سعید ارکان‌زاده یزدی - «هلن توماس» که بیش از 50سال حوزه خبری کاخ‌سفید‌ را پوشش می‌داد، در اواسط سال 2013 در 92سالگی درگذشت. او از دوره ریاست‌جمهوری جان‌اف‌کندی، اخبار کاخ‌سفید‌ را برای یونایتدپرس اینترنشنال پوشش می‌داد و در دوره اوباما بازنشسته شد. هلن توماس یک صندلی ویژه در وسط ردیف اول سالن نشست‌‌های خبری ریاست‌جمهوری در کاخ‌سفید‌ داشت که خبرنگاران حرفه‌ای‌ترین رسانه‌‌های جهان بر آنها می‌نشینند.

آن سوی دنیا،‌ حسن روحانی، در اولین نشست خبری پس از گرفتن حکم رسمی ریاست‌جمهوری، با دردسری روبه‌رو شد؛ مسئولان رسانه‌ای او نمی‌توانستند به همه حدود 80 خبرنگاری که می‌خواستند سوال خود را مطرح کنند، وقت بدهند و ناچار به گزینش بودند. برای همین، خبرنگارانی که نتوانسته بودند سوال خود را مطرح کنند، در انتهای نشست خبری، با صدای بلند به روحانی معترض شدند. رییس‌جمهور هم از پشت همان تریبون به مشاورانش گفت که باید سازوکاری برای نشست‌‌های خبری اندیشید تا خبرنگاران بتوانند سوالاتشان را مطرح کنند و از نشست‌‌‌ها راضی باشند.

نارضایتی از نشست‌‌های خبری ریاست‌جمهوری، مختص به ایران نیست؛ حتی با وجود نظم و دقتی که در نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌ رعایت می‌شود، خبرنگاران آن حوزه نیز از روند نشست‌‌‌ها راضی نیستند. در فوریه 2013، خبرنگاران حوزه کاخ‌سفید‌ توسط انجمن رسمی خود به کاخ‌سفید‌ اعتراض کردند که در یکی از آخر هفته‌‌ها، دسترسی رسانه‌‌‌ها به رییس‌جمهور آمریکا میسر نبوده و خوا‌هان «شفافیت» بیشتر تیم رسانه‌ای اوباما شدند. با این حال، نظمی نسبی در نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌ برقرار است که می‌تواند الگویی شکلی برای نشست‌‌های خبری در ایران باشد البته با محتوایی بومی و ایرانی.

سالن نشست خبری کاخ‌سفید‌، 49 صندلی اصلی دارد که هر صندلی با اسم به یک رسانه تلویزیونی، رادیویی، آنلاین، چاپی یا خبرگزاری اختصاص داده شده است. دو ردیف اول این سالن به بزرگ‌ترین رسانه‌‌های جهان اختصاص دارند و در ردیف‌‌های عقب‌تر، خبرنگاران رسانه‌‌هایی با مخاطب کمتر می‌نشینند. عکاس‌‌‌ها و فیلمبرداران و برخی از خبرنگاران رسانه‌‌های کوچک‌تر هم اطراف صندلی‌‌ها، دوربین‌‌‌ها و قلم‌‌ها را در دست دارند. کاخ‌سفید‌ یک سخنگو دارد که وظیفه‌اش برگزاری نشست‌‌های خبری و ارتباط کل مجموعه ریاست‌جمهوری با رسانه‌‌هاست. می‌توان گفت که تقریبا هرروز، نشست‌‌های خبری با حضور سخنگوی کاخ‌سفید‌ یا معاونان او برگزار می‌شود. سخنگو بسیاری از خبرنگاران حوزه خبری کاخ‌سفید‌ را به اسم کوچک صدا می‌زند و آنها نیز او را به اسم کوچک می‌خوانند؛ این البته جزو ویژگی‌‌های رفتاری آمریکایی‌‌هاست که خیلی خودمانی می‌شوند و مزیتی حرفه‌ای در کار آنها محسوب نمی‌شود. اما همین را می‌رساند که خبرنگاران آنقدر در کار در حوزه خبری خود قدمت دارند که یکدیگر را می‌شناسند. گاهی سخنگو یک خبر یا مصوبه را برای خبرنگاران می‌خواند و بعد سوال و جواب اتفاق می‌افتد یا گاهی از همان اول، پرسش و پاسخ شروع می‌شود. در برخی از همین نشست‌‌های خبری، رییس‌جمهور آمریکا حاضر است و مستقیما به سوالات جواب می‌دهد. متن کامل تمام این پرسش و پاسخ‌ها، روی سایت اطلاع‌رسانی کاخ‌سفید‌ قرار داده می‌شود؛ حتی متن جلسات پرسش و پاسخی که صبح‌های اول وقت، خبرنگاران با سخنگو دارند و حالت غیررسمی‌تری دارند.

خبرنگاران حوزه خبری کاخ‌سفید‌، به صورت تمام وقت در داخل کاخ مستقرند و جای مخصوص به خود را دارند. این خبرنگاران از سال 1914، یک‌سال بعد از اینکه اولین نشست خبری وودرو ویلسون، رییس‌جمهور آمریکا در آن زمان، برگزار شد، دارای «انجمن گزارشگران کاخ‌سفید» هستند و یک بورسیه تحصیلی و چند جایزه ژورنالیستی هم به‌صورت سالانه برگزار می‌کنند. خبرنگارانی که در جلسات خبری کاخ‌سفید‌ شرکت می‌کنند و نیز آنهایی که حوزه ریاست‌جمهوری را پوشش می‌دهند، در این انجمن عضو هستند. همین انجمن است که مشخص می‌کند کدام صندلی از سالن نشست خبری کاخ‌سفید‌ به کدام رسانه اختصاص می‌یابد. قوانینی هم در این زمینه وجود دارد؛ مثلا رسانه‌‌‌ها اجازه ندارند با خالی شدن یک صندلی، بیش از یک ردیف در سالن نشست خبری جلوتر بیایند. وقتی که هلن توماس پس از 50سال بازنشسته شده، صندلی‌اش به آسوشیتدپرس رسید و فاکس‌نیوز از ردیف دوم به ردیف اول منتقل شد.

برای اینکه همه خبرنگاران حوزه کاخ‌سفید‌ نمی‌توانند همراه رییس‌جمهور در همه برنامه‌‌های عمومی شرکت کنند، گروهی کمتر از 10نفر به‌نام «اکیپ خبری» به صورت دور‌ه‌ای در هرروز انتخاب می‌شوند تا برنامه‌‌های عمومی رییس‌جمهور را پوشش دهند و تولیدهای خود را با دیگر همکاران حوزه خبری به اشتراک بگذارند. طبیعی است که اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که آنها همه تولیدات خود را به دیگر همکاران بدهند. فهرست رسانه‌‌هایی که هرروز برنامه‌‌های رییس‌جمهور را پوشش می‌دهند، در سایت کاخ‌سفید‌ می‌آید و این افراد به طور منظم عوض می‌شوند. مثلا در روز ششم‌آگوست 2013، از خبرگزاری‌‌‌ها آسوشیتدپرس، بلومبرگ و رویترز، از آژانس‌های عکس خبری آسوشیتدپرس، رویترز و فرانس‌پرس، از تلویزیون‌‌ها شبکه فاکس، از رسانه‌‌های چاپی نیوزویک و از رادیو‌‌ها ان‌بی‌سی، همراه رییس‌جمهور در داخل کاخ‌سفید‌ بودند. گروهی دیگر نیز در سفری که اوباما به خارج از کاخ‌سفید‌ داشت، حاضر بودند. رسانه‌هایی که بیشتر برای کار در این «اکیپ‌ خبری» شرکت می‌کنند، اولویت بیشتری از سوی انجمن گزارشگران کاخ‌سفید‌ برای گرفتن جای بهتر در سالن نشست خبری دارند. چون رسانه‌‌‌ها باید خودشان هزینه پوشش خبری برنامه‌‌های کاخ‌سفید‌ را بدهند، شرکت در اکیپ‌های خبری مخصوصا برای تلویزیون‌‌ها خرج زیادی برمی‌دارد و به همین دلیل است که تلویزیون‌‌ها در جا‌های بهتری در سالن نشست خبری جای گرفته‌اند. به همین دلیل بود که فاکس‌نیوز در رقابت با بلومبرگ و رادیوی ان‌پی‌آر، برای رفتن به ردیف اول برنده شد.
در هیات مدیره انجمن خبرنگاران کاخ‌سفید‌، همان خبرنگارانی که در نشست‌‌های خبری شرکت می‌کنند، حاضرند. برای دوره 2014 – 2013، رییس این انجمن نماینده روزنامه‌‌های مک‌کلاچی در نشست‌های خبری، نایب‌رییس از شرکت تریبیون، دبیر از شبکه رادیویی امریکن اربن و خزانه‌دار از نیویورک تایمز است. بقیه اعضای هیات‌مدیره هم از روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، رادیوی ان‌پی‌آر، بلومبرگ، سی‌بی‌اس و یاهونیوز هستند. گزارشگران کاخ‌سفید‌، یک سایت غیررسمی هم دارند که در آن «اتفاقات هیجان‌انگیز روزانه و چیز‌های دیگر» را برای هم می‌نویسند.

خبرنگاران کاخ‌سفید‌ نشست‌‌های خبری و فعالیت‌‌های حوزه ریاست‌جمهوری را پوشش می‌دهند. وقتی که نشست‌‌های خبری ریاست‌جمهوری در سالن «جیمز اس‌برادی» کاخ‌سفید‌ – نامیده شده به‌نام سخنگویی که در زمان ریگان تیر خورد - برگزار می‌شود، خبرنگاران که روی صندلی‌‌های مخصوص به خود نشسته‌اند، سوالات خود را خلاصه، بدون لکنت و خیلی جدی می‌پرسند. رییس‌جمهور ایستاده پشت تریبون جواب می‌دهد. گاهی خبرنگاران به شکل این نشست‌‌‌ها معترضند؛ آنها می‌گویند که برخی خبرنگاران به‌قدری که لازم است، سوال‌های چالش‌برانگیز از رییس‌جمهور نمی‌پرسند یا اینکه خبرنگارانی که در دو ردیف جلو سالن می‌نشینند، فرصت بیشتری برای طرح سوالات خود دارند.
برای سال‌‌ها، اغلب نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌، بدون اجازه نقل قول بود اما از زمان آیزنهاور، بیشتر نشست‌‌های خبری، به صورت علنی برگزار می‌شود. اولین روسای جمهور آمریکا در قرن بیستم، نشست‌‌های خبری منظم داشتند اما از دوره آیزنهاور، به جز دوران کارتر، نشست‌‌های خبری رییس‌جمهور زمان مشخصی نداشته‌اند و مشاوران رسانه‌ای کاخ‌سفید‌ ترجیح داد‌ه‌اند که برای رسانه‌‌‌ها انتظار برگزاری نشست خبری ریاست‌جمهوری در یک زمان مشخص را درست نکنند. در دوره کلینتون و بوش پسر، به‌طور متوسط در هرماه دو نشست خبری با رییس‌جمهور برگزار شده بود. در دوران اوباما هم، آمار همین‌طور بوده است.

با وجود فرصت‌‌هایی که روسای جمهور برای حضور در اماکن عمومی و تلویزیون دارند، نشست‌‌های خبری اهمیت سابق خود را از دست داد‌ه‌اند اما همچنان یکی از فرصت‌‌های حضور در عرصه عمومی به‌شمار می‌روند.

برای نمونه،‌ یکی از نشست‌های خبری اخیر اوباما در 9 آگوست، مصادف با 16مرداد، برگزار شد اما بسیاری از منتقدان رسانه‌ای را راضی نکرد چون وقتی که نشست تمام شد، خیلی از منتقدان رسانه‌ای گفتند خبرنگاران کاخ‌سفید‌ هیچ سوال چالشی از رییس‌جمهور نپرسیدند و یک منتقد رسانه‌ای به نام «سیلویو کانتو» هم به طنز گفت که «رییس‌جمهور به سوالاتی که از او پرسیده نمی‌شود، پاسخ نمی‌دهد». او حتی گفت که خبرنگاران کاخ‌سفید‌ با این کار نکردنشان پول‌‌های سردبیرانشان را می‌دزدند و حتی باید از آنها برای نپرسیدن سوال درست و حسابی شکایت کرد. در سال‌‌های اخیر، شام‌های سالانه مجللی که انجمن گزارشگران کاخ‌سفید‌ با حضور روسای جمهور برگزار می‌کند، با انتقادات زیادی روبه‌رو شده است. منتقدان می‌گویند که با این کار‌ها، ژورنالیست‌‌ها بیش از حد به دولت نزدیک می‌شوند.

یکی از مشکلات بزرگی که در نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌ وجود دارد، این است که رییس‌جمهور یا تیم مشاوران مطبوعاتی او تعیین می‌کنند که چه کسی باید سوال بپرسد. دایر‌ه‌المعارف ژورنالیسم (انتشارات سیج، 2009) نوشته است که تلویزیون‌های‌ ای‌بی‌سی، سی‌بی‌اس، ان‌بی‌سی، سی‌ان‌ان، فاکس و نیز خبرگزاری‌های آسوشیتدپرس، رویترز و بلومبرگ، در رتبه اول سوال پرسیدن قرار می‌گیرند و پس از آنها، روزنامه‌‌های سراسری نیویورک‌تایمز، لس‌آنجلس‌تایمز، وال‌استریت‌ژورنال، واشنگتن‌پست و یواس‌ای تودی قرار دارند. پس از آنهاست که هر رییس‌جمهور بنا بر علایقش، رسانه‌‌هایی را برای سوال پرسیدن انتخاب می‌کند؛ مثلا اوباما در اولین نشست‌‌های خبری خود، به یک وبلاگ‌نویس از ‌هافتینگتون‌پست اجازه داد که سوال بپرسد.

اینکه رییس‌جمهور انتخاب کند که چه کسی باید سوال بپرسد، یکی از نقاط‌ضعف نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌ است. در فوریه 2009، اوباما در نشست خبری خود به دنبال خبرنگاران فاکس‌نیوز و ان‌بی‌سی می‌گشت تا سوالاتشان را بپرسند و وال‌استریت ژورنال نوشت که این کار اوباما باعث به‌وجودآمدن این سوال شده که آیا کارکنان رسانه‌ای کاخ‌سفید‌، کسانی را که می‌خواهند سوال بپرسند، از قبل تعیین می‌کنند. همین است که منتقدان را واداشته نشست‌‌های خبری کاخ‌سفید‌ را یک «شو» توصیف کنند. خبرنگاران تلویزیون‌هایی مثل فاکس یا ان‌بی‌سی خیلی بیشتر از خبرنگاران روزنامه‌‌هایی مثل نیویورک‌تایمز یا وال‌استریت‌ژورنال فرصت سوال از رییس‌جمهور را به دست می‌آورند؛ حالا دیگر جای افرادی مثل هلن توماس که روسای جمهور را با سوال‌های خود کلافه و دستپاچه کنند، کمتر در سالن «برادی» در ضلع غربی کاخ‌سفید‌، در حال سوال پرسیدن دیده می‌شوند.

منبع: روزنامه شرق