دویچوله - پیشنهاد محتوا بر مبنای سابقه‌ی وب‌گردی هر کاربر روز به روز گسترده‌تر می‌شود. اما آیا می‌توان سلیقهی هر کاربر را فقط با تعداد لایک‌ها و جست‌وجوهای او سنجید؟
تا همین چندسال قبل، از هرکجای دنیا که به اینترنت وصل شده و در موتور جست‌وجوگر «گوگل» موضوعی را جست‌وجو می‌کردید، نتیجه‌هایی که در اختیارتان قرار می‌داد یکسان بود. اما حالا دو کاربر از دو نقطه‌ی جغرافیایی مختلف جهان، اگر یک موضوع یکسان را جست‌وجو کنند با نتیجه‌هایی گاه کاملا متفاوت روبرو می‌شوند. فقط هم تاثیر مکان جفرافیایی نیست که این نتیجه‌ها را تغییر می‌دهد، گاه دو کاربر از نقطه‌ی جغرافیایی مشخص هم وقتی موضوع یکسانی را جست‌وجو می‌کنند با نتایج تا حدی متفاوت مواجه می‌شوند.
جست‌وجوگرهایی مثل «گوگل» حالا بنا به سابقه‌ی وب‌گردی کاربران و تخمین سلیقهی او، نتایجی که فکر می‌کنند "باب میل" کاربر باشد، در اختیار او می‌گذارند. از وقتی شبکه‌های اجتماعی هم پا گرفته و رونق یافتند، وضعیت از این هم پیچیده‌تر شد. برخی از ابزار و افزونه‌های شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های وب.۲ اینترنت را هرچه بیشتر "کاربر محور" کرده و وب‌گردی هرکس را بنا به سلیقه‌ای که از کاربر تخمین زده است، هدایت می‌کند.
شرکت‌های بزرگ اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی محبوب هدف چنین اقدامی را آسان‌تر کردن روند دسترسی به آنچه هر کاربر به آن علاقه‌مند است می‌دانند. اما آیا این تنها روی سکه است؟
اینترنت در دستان تبلیغات
نگاهی گذرا به شناسه‌های کاربری کاربران در شبکه‌های اجتماعی مثل «فیس‌بوک» و «توئیتر» حجم بالای حضور تبلیغات را به خوبی نشان می‌دهد. بسیاری از این تبلیغات نزدیک به سلیقهی هر کاربر معرفی و در معرض دید او قرار می‌گیرد.
الی پاریسر، نویسنده‌ی کتاب «فیلترینگ حبابی: آنچه اینترنت از معرض چشم شما دور نگاه می‌دارد» این فیلتر هوشمندانه را " فیلترینگ حبابی" می‌نامد و می‌گوید شرکت‌های بزرگ اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی بزرگ از این نوع فیلتر هوشمندانه برای هرچه بیشتر عرضه کردن تبلیغات و ترغیب کاربر به خرید محصولاتی که به سلیقه و علایق او نزدیک است، بهره‌مند می‌شوند.
الی پاریسر که از گردانندگان اصلی «موو آن دات کام» است که از اولین وب‌سایت‌هایی است که پیشگان کمپین‌های سیاسی در اینترنت و استفاده از اینترنت برای عمل سیاسی است، می‌گوید هرچند این نوع ارائه محصولات و نتایج وب‌گردی به کاربر در کوتاه‌مدت ممکن است باب میل کاربر باشد و وب‌گردی را تسهیل کند، اما در دراز مدت کاربران را از وقایع، تحولات و اتفاق‌های دیگر نت که نزدیک به علایق او نیست جدا کرده و سلیقه مخاطب را گسترش نمی‌دهد.
آنچه درباره‌ی «فیلترینگ حبابی» حائر اهمیت است، مخفی بودن آن است. کاربران نمی‌دانند چطور نتایجی که بعد از جست‌وجو در «گوگل» در صفحه‌ی کامپیوترهایشان ردیف می‌شود، با کاربر دیگر متفاوت است. این روند به تدریج گسترده‌تر شده و انگار کاربران اینترنت از هم دورتر و تجربه‌ی وب‌گردی هریک از هم متفاوت‌تر می‌شود.
کارشناسان ابراز نگرانی می‌کنند که گسترش این روند، سلیقهی کاربران را محدود نگه داشته و لذت کشف یک وب‌سایت، ایده یا مقاله‌ی تازه را که ممکن است دریچه‌ای تازه برای کاربر باشد را از بین می‌برد. برخی دیگر از این هم فراتر می‌روند و میـگویند ادامه‌ی این روند در اینترنت، مردم را عادت می‌دهد که کم‌کم تنها آنچه را دوست دارند ببینند، بخوانند یا بشنوند و این برای فرهنگ و روحیه دموکرات آسیب‌رسان و مضر است.
«فیس‌بوک» برای شما تصمیم می‌گیرد
محبوب‌ترین و پرطرفدارترین شبکه‌ی اجتماعی یعنی «فیس‌بوک» شاید بیشتر از هر شبکه‌ی اجتماعی دیگری پر از تبلیغات باشد. کارشناسان می‌گویند شیوه‌ی فیلترینگ حبابی «فیس‌بوک» بر مبنای محتوایی است که هر کاربر لایک زده است. «فیس‌بوک» بنا به این لایک‌ها تبلیغاتی که احتمالا باب‌میل کاربر خواهد بود را به او ارائه می‌کند.
برخی کارشناسان می‌گویند این شیوه سهل‌انگارانه است و کاربران بیشتر مطالبی را که طنز است و اسباب خنده یا عکس‌های جالب و بامزه را لایک می‌زنند. اما این به این معنا نیست که برای مثال اخبار کشتار در سوریه برای آن‌ها مهم نیست، کاربران خیلی ساده اخبار تلخ و دردناک را کمتر لایک می‌زنند چرا که دکمه‌ی «لایک» در خود نوعی تایید و ابراز خرسندی دارد که معطوف اخبار کشتار و خون‌ریزی و دیکتاتوری نیست؛ اما چیزی از اهمیت این اخبار یا علاقه کاربر به پیگیری این اخبار را کم نمی‌کند. حالا «فیس‌بوک» برمبنای همین لایک‌هایی که لزوما تصویر درستی از سلیقهی کاربر ارائه نمی‌کند، محتوا را دست‌چین کرده و در معرض دید کاربر قرار می‌دهد.
الی پاریسیر در کتاب خود می‌گوید «فیس‌بوک» حتا وقتی می‌خواهید کسانی را به لیست دوستان خود اضافه کنید که هیچ دوست مشترکی ندارید و دیدگاه‌‌های مخالف یکدیگر را در توضیح درباره‌ی خود نوشته‌اید، به شما اجازه نمی‌دهد و از شما می‌پرسدآیا اصلا این فرد را می‌شناسید یا نه؟ و اگر جواب نه باشد، حق دوستی با او را از شما سلب می‌کند. انگار که «فیس‌بوک» می‌خواهد به شما بگوید «ما بهتر از تو می‌دانیم و بهتر برایت تصمیم می‌گیریم.»
