نام‌هایی مانند سونی، پاناسونیک و شارپ برای همه ما و ساکنان دیگر کشورهای جهان شناخته شده است، چون سالهای زیادی این نام‌ها با محصولاتشان در زندگی روزمره افراد جاری بوده و هستند.
در واقع این شرکت‌ها در سال‌ها و دهه‌های گذشته سهم قابل توجهی از بازار لوازم مصرفی الکترونیک را در اختیار داشته‌اند و در بعضی حوزه‌ها حتی پیشرو بوده‌اند. به این ترتیب بوده است که صنعت لوازم مصرفی الکترونیک از نظر بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران در ژاپن رشد و توسعه پیدا کرده است و به اصطلاح شرکت‌های تولیدکننده ژاپنی سالهای سال تاج پادشاهی این صنعت را به سر گذاشته‌اند. حالا اما این شرکت‌ها از روند رشد تکنولوژی کمی عقب مانده و حتی در سال مالی گذشته دچار ضرر مالی شده‌اند. این شرکت‌های بزرگ و شناخته شده سالهای سال روی طراحی و ساخت محصولات سخت‌افزاری متمرکز بوده‌اند و به عقیده بسیاری همین تولید تک بعدی آنها را دچار شکست کرده است.
«مایکل گارتنبرگ» یک تحلیلگر صنعت تکنولوژی است که به تازگی با سفری به ژاپن در سال 2004 به بررسی اجمالی اولین کتابخوان الکترونیکی شرکت سونی با نام Librie پرداخته است که دارای یک نمایشگر جوهری الکترونیک بود. او بسیار تحت تاثیر قرار گرفت؛ چون متوجه شد که این محصول در واقع پیشروی موجی جدید در صنعت تکنولوژی آمریکا بوده که در نهایت به طراحی و تولید کتابخوان‌های الکترونیکی امروزی شده است. اما مشکل این دستگاه در این بود که نیاز به کامپیوتر برای دانلود کتاب داشت و در آن زمان انتخاب کتاب‌های الکترونیکی بسیار محدود بود. امروزه اما کتابخوان الکترونیک kindle شرکت آمازون حاکمیت مطلق بازار این دستگاه‌ها را در اختیار دارد و عده‌ای بسیار کمی کتابخوان Librie سونی را به خاطر دارند. بعدها سونی دستگاه کتابخوان الکترونیکی بعدی‌اش را هم به بازار عرضه کرد و در حال حاضر با فاصله زیادی از آمازون به عنوان سومین شرکت بزرگ فعال در بازار جهانی این محصولات شناخته می‌شود.
این سناریوی تکراری شرکت‌های الکترونیکی ژاپنی است که در 20 سال گذشته حاکم بازار لوازم مصرفی الکترونیک دنیا بوده‌اند. شرکت‌های ژاپنی سالهای سال توانسته‌اند رقبای دیگرشان را از میدان به در کرده و محصولات سخت‌افزاری پیشرفتهای را از تلویزیون‌های صفحه تخت گرفته تا موبایل‌های هوشمند روانه بازار کنند. با این حال اما در هر مورد شرکت‌های رقیب خارجی همیشه توانسته‌اند با پیشرفتهای سریع‌تر، ترکیب محصولات با نرم‌افزارهای کاربردی و راحت و البته سرویس‌های آنلاین و در نهایت انتخاب و ارائه پیام بازرگانی هوشمندانه‌تری آنها را پشت سر بگذارند. این روند در نهایت شرکت‌های بزرگ ژاپنی را دچار چالش‌های جدی کرده است. شرکت شارپ یکی از این تولیدکنندگان بزرگ ژاپنی است که در یک سال گذشته با بحران مالی و کاهش چشمگیر قیمت سهامش مواجه بوده است. سونی بعد از چهار سال متوالی ضرر مالی، همچنان در حال بازسازی بازارهای از دست رفته‌اش است و در نهایت شرکت پاناسونیک به تدریج در حال باز ماندن از روند همراهی با بازار لوازم مصرفی الکترونیک است. «کازوهیرو تسوگا» رییس هیات مدیره شرکت پاناسونیک در ماه ژوئن گذشته در کنفرانسی درباره بزرگ‌ترین ضرر مالی سالانه این شرکت در تاریخ 94 ساله‌اش گفت: «شرکت‌های ژاپنی همیشه به تکنولوژی و شجاعتشان در ساخت لوازم مصرفی الکترونیک بسیار مطمئن بودند. ما امروز دیدگاه مثبت مصرف‌کنندگان نسبت به محصولاتمان را از دست داده‌ایم.»
شرکت‌های سونی، شارپ و پاناسونیک روی هم رفته در سال مالی گذشته حدود 20 میلیارد دلار ضرر مالی داده‌اند. این ضرر بزرگ با روزهای درخشان اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 که ژاپن در حال تسخیر بازار جهانی لوازم مصرفی الکترونیک بود، تضاد بسیار زیادی دارد. در حالی که اقتصاد ژاپن در آن دوره به سرعت در حال رشد بود، صنعت الکترونیک بازار را با تراشه‌های حافظه، تلویزیون‌های رنگی و ویدئو کاست رکوردرها شکل داد. در همین زمان، اما آزمایشگاه‌های تحقیقاتی شرکت‌های بزرگ ژاپنی گجت‌هایی مانند واکمن، CD و DVD Player را طراحی و تولید کردند که دوره خاصی را در صنعت لوازم مصرفی الکترونیک ایجاد کردند.
حالا، اما شرکت‌های ژاپنی تولید کننده لوازم مصرفی الکترونیک الهام بخش ایده‌ها و طرح‌های شرکت‌های بزرگی مانند اپل، گوگل و شرکت کره‌ای سامسونگ شده‌اند. شکستی که این روزها شرکت‌های بزرگ ژاپنی را درگیر کرده است در واقع ریشه در نیرو و استعداد سنتی آنها یعنی «مونوزوکوری» دارد. مونوزوکوری همان هنوز ساختن اشیا و لوازم است که در نهایت باعث شد این شرکت‌ها تمرکز بیشتری بر طراحی و تولید محصولات سخت‌افزاری داشته باشند. این هنری که منشأ غرور ملی ژاپنی‌ها است، شرکت‌های الکترونیکی ژاپنی را به سمت طراحی و تولید محصولاتی که باریک‌ترین، کوچک‌ترین و سبک‌ترین در دنیا هستند سوق داد. از طرف دیگر، اما این تفکر باعث شد که این شرکت‌های بزرگ از توجه به نیاز و علاقه مردم دنیا به طراحی‌های مدرن و کاربری ساده باز بمانند. به عنوان مثال در مورد کتابخوان‌های الکترونیکی تفاوت بزرگ در این بود که سونی سعی داشت دستگاهش را بفروشد، در حالی که آمازون تلاش کرد کتاب‌های الکترونیکی بیشتری را به فروش برساند و نتیجه این شد که کاربران تمایل بیشتری به خرید کتابخوان kindle و سپس خواندن کتاب‌های الکترونیکی که آمازون در اختیارشان قرار می‌داد، پیدا کنند. «مایکل گارتنبرگ» که یکی از تحلیلگران موسسه تحقیقاتی گارتنر است در این مورد می‌گوید: «حتی اگر کتابخوان الکترونیکی Librie شرکت سونی راهگشای صنعت تولید این محصولات در آینده بود، اما سونی از روند این بازار عقب ماند، چون شرکت‌های رقیب توانستند سرمایه گذاری درستی در این بازار بکنند.» به طور کلی کارشناسان معتقدند که ارزش بالای ین هم تاثیر زیادی بر شکست تدریجی شرکت‌های الکترونیکی ژاپنی داشته است، چون شرکت‌های ژاپنی برای همراهی با بازار تکنولوژی و طراحی محصولات نوآورانه به تولید ملی و در مقابل فروش خارجی متکی هستند. ارزش بالای ین باعث شده است تا سود خالص حاصل از فروش خارجی محصولات الکترونیکی این شرکت‌ها کمتر و کمتر شود.علاوه بر اینها شرکت‌های الکترونیکی ژاپنی در سالهای اخیر نتوانستند خودشان را با روند رشد سریع تکنولوژی همراه کنند و به این ترتیب از تکنولوژی‌های محبوب بازار مانند تلویزیون‌های OLED عقب ماندند تا رقبای کره‌ای‌شان یعنی سامسونگ و ال‌جی بتوانند حاکمیت این بازار را در اختیار بگیرند و حتی برای رونمایی از تلویزیون 55 اینچی OLED خودشان تا پایان امسال برنامه‌ریزی کنند. حالا شرکت کره‌ای سامسونگ علاوه بر بازار تلویزیون، توانسته در زمینه تولید نمایشگر OLED ویژه موبایل‌های هوشمند و تبلت‌ها هم پیشرو باشد.
ندا لهردی
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد
