دویچوله، مریم میرزا - ورود کودکان به فیس‌بوک ممنوع است. اما عضویت کودکان در فیس‌بوک چه تبعات منفی و مثبتی دارد؟ فیس‌بوک چه واکنشی به عضویت بچه‌ها نشان می‌دهد؟ والدین چه اقداماتی برای دسترسی امن‌تر بچه‌ها به اینترنت میتوانند انجام دهند؟
شبکه‌ی اجتماعی فیس‌بوک با بیش از ۵۰۰ میلیون عضو می‌تواند سومین کشور بزرگ جهان محسوب شود. کشوری که هیچ کس برای ورود به آن نیازمند ویزا نیست. با این‌همه، بر اساس مقررات این شبکه‌ی غول‌آسای اجتماعی، ورود افراد زیر ۱۳ سال ممنوع است. البته مدیران فیس‌بوک، خود می‌گویند که «ضمانتی برای اجرای این دست مقررات وجود ندارد.» آمار هم همین گفته را تائید می‌کند. به گزارش بی بی سی، یک چهارم کودکان هشت تا ۱۱ ساله‌ی انگلیسی که به اینترنت دسترسی دارند، عضو فیس‌بوک هستند.
مقوله‌ی عضویت کودکان در فیس‌بوک محدود به کودکان انگلیسی نمی‌شود. اگرچه آماری درباره‌ی کودکان ایرانی وجود ندارد اما بر اساس مشاهدات، بچه‌های ایرانی هم بدشان نمی‌آید که پایشان را در کفش بزرگ‌ترها کنند. بچه‌های ایرانی عضو فیس‌بوک را می‌شود به دو دسته تقسیم کرد. دسته‌ای که حتی در میان‌شان نوزادهای چند روزه هم وجود دارند و والدین‌شان پروفایل آن‌ها را اداره می‌کنند. دسته‌ی دیگر بچه‌هایی هستند که خود اکانت‌های فیسبوکشان را اداره می‌کنند. این گروه قاعدتاَ باید در سنین ابتدایی مدرسه باشند.
اگرچه آزاد گذاشتن دسترسی به اطلاعات کودکی که والدین‌اش مدیریت فیس‌بوک‌اش را برعهده دارند نیز می‌تواند خطرساز باشد، اما چالش واقعی وقتی می‌تواند به وجود آید که خود کودک در فیس‌بوک حضور دارد. البته فیس‌بوک تنها مکان حضور اینترنتی بچه‌ها نیست. آن‌ها در چت‌روم‌ها و دیگر شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها نیز سرک می‌کشند. اما با توجه به تنوع خدمات فیس‌بوک (امکان چت، انتشارعکس و ویدیو، آشنایی با غریبه‌ها و...)، حضور کودکان در فیس‌بوک می‌تواند برای خودشان و والدین‌شان چالش‌های متنوع‌تری را به همراه داشته باشد.
حالا سوال این‌جاست که عضویت کودکان در فیس‌بوک چه تبعات منفی و البته مثبتی می‌تواند برای خود و خانواده‌هایشان داشته باشد؟ فیس‌بوک چه واکنشی به عضویت بچه‌ها نشان می‌دهد؟ والدین چه اقداماتی برای دسترسی امن‌تر بچه‌ها به اینترنت میتوانند انجام دهند؟
خطر کودک‌آزاری جنسی در فیس‌بوک
شاید بزرگ‌ترین تهدید برای کودکانِ عضو فیس‌بوک افرادی هستند که در پی سوءاستفادهی جنسی از کودکان در فیس‌بوک حضور می‌یابند. بر اساس مقررات فیس‌بوک عضویت افرادی که پیش از این به هر عنوان به سوءاستفادهی جنسی محکوم شده باشند، ممنوع است. اما اولاَ همه‌ی کسانی که به سوءاستفادهی جنسی از کودکان تمایل دارند هنوز شناسایی و محکوم نشده‌اند و در صورت محکومیت پیشین نیز، فیس‌بوک راهکار عملی‌ای برای جلوگیری از عضویت این افراد ندارد.
فیس‌بوک به عنوان سایتی که نه تنها امکان ارتباط با دوستان و آشنایان را فراهم می‌کند بلکه باعث آشنایی با دوستان و آشنایان دیگران نیز می‌شود، امکان بالقوه‌ای را می‌تواند به وجود آورد تا افرادی که در پی سوءاستفاده از اطلاعات کودکان یا خود آن‌ها هستند، راحت‌تر بتوانند طعمه‌ی خود را بیابند.
یکی از گروه‌های فیس‌بوکی که درباره حضور کودکان و نوجوانان در فیس‌بوک فعالیت می‌کند در اطلاعات خود نوشته است که یک چهارم نوجوانان که با غریبه‌ها در زندگی واقعی دیدار داشته‌اند، این افراد را در اینترنت شناخته بوده‌اند.
اگرچه نمی‌توان به درستی این آمار اعتماد داشت، اما اصل مساله، یعنی امکان ارتباط برقرار کردن راحت‌تر با بیگانه‌ها یا ارتباط‌گیری غریبه‌ها با کودکان از طریق اینترنت، خصوصاَ شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک بر سر جای خود باقی‌ست.
حتی اگر دوستی فیس‌بوکی کودکان با غریبه‌ها به دیدار در محیط واقعی منجر نشود، اما غریبه‌ها به راحتی میتوانند به اطلاعات اساسی‌ای درباره‌ی کودکان (اسم و فامیل، شکل ظاهری، آدرس، تلفن و اسامی والدین و ...) دست یابند.
البته بسیاری از کودکان بنا بر توصیه والدین یا معلمان‌شان اطلاعات اساسی‌شان را در فیس‌بوک خود نمی‌نویسند. اما ماهیت عضویت و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، باعث هویدا شدن بسیاری از اطلاعات اساسی اعضا نظیر موقعیت جغرافیایی آن‌ها خواهد شد.
برای مثال یکی از فعالیت‌های ابتدایی در فیس‌بوک این است که کودکان گروه مدرسه‌ی خود را می‌سازند و عضو آن می‌شوند. این فعالیت که یکی از فعالیت‌های ابتدایی در شبکه‌های اجتماعی‌ست موقعیت جغرافیایی کودک را (لااقل برای ساعاتی از روزهای کاری) به راحتی مشخص می‌کند.
از خوب و بد عضویت بچه‌ها
البته جز مساله‌ی امنیت فیزیکی کودکان، یکی دیگر از مسایلی که می‌تواند در ارتباط با عضویت کودک در فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی منفی تلقی شود، اتلاف وقت وی است. بر هم خوردن تمرکز نیز می‌تواند یکی دیگر از تبعات منفی فعالیت زیاد کودک در اینترنت قلمداد شود.
با این‌همه عضویت کودکان در شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک می‌تواند نکات مثبتی را برای خود و خانواده‌هایشان داشته باشد. بسیاری از کودکان میتوانند از طریق عضویت در سایت‌هایی نظیر فیس‌بوک با هم‌کلاسی‌های خود در تماس باشند و از آن برای ارتقای تحصیلی‌شان استفاده کنند.
برای بسیاری از خانواده‌ها نیز مزایایی دارد. یکی از مزایای آن آشنایی والدین با دوستان و آشنایان فرزندان‌شان است. پدر و مادری که خود عضو فیس‌بوک باشند از طریق دوستی با فرزندشان میتوانند در جریان بسیاری از روابط، فعالیت‌ها و حتی تکه‌کلام‌های کودک یا نوجوان خود قرار گیرند.
از طریق فیس‌بوک والدین بسیار راحت‌تر میتوانند با دوستان کودک خود یا در صورت ضرورت، والدین دوستان او ارتباط برقرار کنند.
سایت‌های جایگزین مخصوص کودکان
شاید یکی از بهترین راه‌حل‌هایی که می‌تواند هم باعث دوری کودک از محیط مجازی‌ای شود که برای سن او طراحی نشده و هم این‌که می‌تواند به او امکان استفاده از مزایای شبکه‌های اجتماعی را دهد، استفاده از سایت‌های جایگزین باشد.
سایت‌هایی هستند که سیستم طراحی و فعالیت در آن‌ها بسیار مشابه فیس‌بوک است با این تفاوت که این سایت‌ها صرفاَ برای استفاده‌ی کودکان ساخته شده‌اند. فعالیت‌کودکان در این سایت‌ها از سوی مدیریت سایت نظارت (مانیتور) می‌شود و همچنین امکان ورود والدین به اکانت‌های فرزندان‌شان وجود دارد.
سایت‌هایی نظیر موشی.مونسترز، ایم.بی، پاپ‌تروپیکا و همچنین توگدرویل سایت‌های مشابه فیس‌بوک، اما طراحی‌شده برای کودکان هستند.
"توگدرویل" بیش از دیگر سایت‌های همتای خود به فیس‌بوک شبیه است. امکان نوشتن استتوس (status)، بازی، ارسال هدیه‌های مجازی، ارسال پیام، و حتی امکان "لایک" نیز در آن موجود است. این سایت والدین را تشویق می‌کند که آن‌ها نیز شناسه و رمز عبور مخصوص خود را برای نظارت بر فعالیت‌های فرزندشان داشته باشند.
نکته‌ی قابل توجه در این سایت، امکان ورود والدین با شناسه و رمزعبور(Username and password) فیسبوکشان است. آن‌ها میتوانند با شناسه و رمز عبور فیس‌بوک خود به این سایت وارد شوند و پس از تکمیل فرم‌هایی که مشخص می‌کند والدین چه کسی هستند، خواهند توانست بر فعالیت‌های فرزندشان نظارت کنند.
چند پیشنهاد برای والدین
می‌توان برای والدینی که کودکان آن‌ها عضو فیس‌بوک هستند یا فعالیت‌های مشابه اینترنتی دارند، پیشنهاداتی داشت. بر اساس این پیشنهادات والدین میتوانند به کودکان خود برای استفاده‌ی امن‌تر از اینترنت کمک کنند.
۱. پیشگیری بهتر از درمان است. وقتی در مقررات فیس‌بوک نوشته شده که برای کودکان زیر ۱۳ سال مجاز نیست، دلیل خوبی می‌تواند برای والدین باشد که کودکان خود را مجاز به استفاده از این شبکه‌ی اجتماعی ندانند.
البته محدودیت می‌تواند تبعات منفی خود را نیز داشته باشد. به‌خصوص وقتی کودک شما در مدرسه با انبوه دوستانش که عضو فیس‌بوک هستند مواجه شود، احتمال این‌که راه‌های خلاقانه‌ی خودش را برای استفاده از این شبکه‌ی اجتماعی بیابد، هست.
شاید بتوان این پیشنهاد را برای والدینی که خود برای کودکان کوچک‌شان اکانت فیس‌بوک می‌سازند، ارایه داد. چرا که چنین اقداماتی خود به نوعی تشویق کودک است برای حضور بیش‌تر یا حداقل تمایل به حضور بیش‌تر در محیط فیس‌بوک چیزی که برای او در نظر گرفته نشده است.
۲. کامپیوتر یا لپ‌تاپ خانه را در مکانی که امکان دید آن وجود دارد، قرار دهید. اتاق نشیمن یا آشپزخانه و جایی که مانیتور رو به دیوار قرار نمی‌گیرد، جای مناسبی است. استفاده‌ی کودک از کامپیوتر را در مواقعی که خانه نیستید، محدود کنید.
۳. به کودک خود بگویید که افراد در اینترنت میتوانند آن‌چه در واقعیت هستند، نباشند.
۴. کودک خود را از دوست شدن اینترنتی با افرادی که در محیط واقعی نمی‌شناسد منع کنید.
۵. به کودک خود تاکید کنید که مجاز نیست کسی را که در اینترنت شناخته است، به صورت شخصی و خصوصاَ تنها در محیط واقعی ملاقات کند.
۶. از این‌که کودک شما اطلاعاتی اساسی نظیر آدرس منزل یا شماره تلفن یا شغل شما و ... را در اینترنت بنویسد جلوگیری کنید.
۷. به کودک‌تان بگویید که باید فرض کند که هر چیزی در اینترنت می‌نویسد برای همه در دسترس است و به همین علت درباره انتشار هر چیزی این موضوع را همیشه مد نظر قرار دهد.
۸. به کودک‌تان آموزش دهید از انتشار عکس‌های خود و دوستان‌اش که در آن‌ها نشانه‌هایی نظیر اسامی خیابان و ... است، خودداری کند.
۹. برای مسدود (فیلتر) کردن سایت‌های نامناسب در کامپیوتر خانه، می‌توانید از نرم‌افزارهایی که امکان دانلود یا خرید آن‌ها در اینترنت وجود دارد استفاده کنید.
۱۰. به نشانه‌های خطر در استفاده‌ی کودک و یا نوجوان خود از اینترنت دقت داشته باشید. برای مثال اگر کودک شما به محض ورودتان کامیپیوتر را خاموش و یا صفحه‌ای را می‌بندد، اگر او در هنگام خرابی اینترنت به طرز غیر منطقی‌ای بی‌تابی نشان می‌دهد، یا اگر تماس‌های تلفنی با غریبه‌ها دارد، و همچنین اگر پول یا هدیه‌های غیرقابل‌توجیه با خود دارد؛ همه‌ی این‌ها می‌تواند نشانه‌ی خطر باشد.
البته شما به عنوان پدر یا مادر او هستید که او را می‌شناسید و می‌توانید حس کنید که آیا مساله‌ای مشکل‌دار وجود دارد یا خیر، چرا که هیچ کدام از مسایل بالا به خودی خود ممکن است نشانه‌ی وجود مشکل نباشند.
۱۱. اگر نتوانستید کودک خود را در به کار گرفتن راه‌هایی برای استفاده‌ی امن از شبکه‌هایی نظیر فیس‌بوک متقاعد کنید، می‌توانید با گزارش کردن موضوع به مدیریت سایت خواهان بستن اکانت فرزند خود شوید.
فیس‌بوک در موارد مشابه ظرف ۷۲ ساعت اکانت کودک را مسدود کرده است. گزارش به فیس‌بوک می‌تواند از طریق این ایمیل انجام شود:
abuse@facebook.com
