خبرگزاری مهر، فاطمه عودباشی - نخستین مدیر رادیو جبهه در گفت‌وگوی مشروح با مهر درباره راه‌اندازی این شبکه رادیویی در سال 64، تهیه گزارش‌ها و پخش آن، اولین گویندگان این شبکه و ساخت موسیقی‌های حماسی برای آن سخن گفت.

حمیدرضا خزائی در حال حاضر قائم مقام معاونت برنامه‌ریزی و نظارت را بر عهده دارد. او مدیر رادیو جبهه، مدیر تولید رادیو، مدیر گروه معارف رادیو تهران، مدیر رادیو کرج و قائم مقام معاونت صدا بود. خزائی نخستین مدیر رادیو جبهه بود که سال 1364 راه اندازی و مدتی بعد از پذیرش قطعنامه 598 تعطیل شد. با او درباره راه‌اندازی رادیو جبهه، گزارشگران، گویندگان و حال و هوای این شبکه در زمان جنگ صحبت کردیم.

* آقای خزائی برای شروع بگویید رادیو جبهه با چه هدفی سال 1364 راه‌اندازی شد که توانست در آن سال‌ها خاطره خوبی در ذهن مردم و رزمندگان بجا بگذارد؟

- حمیدرضا خزائی، نخستین مدیر رادیو جبهه: برای پاسخ به این سئوال باید یک ربع قرن به گذشته و به اوایل سال‌های انقلاب برگردیم و خاطرات آن دوران را مرور کنیم. در آن سال‌ها رادیو سراسری بود و رادیو قرآن هم بعد از ظهرها برنامه داشت. همچنین رادیو دو هم بعضی صبح‌ها درس حوزه و در روزهای جمعه نماز جمعه را پوشش می‌داد. البته این شبکه رادیویی همیشه فعال نبود. تا اینکه به مرور زمان رادیوهای تخصصی راه افتاد.

در آن سال‌ها رادیو سراسری بیشتر عملیات‌های رزمندگان را پوشش می‌داد. در دورانی که جنگ در رکود بود فعالیت‌های رزمندگان در شمال، شمال غربی و جنوب را از دست می‌دادیم، به همین دلیل سازمان صدا و سیما در آن سال‌ها تصمیم گرفت رادیو جبهه را راه‌اندازی کند تا مخاطبان فعالیت رزمندگان را از دست ندهند. اسفندماه سال 1363 تحقیقات لازم برای راه‌اندازی این شبکه شروع شد و گروهی مسئولیت این کار را برعهده داشتند.

در آن زمان پرسشنامه‌هایی میان رزمندگان و برادران سپاه و ارتش توزیع و مصاحبه‌هایی هم انجام شد. بعد از تکمیل شدن تحقیقات مسئولان سازمان صدا و سیما به این نتیجه رسیدند که بهترین ساعت برای برنامه‌های رادیو جبهه از ساعت هشت و نیم صبح تا ساعت 11:30 ظهر بود و این شبکه آبان ماه سال 1364 با سه ساعت برنامه راه‌اندازی شد.

رادیو جبهه قرار بود ضمن اطلاع رسانی از جبهه، منجر به افزایش اطلاعات علمی، فکری، سیاسی و عبادتی مخاطبان و رزمندگان شود. علاوه بر آن برای خنثی سازی جنگ‌های روانی دشمن و ایجاد هیجان در رزمندگان نقش موثری داشت. البته زمان عملیات‌ها طول موج رادیو سراسری و رادیو جبهه یکی می‌شد تا همه مردم در جریان عملیات‌ها قرار بگیرند.

* رادیو جبهه را مردم سراسر ایران می‌توانستند دریافت کنند؟

- مردم تهران از طریق موج FM می‌توانستند این شبکه را دریافت کنند. شهرستان‌های کرمانشاه، اهواز و خطوط مرزی می‌توانستند سیگنال‌های این شبکه را دریافت کنند، اما فرکانس محدود بود و همه کشور نمی‌توانستند این شبکه را داشته باشند.

*چه شد مدیریت رادیو جبهه به شما پیشنهاد شد؟

- ما جزو اولین نیروهایی بودیم که بعد از انقلاب در رادیو فعالیت می‌کردیم. در آن زمان هم برای مدیریت این شبکه چند نامزد بود تا اینکه من انتخاب شدم.

*رادیو جبهه تا چه سالی فعالیت کرد؟

- مدتی بعد از قطعنامه 598 تعطیل شد یعنی سال 1367.

*چرا بعد از قطعنامه این شبکه تعطیل شد. می‌توانست به شکلی دیگر و با ساختاری جدید به فعالیتش ادامه دهد؟

- در آن سال‌ها رادیو سراسری برنامه‌های متنوعی همچون خانواده در جنگ و ... تهیه و پخش می‌کرد و بعد از آن رادیوهای تخصصی به مرور راه‌اندازی شدند، به همین دلیل شبکه‌های دیگر جایگزین شدند.

*با توجه به اینکه در آن سال‌ها امکان ارتباطات مثل الان نبود، چگونه گزارش‌ها از جبهه تهیه و پخش می‌شد؟

- بله، ارتباطات مثل الان نبود، نه اینترنت بود و نه موبایل. فقط خط تلفن، یک خط رفت و برگشت ماهواره و تلکس، به همین گزارش‌ها تهیه و با هواپیما و قطار برایمان ارسال می‌شد. وجود چنین مسائلی کار را دشوار می‌کرد.

*گزارشگران رادیو جبهه چه کسانی بودند؟

- اکبر اوریی، مجید جیرانپور، محمدرضا نظام اسلامی، اسماعیل براری، احمد طبعی، مهدی فوادیان، عباس سنجری، شهید اکبر سعیدی، اردشیر تفقد راد و محمد امام جمعه گزارشگرانی بودند که به نوبت به جبهه می‌رفتند

*پس رادیو جبهه بیشتر گزارش محور بود.

- بله، ما حتی برخی مواقع از مراکز کمک می‌گرفتیم تا اگر کمبودی در گزارش داریم، جبران کنیم.

*فکر می‌کنم گزارشگران نقش موثری در رادیو جبهه داشتند؟

- بله، دقیقاً همین طور است. آنها نقش مهمی را ایفا می‌کردند. بچه‌های رادیو گزارش‌های مختلفی از خطوط مقدم تهیه می‌کردند. شاید باورتان نشود اما گاهی گزارشگر گزارش خودش را می‌داد و دقایقی بعد از مصاحبه با رزمنده اعلام می‌کرد که این رزمنده به مقام شهادت نائل شده است.

*گویندگان خاصی در رادیو جبهه فعالیت داشتند، چرا فقط از گویندگانی خاصی استفاده می‌کردید؟

- مهران دوستی، محمدحسنی نورشاهی، محمود کریمی، علیرضا کریمی، علیرضا معینی و نصرت الله اکبری گویندگان این شبکه بودند. همانطور که اشاره کردم یکی از اهداف رادیو جبهه برای تهیج رزمندگان بود، بنابراین باید گویندگانی صحبت می‌کردند که صدای حماسی و قدرت بیان بالایی داشته باشند تا بتوانند متون راحماسی بخوانند، به همین دلیل گویندگان محدودی بودند و آنها زمانی که عملیات‌ها شروع می‌شد هیجان‌سازی خوبی می‌کردند تا رزمندگان آماده شوند.

در واقع رادیو جبهه برای اطلاع‌رسانی، تهیج نیروها و ایجاد پیوند عاطفی و پل ارتباطی بین نیروها بود. البته باید یادی هم از تهیه‌کنندگان این شبکه همچون ایرج برخودار، محمود کربلایی، فرهنگ جولایی، محمد مهدی سدیسی و ... کنم.

*در آن سال‌ها بازتاب رزمندگان بعد از راه‌اندازی رادیو جبهه چگونه بود؟

- آنها استقبال خوبی داشتند، حتی ما برایشان رادیو ترانزیستوری می‌فرستیم. مردم هم این کار را انجام می‌دادند. در آن سال‌ها روی ماشین‌ها بلندگو نصب شده بود و برنامه‌های این شبکه از طریق بلندگو به گوش رزمندگان می‌رسید و گزارش‌های خطوط مقدم هم به سمع مردم می‌رسید. رادیو جبهه تجربه جدیدی بود. باید تاکید کنم در رادیو یک نفر کار نمی‌کند، بلکه یک گروه فعالیت می‌کنند و در آن سال‌ها ما سعی می‌کردیم گزارش‌های مطلوبی از خطوط مقدم تهیه و پخش کنیم.

*در رادیو جبهه نامه‌های رزمندگان هم خوانده می‌شد؟

ـ بله، خاطرات، نامه‌ها و وصیت‌نامه‌ آنها پخش می‌شود.

*برنامه‌های رادیو جبهه در چه ساختاری پخش می‌شد؟

- در رادیو جبهه از ساختارهای مختلف همچون گزارش، مصاحبه با رزمندگان و مسئولان، نمایش‌های کوتاه و موسیقی‌های حماسی استفاده می‌شد.

*شما خودتان چه خاطراتی از این شبکه دارید؟

- تمام لحظات رادیو جبهه خاطره بود. مردم با رادیو جبهه زندگی می‌کردند، حتی باید تاکید کنم موسیقی در رادیو به واسطه رادیو جبهه شکل گرفت، چرا تا قبل از آن موسیقی انقلابی پخش می‌شد و ما موسیقی حماسی نداشتیم، اما بعد از راه‌اندازی این شبکه اسفندیار قره‌یاغی، محمد گلریز و شهرام ناظری با سروده‌های حماسی علی معلم دامغانی و ... موسیقی‌های حماسی مناسبی را می‌خواندند. مدیریت برنامه‌های رادیو در زمان جنگ از دشوارترین مسئولیت‌ها در دوران تاریخ رادیو بود.

*فکر می‌کنم واحد موسیقی سازمان صدا و سیما در دوران جنگ فعالتر شد؟

- بله، واکنش واحد موسیقی در جنگ خیلی خوب و سریع بود و به سرعت توانستند موسیقی‌های حماسی خوبی تولید کنند.

*رادیو در دوران جنگ چه جایگاهی در میان مخاطبان داشت؟

- رادیو محراب بچه‌های نسل اول رادیو در دوران جنگ بود. عصر طلایی رادیو در دوران انقلاب بود. رادیو در دوران دفاع مقدس توانست اوج استحکام و انسجام خودش را تجربه کند. گویندگان خوب را شناسایی کند. در آن سال‌ها به یاد دارم برخی گویندگان با اشک چشم مطالب را اجرا می‌کردند. برخی مواقع اشک آنها از سر شوق بود و گاهی به خاطر مظلومیت بچه‌ها بود. رادیو جبهه مرکز عملیات روانی در دوران جنگ بود و احساسات مردم به رزمندگان و بالعکس منتقل می‌شد.

در زمان جنگ مردم خیلی با رادیو همدل بودند و به پیشرفت کار ما کمک می‌کردند. مردم به رادیو اعتماد داشتند و مشکلات‌شان را مطرح می‌کردند آنها پشتیبان ما بودند و اطمینان داشتند. در مجموع مردم از طریق رادیو به جنگ نگاه می‌کردند و ارزش‌های جنگ و جهاد را از طریق رادیو درک می‌کردند.

*رادیو در دوران جنگ تجارب مختلفی کسب کرد؟

- بله، تجربیات به شکل‌های متفاوت بود. رادیو در دوران جنگ یک نوع مدیریت بحران با شیوه تکلیف‌گر بود. نویسندگان، شاعران و ... همه سعی می‌کردند تکلیف خودشان را ادا کنند. تاریخ تبلیغات رسانه‌ای دوران دفاع مقدس با هدف پاسخگویی به نسل‌های آینده یک ضرورت است و باید حفظ شود. ما بچه‌های زیادی را از دست دادیم و با تعظیم دوباره به ارواح طیبه شهیدان انقلاب و دفاع مقدس و ادای احترام به شهدای رادیو و معرفی آثار دفاع مقدس خواستار ادای حق حافظان اصلی و نیز ارزش و آثار آنها هستیم.