نظریه و روش در تحلیل گفتمان

نویسنده: ماریان یورگنسن، لوئیز فیلیپس

مترجم: هادی جلیلی

مشخصات نشر: تهران، نشر نی، ۱۳۸۹

قیمت: شش هزار تومان

ایبنا - نویسندگان کتاب «نظریه و روش در تحلیل گفتمان» معتقدند گفتمان به واژه‌ای مبهم و بی‌معنا بدل شده است. آنان گفتمان را مجموعه‌ای از رویکردهای میان‌رشته‌ای می‌دانند که در انواع کندوکاوها در قلمروهای اجتماعی به کار می‌آید.

تحلیل گفتمان، رویکردی واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از رویکردهای میان‌رشته‌ای است که می‌توان از آنها در انواع گوناگون مطالعه‌ها و برای کندوکاو در قلمروهای مختلف اجتماعی استفاده کرد. همچنین هیچ اجماع روشنی درباره چیستی گفتمان‌ها و نحوه عملکرد و نحوه تحلیل آنها وجود ندارد.

حدود یک دهه است که «گفتمان» واژه‌ای رایج شده است. این واژه اغلب بی‌هدف و بی آن که تعریف شود، در متون و مباحث علمی به کار گرفته می‌شود. به همین دلیل «گفتمان» به واژه‌ای مبهم و بی‌معنا بدل شده است که حتی زمانی که آن را با دقت به کار می‌برند، در هر بستری؛ معنایی متفاوت دارد.

اما در بسیاری از موارد منظور از «گفتمان» این است که زبان در چارچوب قالب‌هایی ساختاربندی شده است و مردم به هنگام مشارکت در حوزه‌های مختلف حیات اجتماعی، در گفتارشان از این قالب‌ها تبعیت می‌کنند.

به اعتقاد هادی جلیلی (مترجم این کتاب) اغلب کتاب‌های حوزه تحلیل گفتمان روش‌های آن را بدون مقدمه تشریح می‌کنند، در حالی که این اثر ابتدا به مبانی تحلیل گفتمان می‌پردازد و به این ترتیب پیش از ورود به بحث اصلی، خواننده را با این مفهوم آشنا می‌کند.

به این ترتیب کتاب حاضر درآمدی است برای حوزه گسترده و میان‌رشته‌ای تحلیل گفتمان بر ساخت‌گرای اجتماعی. نویسندگان در این کتاب با معرفی سه رویکرد نظریه گفتمان لاکلو و موف، تحلیل گفتمان انتقادی و روان‌شناسی گفتمانی و همچنین بحث درباره آنها، گستره این حوزه را نشان می‌دهند.

به گفته مترجم، نویسندگان این کتاب تنها به بیان جنبه‌های تئوریک بسنده نکرده و برخلاف سایر آثار درباره تحلیل گفتمان، روش‌های عملی آن را نیز تبیین کرده‌اند و به این ترتیب، شیوه‌های عملی کردن آن را به مخاطب می‌آموزند.

بر همین اساس «یورگنسن» و «فیلیپس» کوشیده‌اند ویژگی‌های خاص نظری و روش‌شناختی هر یک از این سه رویکرد را شرح داده، با ارایه مثال‌های تجربی الهام‌بخش تحقیق‌ها جدید در حوزه تحلیل گفتمان شوند.

همچنین آنان با معرفی و بحث درباره فرض‌های فسلفی مشترک در میان تمامی انواع تحلیل‌های گفتمان بر ساخت‌گرای اجتماعی، در پی تسهیل طراحی چارچوب‌های تحقیقی‌اند که بیش از یک رویکرد را در خود جای می‌دهند.

البته نویسندگان تمام این موارد را در کتاب محقق نکرده‌اند و در برخی مباحث تنها اشاره‌ای به موضوع داشته‌اند، اما همین اندازه از طرح بحث نیز می‌تواند مفید باشد، چرا که با برانگیختن کنجکاوی مخاطب پی‌گیر، وی را به مطالعه بیشتر علاقه‌مند می‌کند.

چاپ نخست کتاب «نظریه و روش در تحلیل گفتمان» نوشته ماریان یورگنسن و لوئیز فیلیپس در شمارگان 1500 نسخه، ‌363 صفحه و بهای 60000 ریال از سوی نشر نی منتشر شده است.