احسان پوری با اشاره به تعریف هابرماس از سپهر عمومی یا عرصه عمومی در عصر مدرن گفت: شبکه‌های اجتماعی، جماعت‌هایی در وضعیت مدرن و واسطه‌ای میان جامعه و دولت‌های مدرن هستند که وارد مسایل مربوط به امر عمومی می‌شوند.

به گزارش خبرگزاری مهر، همایش «شبکه‌های اجتماعی مجازی و زندگی روزمره» به همت انجمن علمی دانشجویی مطالعات فرهنگی و رسانه دانشگاه تهران روز یکشنبه اول خرداد در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

جواد افتاده: شهروندان روزنامه‌نگار در امتداد روزنامه‌نگاران حرفه‌ای‌ قرار دارند

نخستین نشست تخصصی این همایش به موضوع "شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییرات اجتماعی" اختصاص داشت که جواد افتاده به عنوان نخستین سخنران درباره "شبکه‌های اجتماعی مجازی: ابزار نوین روزنامه‌نگاری شهروندی" سخنرانی کرد.

وی در آغاز سخنان خود با اشاره به اینکه امروزه کاربران اینترنتی بسیاری به عنوان شهروند-روزنامه‌نگار فعالیت می‌کنند، گفت: در شبکه‌های اجتماعی مجازی رابطه و پیوند نزدیکی میان کاربران تولیدکننده محتوا و روزنامه‌نگاران شهروندی شکل گرفته است زیرا هر دوی آنها محتوا تولید و در این شبکه‌ها منتشر می‌کنند.

این کارشناس مسائل رسانه افزود: تعریف رسانه‌های شهروندی به تعریف رسانه‌های اجتماعی نزدیک است. اما می‌توان گفت سرآمد رسانه‌های شهروندی امروز، همین شبکه‌های اجتماعی مجازی هستند. البته مفهوم شبکه‌های اجتماعی نخستین بار در سال 1940 در انسانشناسی مطرح شد اما باید توجه داشت که شبکه‌های اجتماعی مجازی اغلب سرویسهای مبتنی بر وب هستند که سرویسهای آنلاین، پلت فرمها یا سایتهایی را شامل می‌شوند که افراد نظرات و علاقمندیهای خود را در آنها بیان کرده و با دیگران به اشتراک می‌گذارند.

افتاده در ادامه از گفتگو به عنوان اصلیترین ویژگی شبکه‌های اجتماعی یاد کرد و گفت: ما در این شبکه‌ها با دموکراتیزه شدن مشارکت افراد مواجهیم. اما باید توجه داشت که این شبکه‌های اجتماعی مجازی کاربردهای بسیاری نیز برای روزنامه‌نگاری شهروندی دارند که در این زمینه می‌توان از گزارش رویدادها، چک کردن حقیقت، دریافت بازخورد لحظه‌ای، کسب شهرت، چک کردن منبع، معرفی فرهنگ شهری و شهروندی و دستیابی به اطلاعات برجسته و محتوای داغ اشاره کرد.

احسان پوری: وضعیت افراد در شبکه‌های رسانه‌ای تعیین کننده وضعیت آنها در جامعه است

احسان پوری سخنران بعدی نشست تخصصی "شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییرات اجتماعی" بود که به بحث درباره "شبکه‌های اجتماعی مجازی؛ مقوم سپهر عمومی" پرداخت و با اشاره به اینکه شبکه‌های اجتماعی مجازی بر محور علاقه، ارزش، ایدئولوژی و نوستالژی شکل می‌گیرند، گفت: در آینده وضعیت افراد در شبکه‌های رسانه‌ای، تعیین کننده وضعیت آنها در جامعه خواهد بود. شبکه‌ها می‌توانند به دولت قویتر یا قدرت بیشتر شهروندان و برجسته شدن منافع اجتماعی منجر شوند. این شبکه‌ها هم می‌توانند برای مراقبت و نظارت متمرکز و ثبت و ضبط مدارک و شواهد به کار روند و هم می‌توانند در خدمت استقلال محلی و مشارکت شهروندان در تصمیم‌گریهای سیاسی قرار بگیرند.

وی افزود: شبکه‌های اجتماعی مجازی فضاهایی هستند که اجازه می‌دهند افراد در جامعه‌ای جدید زندگی کنند. هابرماس معتقد است قلمرو عمومی که آن را سپهر عمومی یا عرصه عمومی می‌نامد، در عصر مدرن احیا شده و در مکانهایی مانند قهوه‌خانه‌ها، قرائت‌خانه‌ها و محافل بحث و گفتگو متجلی شده است. بنابراین به این معنی می‌توان گفت که شبکه‌های اجتماعی، جماعتهایی در وضعیت مدرن و واسطه‌ای میان جامعه و دولتهای مدرن هستند که وارد مسایل مربوط به امر عمومی می‌شوند.

این پژوهشگر مسائل رسانه ادامه داد: از آنجایی که پرداختن به امر عمومی بطور طبیعی باید در سپهر عمومی یا عرصه عمومی صورت بگیرد، جماعتها به یکدیگر وصل می‌شوند و از پیوند آنها قدرتی شکل می‌گیرد. بنابراین گشایش سپهر عمومی باعث خواهد شد جامعه آگاهانه به مسائل عمومی بپردازد و به نوعی خودآگاه شود.

پوری با تأکید بر اینکه شبکه‌های اجتماعی مجازی افقی عمل می‌کنند، تصریح کرد: در این شبکه‌ها کسی قدرت بیشتری دارد که قویتر عمل می‌کند. افراد در این حوزه به طور یکسان بهره می‌برند و می‌توان گفت این شبکه‌ها تمرکزگرا و کلاسیک نیستند و کاربران آنها می‌توانند فعال یا غیرفعال باشند. البته در این شبکه‌ها احتمال بروز خصلت فرقه‌ای و جزیره شدن نیز وجود دارد.

زهره رجبی: ویژگی اصلی شبکه‌های اجتماعی مجازی پویایی آنهاست

زهره رجبی آخرین سخنران نشست تخصصی "شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییرات اجتماعی" بود که درباره "بازنمایی گرایشهای سیاسی کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی مجازی" سخنرانی کرد. وی در آغاز سخنان خود با اشاره به اینکه ما در عصر شبکه‌ها زندگی می‌کنیم و زندگی ما با شبکه‌های اجتماعی پیوند خورده است، گفت: شبکه‌های اجتماعی مجازی محیط مساعدی را برای مشارکت افراد در جامعه مجازی، برقراری روابط نمادین، کشف مجدد خود و باز تعریف هویتهای دینی، اجتماعی، سیاسی و... فارغ از محدودیتها و عوامل سرکوب کننده از طریق تعاملات مجازی و نمادین فراهم می‌کنند.

وی که تحقیق خود را در چارچوب پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود با مطالعه موردی فیس‌بوک انجام داده است، افزود: شبکه‌های اجتماعی مجازی نیاز افراد را به دوست‌یابی و تبادل اطلاعات تأمین می‌کنند. فیسبوک یکی از این شبکه‌ها بود که نزد کاربران ایرانی اهمیت و جایگاه بالایی پیدا کرد و پر بازدید بودن آن را شاید بتوان به این دلیل دانست که می‌تواند شرایطی را برای بازسازی و خلق مجدد هویتها در فضای مجازی ایجاد کند.

این کارشناس علوم ارتباطات با اشاره به اینکه اینترنت از یک سو آگاهی سیاسی افراد را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر آنها را در مناسبات سیاسی درگیر می‌کند، ادامه داد: از آنجایی که فضای عمومی شهری برای گفتگو به ندرت وجود دارد در نتیجه فضای مجازی به عرصه‌ای برای گفتگو تبدیل می‌شود. ویژگی اصلی این فضا و این شبکه‌های اجتماعی مجازی پویایی آنهاست که با توجه به ابزارهایی که در اختیار کاربران قرار می‌دهند سبب می‌شوند تا افراد بهتر بتوانند گرایشات سیاسی خود را نشان دهند.

رجبی در پایان با اشاره به اینکه از نظر هابرماس، گفتگو در عرصه عمومی باید عقلانی – انتقادی بوده و واجد قواعد اخلاق گقتگو باشد، گفت: به نظر می‌رسد عرصه عمومی در فضای مجازی در ایران نه به معنایی هابرماسی بلکه به گونه‌ای دیگر به وجود آمده است و آن معنا، شکل‌گیری عرصه‌ای برای ایجاد، گسترش و تقویت روابط و مناسبات میان افراد با یکدیگر یا به تعبیر دیگر عرصه‌ای برای شکل‌گیری، تقویت و شفاف شدن هنجارها و قواعد اخلاقی است.