هفته‌نامه‌ی عصر ارتباط - حضور فعال و گسترده جوانان چینی در شبکه‌های اجتماعی توجه بسیاری از جامعه‌شناسان را در سراسر جهان به خود جلب کرده‌است.

نارضایی از وضع موجود و نبود رسانه‌های خصوصی در چین باعث شده است شبکه‌های اجتماعی به یک مدیوم انقلابی در دست جوانان معترض چینی تبدیل شود که حق خود را از سیاست و اقتصاد این کشور می‌خواهند؛ کشوری که با رشد اقتصادی سالانه هشت درصدی به یکی از قطب‌های جهان امروز تبدیل شده است.

«یانگ لان» یک زن تاجر و شو من چینی که به «اوپرای چین» معروف است در سخنرانی‌ای که متن کامل آن را می‌توانید در وب‌سایت Ted.com بیابید، نگاهی جامع دارد به نسل جدید چین از دریچه شبکه‌های اجتماعی.

او با بررسی شرایط اجتماعی و اقتصادی در چین زندگی و مشکلات نسل جدید را واکاوی کرده و تلاش می‌کند این مساله را بررسی کند که نسل جدید با مدیوم جدید خود که همان شبکه‌های اجتماعی است چگونه می‌تواند سرنوشت خود را در دست گرفته و منشاء اثر شود.

تبعات ناگوار یک پست ساده

او بحث خود را با یک پست دختری چینی در مایکروبلاگر نسخه چینی توییتر آغاز می‌کند که جنجال فراوانی ایجاد کرد. این دختر در یک پست عادی با انتشار تصویری از خود در کنار یک خودرو لوکس اعلام کرد وی مدیر کمیته صلیب سرخ چین است. این پست با واکنش نهادهای اجتماعی و دولتی چین مواجه شد، طوری که تحقیقاتی در این زمینه آغاز شد و بحث‌های فراوانی در فضای مجازی درباره اخلاق مجازی بین کاربران درگرفت. به گفته خانم لان این پست ساده نشان می‌دهد که یک بی‌اعتمادی و شکاف گسترده بین مردم و نهادهای دولتی وجود دارد.

او البته افزود از همین پست می‌توان متوجه قدرت و تاثیرات عمیق شبکه‌های اجتماعی نیز شد.

لشکر بزرگ کاربران چینی

او سپس به رشد حیرت‌انگیز تعداد کاربران اینترنتی در چین اشاره کرد و افزود: مایکروبلاگ در سال 2010 رشد فراوانی داشت و تعداد کاربران آن در این سال دوبرابر و تعداد ساعاتی که در آن صرف شد سه‌برابر شد.

بر اساس آخرین آمار، وب‌سایت‌های «سینا» و «تنسنت» که در واقع دو پورتال خبری در چین هستند، در سال 2010 هر کدام به ترتیب 140 میلیون و 200 میلیون کاربر داشته‌اند.

این آمار همچنین حاکی است که 80 درصد از کاربران مایکروبلاگ افراد جوان هستند (زیر 30 سال)،لان گفت: با توجه به اینکه رسانه‌های سنتی تحت کنترل دولت هستند شبکه‌های اجتماعی یک مفر محسوب می‌شوند و با توجه به اینکه مفر دیگری برای بیان احساسات و افکار وجود ندارد این شبکه‌ها اغلب بسیار قدرتمند و بعضا خشن هستند. بنابراین مایکروبلاگ یک منشاء خوب برای شناخت نسل جدید در چین است.

شرایط ناگوار جوانان

به گفته لان، بیشتر جوانان چینی در دورانی به دنیا آمده‌اند که سیاست تک‌فرزندی حاکم بوده است. با توجه به اینکه بسیاری از خانواده‌های دوستدار پسر، جنین دختر را سقط می‌کردند تا فرزند پسر داشته باشند، اکنون شاهد افزایش چشمگیر پسران بر دختران هستیم (حدود 30 میلیون). این مساله هرچند برای جامعه خطرناک است اما با توجه به اینکه ما در عصر جهانی شدن زندگی می‌کنیم، آنها می‌توانند برای انتخاب همسر سراغ اتباع دیگر بروند.

لان افزود بیشتر جوانان چینی از تحصیلات خوبی برخورداند. درصد بیسوادی در میان آنها زیر یک درصد است اما این نسل با یک نسل پیر مواجه است که بر اساس یک سنت چینی باید از آنها حمایت کند. کسب درآمد در چین آسان نیست.

رقابت سنگین است. همه جوانان مجبورند به حقوق کم رضایت دهند و در فضاهای محدود با حضور افراد مختلف کار کنند. آنها برای خرید آپارتمان جهت تشکیل خانواده مجبورند 30 سال کار کنند، در حالی که در امریکا پنج سال کار برای تهیه یک آپارتمان کفایت می‌کند. در این میان پدیده‌ای به اسم مهاجرت روستاییان به شهر نیز وجود دارد. از 200 میلیون مهاجر در شهرهای بزرگ چین 60 درصد جوان هستند.

این افراد با تبعیض‌های فراوانی مواجه هستند. اخیرا در گزارش‌ها اعلام شد که 13 نفر از کارگران یک کارخانه در چین در اعتراض به وضع ناگوار کار و زندگی دست به خودکشی زدند. وجود شکاف و نابرابری بین فقرا و ثروتمندان باعث ایجاد نفرت طبقاتی در چین شده است. مروری بر محتویات شبکه‌های اجتماعی این نفرت را به خوبی به نمایش می‌گذارد.

مطالبات جوانان چینی در شبکه‌های اجتماعی

به گفته لان، اصلی‌ترین مطالبات جوانان چینی در شبکه‌های اجتماعی را «عدالت اجتماعی» و «مسوولیت‌پذیری دولت» تشکیل می‌دهد. لان افزود: دولت چین که با دقت محتویات شبکه‌های اجتماعی را رصد می‌کند متوجه این نارضایی شده و تاکنون اقداماتی را برای اصلاح ساختار قانونی و تفویض برخی اختیارات به مقام‌های محلی آغاز کرده است.

از دیگر دغدغه‌های جوانان چینی در شبکه‌های مجازی مشکلات عمومی مثل آلودگی هوا و آلودگی غذایی است. وقتی مسائلی از این دست مطرح می‌شود، جوانان چینی هیچ ابایی از طرح اعتراضات خود به عملکرد دولت ندارند و صریحا اقدام به انتقاد می‌کنند.

داشتن نقش بیشتر در سیاستگذاری از دیگر خواسته‌های جوانان چین است. آنها معتقدند در تدوین قوانین به آنها توجهی نمی‌شود اما آنها برخلاف نسل قبل حاضر به پذیرش این شرایط نیستند و صریحا خواستار تغییر برخی ساختارهای قانونگذاری هستند.

اما یک ویژگی جالب توجه در میان نسل جدید چین، تجمل‌گرایی است که به گفته خانم لان بسیار شوک‌آور است. او افزود: در چند سال آینده چین از لحاظ تجمل‌گرایی امریکا را نیز پشت سر خواهد گذاشت. جالب اینکه نیمی از جوانان چینی که به تجمل‌گرایی روی آورده‌اند حقوق ماهیانه‌ای کمتر از دو هزار دلار امریکا دارند. آنها تجمل‌گرایی را بخشی از هویت و شان اجتماعی خود می‌دانند.

اما اینترنت و شبکه‌های اجتماعی صرفا ابزاری برای ابراز اعتراض برای جوانان چینی نیست. خانم لان معتقد است بر اساس تحقیقات صورت‌گرفته جوانان چینی از این مدیوم برای اقدامات خیرخواهانه و اجتماعی نیز استفاده می‌کنند که نمونه بارز آن تشکیل گروه‌های حامی حقوق حیوانات است.