یک ویژگی کلیدی پیمایش های آنلاین گونه گونی و تنوع آنهاست. بر خلاف دیگر روش های جمع آوری داده که از "روش" می‌توان هم دربارۀ فرآیند نمونه گیری و هم روش جمع آوری داده اطلاعاتی به دست آورد، واژه"پیمایش آنلاین" به قدری گسترده و کلی است که نمی توان ازآن اطلاعات مفید زیادی درباره این که تحقیق چگونه انجام شده است به دست آورد. برای مثال زمانی که به یک پیمایش تلفنی RDD اشاره می‌کنیم، هم می‌توانیم (به طور نسبی) چیزی درباره ی روش نمونه گیری تحقیق بفهمیم و هم نوع جمع آوری داده را در می‌یابیم.

اما چهار چوبها و روش های نمونه گیری زیادی را برای پیمایش های آنلاین می‌توان تعریف کرد. مثلا می‌توان افراد را به محیط آزمایشگاهی دعوت کرد تا این پیمایش ها را انجام دهند یا این که پرسشنامه ها را روی اینترنت قرار داده وتکمیل نمود.

آثار این گونه گونی پیمایش های آنلاین دو دسته اند: نخست آن که تعمیم های کلی و ادعاهای نابجا دربارۀ پیمایش های آنلاین در مقایسه با دیگر روش های جمع آوری داده نابجا و نسنجیده است. از سوی دیگر اطلاعات بسیار بیشتری درباره این فرایند لازم است تا خواننده بتواند درباره کیفیت خود فرآیند و نتایج آن به داوری بپردازد.

مقالات این شماره از مجلۀ" افکار عمومی"[1] به تعدادی از راههایی که اینترنت می‌تواند برای پیمایش و تحقیق مورد استفاده قرار گیرد ـ چه به تنهایی یا درترکیب با دیگر روش ها ـ می‌پردازد.

پیمایش های آنلاین با وجود سابقۀ تاریخی نسبتاً کوتاه تاثیر عمیقی بر روی تحقیقات داشته اند. اولین جستجوگر گرافیکی (NCSA Mosaic) در سال 1992 به بازار آمد. پس از آن در سال 1994 Netscape Navigator و در سال 1995 Internet Explore به بازار آمد. اولین تحقیقات درباره پیمایش های آنلاین در سال 1996 منتشر شد. از آن پس، تقریباً با یک افزایش انفجار گونه در استفاده از اینترنت به طور کلی و شبکه جهانی(World Wide Web) به طور خاص به عنوان ابزاری برای جمع آوری داده ها در پیمایش ها روبرو بوده ایم. (برای یک کتابنامه کامل می‌توانید به سایت WWW.Web SM.org مراجعه کنید. )

آنچه گفته شد به این معنا نیست که ادعاهای ابتدایی مبنی بر این که پیمایش های آنلاین همۀ دیگر روش های جمع آوری داده را مهجور خواهد کرد، اتفاق افتاده است. بلکه باید گفت که توجهات روش شناختی که به سمت پیمایش های بر خط جلب شده است، نسبت به دیگر روش ها (در یک دورۀ زمانی مشابه) بسیار بیشتر بوده است.

این مسئله تا حدی به این دلیل بوده است که هزینۀ نسبتاً پایین پیمایش های بر خط در مقایسه با پیمایش های تلفنی و چهره به چهره آنها را تبدیل به روشی بسیار دست یافتنی تر برای جمع آوری داده نموده است. علاوه بر آن، ذات رایانه ای پیمایش های برخط امکان انجام بسیاری آزمایشها را فراهم کرده و فرآیند جمع آوری داده را سرعت بخشیده است. و این امر باعث افزایش تعداد تحقیقات انجام شده ( با صرفنظر از تبعات مثبت یا منفی آن ) در یک چارچوب زمانی کوتاه تر شده است.

عرصه انجام تحقیقات و پیمایش ها با استفاده از شبکه های اینترنتی در حال دموکراتیزه تر شدن است. افراد زیادی با حمایت های مالی بسیار پایین یا بدون آن و نیز بدون حمایت های علمی آموزشی اکنون در حال جستجوی همکاری دیگر کاربران اینترنت برای انجام پیمایش هستند. از سوی دیگر ظرفیت‌های کلی و فرهنگ خاص فضای مجازی هم انجام این پیمایش ها را تحت تاثیر قرار داده است. کاربران این رسانه در بسیاری موارد خودشان تولید کنندگان محتوا هستند و تنها گیرندگان منفعل اطلاعات نیستند. وبـلاگ ها و شبکه های اجتماعی اینترنتی به در اشتراک گذاشتن اطـلاعات با یکدیگر توسط کاربران در یک مقیاس جهـانی وابسته اند. قابلیت های انجام پیمایش یک ویژگی مشترک نرم افزارهایی است که برای ارتباطات شبکه ای طراحی شده اند. بخاطر ویژگی های مساوات طلبانه وب و نیز سادگی نسبی انجام پیمایش ها بر روی شبکه های مجازی، کنترل محتوا و روش انجام این پیمایش ها اکنون با مشارکت کارشناسان پیمایش و مشتاقان غیر متخصص و غیر حرفه ای در حال انجام است. در همین حال که شبکه های اینترنتی اخبار سنتی وانتشار محصولات دانشمندان را به چالش می‌کشند، پیمایش های بر خط گوناگون افراد غیر حرفه ای به بازسازی محیط اطلاعاتی معاصر (به همراه منابع بیشتر نظام مندگذشته) مشغول هستند.

از برخی جهات این پیشرفت، سودمند است. تحقیقات پیمایشی مدت‌های مدید با یاری پشتیبانان مالی انجام شده و توسط همانها هم محدودیت هایی داشته است: موضوعات و روش هایی که به کار گرفته می شده است، با توجه به علایق و منافع منابع مالی تحقیقات شکل گرفته است. از آنجا که امکانات لازم برای پیمایش های برخط ارزان و در دسترسند، به گستردگی تحقیقات در جهت دربرگیری موضوعات مهمی که معمولاً حمایت منابع و پشتیبانان مالی را دریافت نمی‌کنند کمک خواهد کرد. حتی برای نهادهای همیشگی که پشتیبان انجام پیمایش ها بوده اند ـ بخصوص در بخش های تجاری ـ شبکه های اینترنتی امکانات بالقوه ای برای انجام سـریع وارزان پیمایش ها در موضـوعاتی که (در صورت انجام با دیگر روش های جمع آوری داده) بسیار هزینه بر هستند، فراهم می‌کند.

اما با وجود محبوبیت و فراگیری پیمایش های برخط و ارزشمندی آشکار آنها در انجام تعداد زیادی از پژوهش ها، هنوز مسائل بنیادی درباره این متد مطرح است که کلیدی‌ترین چالش ها درباره آن مربوط به خطاهای معرف بودن نمونه است. در حالی که ما با رشد شدید دسترسی به اینترنت و استفاده از آن در کشور های توسعه یافته و نیز در حال توسعه مواجه بوده‌ایم، اما صرفنظر از سطح واقعی نفوذ اینترنت، هیچ نشانی از کم شدن میزان جمعیتی که بدون دسترسی به اینترنت باقی مانده است، و نیز تفاوت میان آن ها که به اینترنت دسترسی دارند و آنان که دسترسی ندارند دیده نمی شود. به علاوه ذات استفاده از اینترنت، به طور بنیادی با تلفن متفاوت است واین بدان معنی است چارچوب کاربران اینترنت به نحوی که برای نمونه گیری مناسب باشد وجود ندارد و به نظر نمی رسد که در آینده هم وجود داشته باشد. (البته باید توجه کنیم که درباره تلفن نیز با توجه به تلفن های همراه و تلفن های اینترنتی با تغییرات زیادی مواجه هستیم).

در مواجهه با این مشکلات استنباطی دو رهیافت کلی می‌توان ترسیم کرد. اولی رویکرد "شکل محور"[2] است. در این شیوه سعی محقق بر آن است که نمونه هایی منطبق بر شیوه هایی احتمالی نمونه گیری تهیه کند و بدین منظور از دیگر روش ها (همچون RDD) استفاده می‌کند. و هر جا که لازم باشد، برای افرادی از نمونه که دسترسی به اینترنت ندارند، این امکان را فراهم می‌نماید. نمونه این رهیافت در Knowledge Network در آمریکا و نیز در Center datas MESS در هلند دیده می‌شود. اگر چه در جاهای دیگری نیز تلاش‌های مشابهی در حال انجام است.

دومین رویکرد، روش "مدل محور" است که محقق نمونه را از افراد داوطلب شرکت در پیمایش تشکیل می‌دهد. اما پس از آن با استفاده از شیوه های وزن دهی و کنترل متغیرهای جمعیت شناختی به تصحیح خطاهای معرف نبودن نمونه می‌پردازد. (مقاله Disogra و Callegaro ) ونیزمقاله Toepole و Das و Van را در همین شماره مجله ببینید. )

بحث درباره راههای جایگزین استفاده از پیمایش های برخط به منظور ایجاد امکان استنباطهای صحیح وکلی درباره جامعه آماری هنوز وجود دارد. با توجه به تهدیدهای روبه افزایش درباره استفاده از روش شکل محور که از مسائلی همچون میزان بالاتر پاسخگویی پیمایش های چهره به چهره در مقایسه با این شیوه و نیز مسائل مربوط به پیمایش های تلفنی (افزایش تلفن های همراه، میزان رو به افزایش تلفن اینترنتی و کاهش میزان پاسخگویی ) ناشی میشود. به نظر می‌رسد که ‌باید توجه بیشتر به شیوه مدل محور[3] را پذیرفت. با این وجود برای تسهیل ارزیابی های دقیق علمی رویکردهای مختلف به طور جدی به شفافیت نیازمندیم. ادعاهای مالکیت (علمی) و عدم امکان تهیه روش هایی که در هر تحقیق به کار برده شود، مانـعی در برابر ارزیابی های صـحیح و آزاد این جایـگزین ها خواهد بود. که این مسئله نقصانی در حیطه مطالعه پیمایش ها در مدت زمان زیادی از حیات آن بوده است.

اکنون بیش از هر زمان دیگری ما بر این باوریم که به استانداردها و قوانین افشای علمی که در AAPOR ذکر شده است نیاز است که این گونه ارزیابی های علمی را تشویق کند. این مسئله تنها مربوط به پیمایش های برخط نیست و همه انواع جمع آوری داده را در برمی گیرد.

مقاله Toepoel و Das و Van Soet در این شماره از مجله به یکی از نگرانی های مربوط به پیمایش برخط می‌پردازد ـ میزانی که مدت زمان شرکت در پنل کیفیت مشارکت در پیمایش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. (نیز Callegaro وDisogra استانداردهایی را برای میزان پاسخگویی در پیمایش های برخط چه با نمونه داوطلبی و چه با نمونه احتمالی پیشنهاد کرده اند که کار آن ها می‌تواند تهیه استانداردهایی برای ارزیابی کیفیت پیمایش های برخط ـ لااقل درباره میزان پاسخگویی ـ را تسریع کند. ) آنچه به نظر می‌رسد این است که ظاهراً پیمایش های برخط نمی توانند پادزهر و راه حلی برای کاهش میزان پاسخگویی که تمامی روش های جمع آوری داده را تحت تأثیر قرار می‌دهد پیشنهاد کنند در واقع این روش نسبت به دیگر روش ها نقصان بیشتری دارند.

مسئله میزان پاسخگویی در همه انواع پیمایش های برخط، از نمونه های بر اساس لیست[4] گرفته تا نمونه های با روش احتمال[5] و نیز نمونه های با افراد داوطلب[6] را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر نمونه های با افراد داوطلب را در نظر بگیریم آنچه قبلاً از آن به عنوان تعداد بی شمار پاسخگویان مشتاق نام برده می‌شد، اتفاق نیفتاده است. در مقابل، وضعیت (لااقل در آمریکا) به گونه ای است که تعداد زیادی از پیمایش ها با مسئله کاهش مدام پاسخگویان مواجه هستند. که این به نوبه خود ضرورت توجه پررنگ‌تر به گزینشی شدن پاسخگویان در این پیمایش ها را به همراه می‌آورد. میزان پاسخگویان در پیمایش هایی با نمونه افراد داوطلب[7] حتی به میزان بسیار پائین و تک رقمی رسیده است. هم چنین میزان پاسخگویی انباشتی برای نمونه های احتمالی در پیمایش های برخط نیز پائین است اگر چه که در مرحله آخر سرعت تکمیل ممکن است بالا باشد. ( مقاله Callegaro وDisogra ونیز مقاله Malhotra وBailenson را در این شماره از مجله ببینید. )

میزان پایین پاسخگویی هشداری برای مشکلات احتمالی است، اما مسئله دشوار تعریف عدم پاسخ‌گویی سئوالات در پیمایش های برخط است که هنوز در ابتدای راه است. کار زیادی لازم است تا آثار گزینشی بودن نمونه ها و تعریف و میزان آن تخفیف داده شود.

در سال های اخیر پیمایش های برخط با روش های چند گانه[8] توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است. اگر هدف این است که میزان پاسخگویی را به طور کلی افزایش دهیم، تحقیقات اخیر آن را تائید نمی کند. بدین معنا که اگر برای پاسخگویان امکان انتخاب روش را فراهم کنیم به نظر نمی رسد که میزان پاسخگویی به طور کلی افزایش یابد. اگر چه که این روش باعث افزایش میزان پاسخگویی به پیمایش در مقایسه با روش برخط به تنهایی[9] می‌شود.

به عبارت دیگر، اگر هدف محقق کاهش هزینه ها از طریق اضافه نمودن روش برخط به پیمایش از نوع دیگر باشد و نیز اگر هدف افزودن میزان پوشش افراد از طریق یک جایگزین به پیمایش از نوع برخط باشد، روش ترکیبی[10]می تواند این اهداف را تحقق بخشد. (مقالهRookey را در این شماره ببینید. ) اما در مقابل روش های ترکیبی نمی توانند راه حلی برای کاهش همیشگی میزان پاسخگویی باشند. با استفاده از روش های ترکیبی مطالعاتی دربارۀ مقایسۀ روش ها با یکدیگر و با روش پیمایش برخط انجام شده است. مقالۀ Heerweg وLooveldt در این شماره از مجله به مقایسۀ کیفیت پاسخ هایی که از پیمایش های برخط و دیگر روش ها (چهره به چهره و CATI وIVR) به دست می‌آیند پرداخته و نقاط ضعف و قوت داده های حاصل از پیمایش برخط را مطالعه کرده اند.

در پی تمرکز بر خطاهای اندازه گیری یا کیفیت داده ها، توجه تحقیقی قابل توجهی به مسئله طراحی ابزار پیمایش برخط انجام شده است. در واقع یکی از نقاط قوت و فواید روش برخط نوع طراحی آن است. وب به عنوان ابزاری برای پیمایش، نقاط قوت بسیاری دارد. (مقاله Malhotra وDelavande وRohwedder ونیز مقاله Galesic در این شماره از مجله چندین راه را که از طریق آنها آزمودن پیمایش های برخط ما را درباره مبناهای پاسخگویی مطلع می‌سازد مطرح کرده اند.

این تحقیق پیشنهاد می‌کند که در پیمایش برخط راههای جالب و جذاب زیادی برای افزایش کیفیت پرسش سؤالات و فرایند پاسخگویی و نتایج بدست آمده وجود دارد. در مواردی که چالش های معرف بودن در تحقیق کمتر وجود دارد، پیمایش های برخط امکانات زیادی برای پرسش سؤالات با راههای جدید فراهم می‌کند. طبیعت تصویری و تعاملی وب در کنار آسانی تصادفی سازی و کنترل ارائه محرک به این معناست که محققان خواهند توانست به شیوه کارآمدتری اطلاعات را از پاسخگویان به دست آورند. (مقالۀ Delevande وRohwedder وBailenson در این شماره از مجله نمونه ای از این امکانات جذاب است. )

تحقیقات برخط امید و انتظارات عده ای از محققان و نگرانی عده ای دیگر را زنده کرده است. بعضی ادعا می‌کنندکه پیمایش های برخط جایگزین دیگر روش های جمع آوری داده خواهند شد (بخصوص پیمایش های تلفنی). عده ای دیگر پیمایش های برخط را عاملی برای از بین رفتن و یا کاهش انسجام و نظام مندی پیمایش ها و یا حتی از بین رفتن کلی پیمایش ها می‌دانند.

هیچکدام از این دو حد غایی هنوز اتفاق نیفتاده اند. پیمایش های آنلاین همچون دیگر روش های جمع آوری داده نقاط قوت و ضعف خود را دارند. بیشتر تحقیقات در چندین سال گذشته بر تعریف و مشخص کردن این نقاط قوت و ضعف و نیز جستجوی راه حل هایی برای غلبه بر نقاط ضعف و بهره برداری از نقاط قوت متمرکز بوده است.

حوزه هایی از تحقیق وجود دارند که در سالهای نزدیک آینده بیشتر مورد توجه قرار خواهند گرفت. نخست همانطور که ذکر شد توجه بسیاری به چالش های استنباطی که همه ی روش های پیمایشی در جوامع رو به تغییر با آن مواجهند جلب شده است. نکته دیگر این که وب و فضای مجازی به خودی خود در حال تغییر است.

ما نیاز داریم که بسنجیم که این مسئله برای پیمایش های سنتی چه نتایجی خواهد داشت و چگونه ما می‌توانیم از تعامل روبه افزایش موجود در فضای وب برای بهینه کردن سنجس ها و تحقیقاتمان استفاده کنیم.

نکته دیگری که به این مسئله مربوط است حرکت روبه افزایش به سمت استفاده از ابزارهای متحرک متصل به شبکه های اینترنتی است. تمایز میان یک تلفن و یک جستجوگر اینترنتی به سرعت در حال ناپدید شدن است. تحقیقات بیشتری لازم است که در این زمینه انجام شود، نه فقط بر روی چالش هایی که این ابزار و وسایل برای طراحی ابزار پژوهشی به وجود می‌آورند بلکه برروی فرصتهایی که این وسایل جدید فراروی مسیر جمع آوری داده ها فراهم می‌کنند. فرصتهایی که بر خلاف روش های سنتی نه محدود به زمانند و نه مکان.

این امکان که عمل جمع آوری داده را به صورت روزانه انجام بدهیم، یا پیمایش ها را در پاسخ به آنچه پاسخگو انجام داده است هدایت کنیم و اموری مانند این ها چشم اندازی بسیار هیجان انگیز در مقابل تحقیقات با روش پیمایش برخط ترسیم کرده است.

مشخصات متن اصلی:

WEB SURVEY METHODS : INTRODUCTION

Mike P. Couper

Petter V.Miller

Public Opinion Quarterly. Vol. 72, No 5, 2008,pp.831-835

[1] Public opinion quarterly

[2] designe based

[3] model - based

[4]list-based

[5] probability-based

[6] volunteer panels

[7] opt-in

[8] Mixed-mode

[9] Web-only

[10] Mixed-mode

منبع: مرکز آموزش و پژوهش موسسه همشهری
میک کوپر و پیتر میلر
ترجمه زهره علی‌خانی