سایت «پیوندها» که بازدید خود را از مسیر فیلترینگ سایر وبسایتها و ارجاع اجباری کاربران ایرانی بدست میآورد پس از اینکه در سه سال پیاپی در میان شش وب سایت اول قرار داشت با سقوط قابل توجهی مواجه شده که شاید بتوان آن را به کم اثرتر شدن سیستم فیلترینگ کشور و گسترش هرچه بیشتر ابزارهای فیلترشکن مرتبط دانست. سایر وبسایتها تغییر قابل توجهی نداشتهاند و همچنان 20 وب‌سایت اول لیست الکسای ایران ترکیی از وبسایتهای اطلاعرسانی، پورتالها، ابزارهای وبلاگنویسی، رسانه‌های اجتماعی و وبسایتهای تجاری است.
منبع: ماهنامه دنیای کامپیوتر و ارتباطات، شماره ۱۳۳، اسفندماه ۱۳۹۲
