شبکه‌های اجتماعی یک موقعیت برآمده از مجموعه مناسبات اجتماعی امروز هستند به‌طوری که انسان امروز به این مناسبات ارتباطی نیاز دارد و از طریق رسانه‌های اجتماعی می‌تواند در تولید محتوا مشارکت داشته و آن را سامان دهد.

به گزارش ایسنا، حسن نمک‌دوست تهرانی - مدیر مرکز آموزش و پژوهش همشهری - در مراسم بزرگداشت روز جهانی حقوق بشر که در کمیسیون حقوق بشر اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: اگر آزادی بیان را یکی از سنگرهای اصلی حقوق بشر بدانیم، می‌توان گفت که اساسا رسانه‌ها از روز اول با مفهوم حقوق بشر محشور بودند.

وی اظهار کرد: نخستین کاتالوگ‌هایی که در دنیا منتشر شده توسط کلیساها و با نام کاتالوگ کتاب‌های ممنوعه انتشار یافت. از این زمان اتفاقی رخ داد که در تاریخ رسانه‌ها به آن "دو راهی مستبدین" می‌گویند و به این صورت بود که مجبور بودند لیست‌های کتاب‌های ممنوعه را منتشر کنند تا اعلام شود انتشار یکسری از کتاب‌ها جرم است اما با همان انتشار لیست به مردم بازگو می‌کردند که کتاب‌هایی وجود دارند که به صورت پنهانی می‌توان آن‌ها را مطالعه کرد. درواقع این دو راهی از همان ابتدا متولد شد.

وی درباره پیدایش رادیو بعد از انتشار کتاب هم گفت: پیدایش رادیو برای این بود که ارتباط‌های نظامی را ساماندهی کنیم؛ در حال حاضر اصطلاحی به نام "هکر" وجود دارد و در آن زمان این اصطلاح با نام "هم" وجود داشت. در واقع "هم‌ها" رادیوبازهایی بودند که دستگاه‌هایی را درست کرده و برروی فرکانس‌هایی که ارتش‌ها با هم داشتند، می‌رفتند و با گوش دادن به آن فرکانس‌ها و با استفاده از آن پیامی را منتقل می‌کردند؛ این همان کاری است که در حال حاضر به آن هک می‌گوییم.

مدیر مرکز آموزش و پژوهش همشهری تاکید کرد: اساسا تاریخ تحول رسانه‌ها، تاریخ تحول جامعه‌هاست درواقع این دو مقوله را به هیچ وجه نمی‌توان از هم جدا کرد. یک رسانه را نمی‌توانیم "فهم" کنیم اگر مناسبات اجتماعی را که آن رسانه در آن متولد شده است را فهم نکنیم.

نمک‌دوست با اشاره به دهه 1980 که نام اینترنت در آن پدیدار شد، ادامه داد: در دهه 1990 اسم اینترنت فراگیر می‌شود و انسان دهه 80 و 90 انسان بی‌قراری است که خواهان اتفاقات جدی در مناسبات میان‌فردی و جهانی است.

وی تصریح کرد:‌ در دهه 90 با فروپاشی دیوار برلین و استبداد نوی شوروی مواجه می‌شویم و درواقع در این دوره‌هاست که اینترنت پدیدار می‌شود.

او ادامه داد: در اواخر دوره قرون وسطی و آغاز دوره مدرن و آغاز رنسانس، چاپ را داریم که بیانگر خستگی مردم از ادبیات اقتدارگرایانه‌ای است که یا کلیسا یا پادشاه در پشت آن قرار داشتند.

مدیر مرکز آموزش و پژوهش همشهری خاطرنشان کرد: در دهه 80 و 90 میلادی هم پدیداری رخدادهای اجتماعی را مشاهده می‌کنیم که معنای خلاصه شده آن بازتعریف انسان از خود و مناسباتی است که با انسان‌های دیگر دارد. بر این اساس است که می‌گوییم اینترنت همانند کتاب است که رسانه عصر گذشته بوده و اکنون رسانه این عصر است.

وی یادآور شد: ما کلمه اینترنت را اوایل دهه 1370 شنیدیم و در سال 71، ای‌میلی ارسال می‌کردیم که دو روز بعد جواب آن به دست ما می‌رسید؛ در 20 سال اخیر به جز اینترنت، کلمه‌هایی مانند وب سایت، وبلاگ، سوشیال ‌نت‌ورک، روزنامه‌نگاری شهروندی و رسانه اجتماعی را هم شنیده‌ایم.

نمکدوست گفت: به دلیل اینکه این فناوری، اطلاعات تازه‌ای را به ما می‌داد و انسان جستجوگر دنبال راه‌حل‌هایی بود که بتواند از این فناوری جدید برای برقراری ارتباط بیش‌تر و بهتر استفاده کند، باید گفت که اوج این اتفاقات در دو مفهوم سوشیال مدیا و سوشیال نت‌ورک بود.

او تصریح کرد: رویکرد سوشیال مدیا و سوشیال نت‌ورک یک رویکرد انتقادی، عملی و کامل نسبت به رسانه‌های جریان اصلی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات بزرگ است. درواقع زمانی که رسانه‌های اصلی نتوانند جوابگوی نیاز مردم باشند، مردم رسانه خود را پیدا می‌کنند.

وی با اشاره به تفاوت رسانه‌های اجتماعی با شبکه‌های اجتماعی گفت: تفاوت عمده این رسانه‌ها این است که اقتدار بر آن‌ها حاکم نیست؛ در رسانه‌های اقتداری ما یک پیام داریم که می‌خواهیم آن را از یک مجرا به تعداد زیادی از افراد ارسال کنیم.

مدیر مرکز آموزش و پژوهش همشهری با اشاره به تاریخ فناوری خاطرنشان کرد: فناوری زاده جامعه است؛ هیچ فناوری نیست که در بستر اجتماعی متولد نشده باشد و تعبیری که برای فناوری به کار می‌رود این است که مانند تولد نوزاد انسان است؛ بنابراین باید گفت فناوری قبل از اینکه به جامعه‌ای وارد شود، با خود چیزهای جدیدی را به همراه دارد اما از آن جامعه هم به شدت تاثیر می‌گیرد و به همین دلیل است بعضی از فناوری‌ها در یک جامعه یک طور رفتار می‌کنند و در جامعه دیگر رفتار دیگری دارند.

نمک‌دوست تاکید کرد: شبکه‌های اجتماعی هیچ خطر اجتماعی ندارند، اگر اشکالی هم وجود دارد در مناسبات اجتماعی ماست و اساسا رسانه‌ها از مناسبات و تحولات اجتماعی هستند تا بتوانند به نیازهای جامعه پاسخ بدهند.

وی گفت: اینکه گفته می‌شود رسانه‌ها و مطبوعات عامل تفرقه در جوامع هستند، یکی از سخیف‌ترین عناوین انتسابی به مطبوعات است؛ درواقع سیاسیون زمانی که می‌خواهند امیال خود را در مطبوعات به جای احزاب اعمال کنند، باعث تفرقه می‌شوند.

مدیر مرکز آموزش و پژوهش همشهری در پایان اظهار کرد:‌ تمام تحولات رسانه‌یی، تحولات بسیار عادی و طبیعی و مبتنی بر خواست‌ها، نیازها و اراده‌های انسان‌ها بوده و تحمیلی، تزریقی و تحکمی نیستند و یک اتفاق بسیار نرم و طبیعی رخ داده است.

شکرخواه: رسانه‌های آنلاین جریان یک سویه ارتباط را دوسویه کرده‌اند

یونس شکرخواه در نشست «رسانه های اجتماعی و پیشبرد حقوق بشر؛ چالش‌ها و فرصت‌های رویاروی کشورهای در حال توسعه» که به مناسبت روز جهانی حقوق بشر در کمیسیون حقوق بشر اسلامی برگزار شد، با تاکید بر انتخاب واژه مناسب، به بحث در زمینه چهار دسته رسانه‌های چاپی، الکترونیک، دیجیتال و آنلاین پرداخت.

این استاد ارتباطات معتقد است: در ایران روی رسانه‌های چاپی به خوبی کار شده و قوانین خوبی نیز به تصویب رسیده است اما به نظر می‌رسد در این قوانین «نبایدها» بیشتر از «بایدها»ست. حوزه دوم رسانه‌های الکترونیک هستند که رادیو و تلویزوین را دربرمی‌گیرد.

وی با اشاره به اینکه حوزه سوم رسانه‌های دیجیتال هستند که الزاما آنلاین نیستند، خاطرنشان کرد: برای یک حقوقدان دانستن تفاوت این رسانه ها مهم است. هر رسانه‌ای که محتوای صحبت را به صفر و یک تبدیل کند دیجیتال محسوب می‌شود.

شکرخواه ادامه داد: رسانه‌های دیجیتال زمینه ورود به رسانه‌های آنلاین است. عده‌ای به درست یا غلط اینترنت را معادل آنلاین می‌گیرند درحالی که ممکن است خیلی جاهای اینترنت هم آنلاین نباشد، رسانه‌های آنلاین جریان یک سویه ارتباط را به دوسویه تبدیل کرده‌اند.

وی در ادامه توضیح داد: ارتباطات بین فردی ارتباطات چهره به چهره و افقی است در حالی که در رسانه‌های جمعی ارتباطات عمودی مطرح است و جای فرستنده و گیرنده قابل عوض شدن نیست. این نوع ارتباط، گسترده و انبوه است اما در سراسر وب جای گیرنده و فرستنده قابل تعویض است. همه می‌توانند برای همه محتوا تولید کنند.

این استاد ارتباطات در ادامه درباره فیس بوک به عنوان یک فراهم کننده محتوا (content provider ) صحبت کرد و به طرح این سوالات پرداخت که چطور به یک شبکه اجتماعی پیشنهاد خرید 15 میلیاردی داده می‌شود؟ در حالی که آگهی‌های این شبکه بسیار محدود است چطور هزینه‌هایش تامین می‌شود؟ چرا پتانسیل یک شبکه اجتماعی تا این حد بالا می‌آرود؟

وی در پاسخ به این سوالات به موضوع مارکتینگ و استفاده‌های مختلف از داده‌های کاربران شبکه اشاره کرد و گفت: قیمت این شبکه ها به خاطر پتانسیل بسیار بالایی که از نظر مارکتینگ (بازاریابی) ایجاد می‌کنند بالا می‌رود.

وی با اشاره به مباحث مطرح در خصوص نقش شبکه‌های اجتماعی در انقلاب‌ها خاطرنشان کرد: یک کارشناس ارتباطات می‌داند رسانه‌های اجتماعی چه نقشی در پیام رسانی و در عین حال در ایجاد سکوت ایفا می‌کنند.