خبرگزاری مهر، فاطمه عودباشی - کارشناسان رسانه و گویندگان باسابقه مشخص نبودن فاصله میان ادبیات رسمی و صمیمانه گویندگان خبر، اشراف نداشتن آنها به زبان انگلیسی و تلفظ اشتباه برخی اسامی خارجی و هماهنگ نبودن با استانداردها خبری در دنیا به عنوان ضعف‌های بخش‌های خبری مطرح کردند.

خبر در هر رسانه‌ای به عنوان مهمترین و با اهمیت‌ترین بخش قلمداد می‌شود، چرا که اعتبار رسانه است. فرقی نمی‌کند رسانه محلی، ملی یا فراملی باشد، اما دست‌اندرکاران رسانه در بخش خبر باید دقت و حساسیت بیشتری داشته باشند، زیرا بینندگان به طور عموم به شنیدن خبر توجه بیشتری می‌کنند.

سازمان صدا و سیما هم سال‌ها در پخش اخبار شیوه مشخص و ویژه‌ای داشت. به این ترتیب که گویندگان خبر بسیار خشک و رسمی و بدون احساس در چهره خبرهای مختلف را می‌خواندند و به این نکته توجه ویژه‌ای داشتند که همه چیز برای بیننده جدی جلوه کند. این مساله حتی در طراحی و ساخت دکورهای بخش خبر و شیوه تصویربرداری با تاکید زیادی رعایت می‌شد.

گرچه این رویه تلویزیون در سال‌های اخیر تا حدود زیادی تغییر کرد و با الگوبرداری از شبکه‌های خبری مشهور و موفق دنیا گویندگان خبر دیگر مجبور نیستند تا آن حد خشک باشند و با آزادی عمل بیشتری رفتار می‌کنند. اما این روزها شاهد ادبیات‌های مختلف گویندگان خبر هستیم؛ ادبیاتی که گاهی از استانداردهای بخش‌های خبری فاصله دارد.

گویندگان خبر شخصیت‌ تلویزیونی ندارند

مسعود اوحدی، کارشناس رسانه و استاد دانشکده صدا و سیما و دانشگاه تهران گفت: من بیشتر برنامه‌های خبری را می‌شنوم تا ببینم، چرا که گویندگان خبری عادت کرده‌اند که بیشتر حواس‌شان به متن باشد و کمتر شخصیت خودشان را بروز داده‌اند. مسلماً وقتی گویندگان خبر شخصیت‌های تلویزیونی برای خودشان ندارند تا ما آنها را با آن ویژگی بشناسیم، بنابراین فرقی نمی‌کند خبر را ببینید یا بشنوید. در حالی که وقتی خبری را می شنویم باید بگویم فلانی آن خبر را داد، نه اینکه نسبت به گوینده بی تفاوت باشیم.

وی در ادامه افزود: گرچه علمی بودن خبر اهمیت دارد، اما مهم است که شما به عنوان بیننده این خبر را از کدام گوینده می‌شنوید. متاسفانه خواندن خبرها حالت انتزاعی دارد و گویندگان به تناسب خبر نمی‌توانند تن صدایشان را تنظیم کرده و به آن اوج و فرود دهند چندان جذاب نیست. به نظرم مشکل عمده در بحث گویندگان خبر نبود شخصیت تلویزیونی است.

گویندگان خبر برای اغنای افراد جامعه باید تحرک بیشتری به کارشان دهند

باید توجه کنیم که هر رسانه در گستره سیاست‌های خودش تلاش می‌کند به واسطه خبر افکار عمومی مردم را مدیریت پنهان کند. حال این نگاه در سیاست‌ها با فرم‌های مختلف اجرا می‌شود. یکی از کارهای رادیو و تلویزیون در دنیا اعتمادسازی است و به واسطه اعتماد، کسب اعتبار است.

شهرام گیل‌آبادی، کارشناس رسانه و مدرس دانشگاه تهران در این باره خاطرنشان ساخت: این نوع نگاه باعث می‌شود مدیریت پنهان در خبر فرم‌های همگرا، تعاملی و تقارنی پیدا کند. فرم‌ها باعث می‌شوند مخاطبان احساس نزدیکی به خبر داشته باشند. همچنین این احساس سنگ بنای اعتبار و اعتماد در خبر می‌شود. در دنیا مخاطبان دسته‌بندی می‌شوند و بر آن اساس در خبر نیز برنامه‌ریزی می‌شود. نوع گفتار یک کارشناس در برنامه خبر منجر به اعتبار رسانه می‌شود و در این صورت حرف رسانه بر مخاطبان تاثیر می‌گذارد.

مدرس دانشکده هنر با اشاره به ادبیات گویندگان خبر یادآور شد: ادبیات گویندگان ما از زبان معیار جامعه دور است. البته زحماتی کشیده، اما کافی نبوده است. باید گویندگان خبر سعی کنند برای اغنای افراد جامعه تحرک بیشتری به کار خودشان دهند و خودشان را به ریتم جامعه نزدیک کنند. اگر این اتفاق نیفتد مسلماً با آسیب‌های جدی رو به رو می‌شویم.

گوینده خبر فراتر از قرائت کننده خبر است

واقعاً ادبیات خبر چیست؟ آیا فقط منظور قرائت کننده خبر است یا گوینده خبر، دبیرها، سردبیر، تصمیمگیران، گزینش اخبار، اخبار خاموش و ادبیات خاموش خبر، ادبیات رسانه‌های بیگانه، شایعه و ادبیات شایعه را هم شامل می‌شود؟

توران ولی‌مراد، جامعه‌شناس و کارشناس رسانه در این باره افزود: ادبیات خبر به ادبیات خوانندگان خبر خلاصه نمی‌شود. گوینده خبر چیزی فراتر از قرائت کننده خبر است. اگر گویندگان خبر کسانی باشند که خبر را به مخاطب منتقل می کنند گزارشگران و مفسران خبر را هم شامل می شود. قرائت خبر توسط گوینده، آخرین حلقه ادبیات خبر است. ادبیات خبر چیزی فراتر از ادبیات گویندگان خبر است.

وی ادامه داد: ادبیات گوینده خبر، تنها بخشی از ادبیات خبر است. گوینده خبر نه در نگارش و تنظیم متن خبری نقش دارد و نه در تدوین و ویرایش آن. دبیر و سردبیر و در نهایت معاونت مربوطه تصمیم‌گیر است. آنجاست که ادبیات اصلی خبر شکل می‌گیرد. کسی که متن خبر را می‌خواند همین که متن را درست و بی غلط و با لحن صحیح بخواند، تپق نزند و اصطلاحات را بداند کار او قابل قبول است. اگر ادبیات رسمی بخش رسمی خبر را بداند و گویندگی روان و متفاوت و ادبیات و کلمات راحت با ریتم بسیار تند برای اخبارهایی که زمانشان محدود است را بتواند اجرا کند از او راضی خواهند بود. آنجا که باید متنش را سریع و با ضربآهنگ تند بخواند تا از عکسها عقب نماند و نفسگیری او به جا باشد دیگر رضایت خودش هم حاصل می‌شود. اگر بتواند علاوه بر تواناییهای فوق اخبار هر موضوع از اخبار اجتماعی و سیاسی و ورزشی و نظامی و غیره را متناسب با همان موضوع بخواند دیگر ماندگار است.

این جامعه‌شناس اشاره کرد: آسیبهای خاص گوینده خبر هم بی خبری از موضوع خبر و اصطلاحات مربوطه و گاهی تلفظ ناصحیح کلمات و اسامی و بی‌اطلاعی از واژه‌های انگلیسی یا عربی است. اما ادبیات خبر به همین جا ختم نمی‌شود چرا که اخبار به خواندن متن خبری توسط گوینده و گزارش و تفسیر خبر خلاصه نمی‌شود. ادبیات خبر یک چیز است، ادبیات گویندگان خبر یک چیز دیگر. آسیبهایی به عنوان ادبیات خبر مطرح است که به گویندگان خبر برنمی‌گردد بلکه به خود خبر مربوط است. مثلاً اینکه گاه ادبیات خبر با ادبیات مخاطب انطباق ندارد. گاه حال و هوا و حس خبر با حال و هوا و احساسات مخاطب در تعارض یا تناقض است. این ناهمخوانی باعث سرخوردگی، روگردانی، ناامیدی و حتی گاهی عصبانیت مخاطب می شود.

گویندگان خبر باید مرتب کارشان را بازنگری کنند

در دنیا گوینده در بالاترین سطح تعلیم داده می‌شود، چرا که وقتی برای گوینده سرمایه‌گذاری شود بعد از مدتی همان گوینده منجر به افزایش اعتبار رسانه مربوطه می‌شود و مخاطبان به آن رسانه اعتماد می‌کنند. البته رسانه باید تعریف درستی از مخاطب داشته باشد و بعد برنامه‌های خبری متنوع را تهیه و پخش کند.

مازیار ناظمی، گوینده خبر در ارزیابی کار گویندگان جوان در حوزه خبر گفت: برخی گویندگان از مراکز استان‌ها می‌آیند. مسلماً سطح آموزش در مراکز با تهران تفاوت دارد. باید دوستانی که مسئولیت گزینش را بر عهده دارند در این باره دقت بیشتری کنند، چرا که مخاطب امروز خیلی باهوش است و اطلاعات زیادی دارد. از سوی دیگر دسترسی به اینترنت هم دارد. وقتی قرار است گوینده جوانی جایگزین گوینده قدیمی باشد باید ویژگی‌هایی داشته باشد تا بتواند کار متفاوتی ارائه دهد. باید گویندگان مناسب را شناسایی کنیم و از سوی دیگر باید مرتب تعریف جدید و درستی از مخاطبان داشته باشیم.

ناظمی خاطرنشان ساخت: مسلماً همه از اینکه تصویر یا صدایشان پخش می‌شود، لذت می‌برنند و برایشان دوست‌داشتنی است؛ اما باید دوستان جوان آموزش متناسب با زبان معیار جامعه را ببینند. علاوه بر آن باید مرتب کار خود را بازنگری کنیم تا اگر مشکلی داریم آن را برطرف کنیم. دوست واقعی آن است که اشکالات را به ما بگوید. نباید از ایرادهایی که به ما وارد است، ناراحت شویم. به یاد دارم دوستی از من ایراد گرفت که من برخی مواقع خبرها را شل می‌خوانم. من هم سعی کردم در کارم بازنگری داشته باشم.

تلویزیون در بخش خبری موفق نیست

ابوالفضل آقابابا، کارشناس رسانه و مدرس دانشگاه معتقد است برخی گویندگان استعداد خوبی در زمینه خبر دارند که می‌توان به فواد بابان، رضا حسین‌زاده و ... اشاره کرد، اما برخی گویندگان نه تنها استعداد خوبی در زمینه خبر ندارند، بلکه کاملاً مشخص است که بدون ضابطه انتخاب شده‌اند.

این کارشناس رسانه خاطرنشان ساخت: دلیل اینکه تلویزیون در بخش خبری موفق نیست، به خاطر این است که مخاطب محور نیست. آقای ضرغامی قصد دارد فقط افراد یا گروه محدودی را راضی کند. در گزارش‌های گزارشگران خبری ضعف‌های زیادی دیده می‌شود، حتی در گزارش برخی گزارشگران متوجه می‌شویم که آنها به فکر منافع خودشان هستند تا بتوانند جای گزارشگران دیگر را بگیرند.

برخی گویندگان خبر از الفاظ عامیانه در پایان برخی جملات استفاده می‌کنند

یکی از مشکلات گویندگان خبر اشراف نداشتن به زبان انگلیسی و عربی است. همین مسئله باعث می‌شود که آنها اسامی خارجی را درست تلفظ نکنند. این روزها به کرات شاهد این نوع اشتباهات از سوی گویندگان خبر هستیم، اما آنها با اعتماد به نفس زیاد به خواندن خبر ادامه می‌دهند بدون آنکه از مخاطبان عذرخواهی کنند.

مجید ابهری متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی خاطرنشان ساخت: در برخی مواقع تلفظ کلمات انگلیسی از سوی گویندگان خبر اشتباه بوده و گوینده خودش نیز متوجه این اشتباه نمی‌شود تا با عذرخواهی جبران کند. برای کسانی که با دید انتقادی به برنامه‌های تلویزیون نگاه می‌کنند یا به رادیو گوش می‌دهند این گونه مسائل را از دلایل ضعف گویندگان و مدیران آنها می‌دانند. ضعف معلومات عمومی در شناخت بسیاری از کشورها، پایتخت‌ها، شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی باعث می‌شود که نام‌ها به طور نامناسبی تلفظ شوند.

ابهری اشاره کرد: در برخی مواقع گویندگان برای صحبت از الفاظ عامیانه در پایان برخی جملات استفاده می‌کنند. مثلاً آنها می‌گویند "حالا به بقیه خبر توجه کنین" استفاده از کلمه‌ای مانند کنین ضمن تضعیف جایگاه ادبیات فارسی باعث آزار مخاطبان فرهیخته می‌شود. برگزاری دوره‌های ادبیات فارسی و آشنایی به تلفظ درست کلمات عربی و انگلیسی ضرورتی‌تر از صدا برای گویندگان است.

فقط خوش تیپی و صدای خوب برای گوینده مهم نیست

در گذشته وقتی گویندگان خبر وارد عرصه خبر شدند تا مدت‌ها در بخش‌های خبر تولیدی حضور داشتند و بعد برنامه‌های خبری زنده را اجرا می‌کردند، ولی در حال حاضر این قاعده دیگر حاکم نیست.

فواد بابان گوینده خبر در این باره گفت: این مسئله خیلی ضربه می‌زند، چرا که فقط خوش تیپی و صدای خوب برای گوینده مهم نیست. او نیاز به آموزش دارد. باید در انتخاب گویندگان دقت کرد و با معیارهای صحیح انتخاب شوند. برخی مواقع گوینده خبر خبر را جدی می‌خواند و در انتها به جای کلمه "کنند" از کلمه "کنن" یا "می‌ریم " به جای "می‌رویم" ستفاده می‌کند. استفاده از این کلمات درست نیست.

بابان ادامه داد: ما در فارسی کلمه ه و الف را برای جمع بستن داریم، اما متاسفانه از الف و ت برای جمع بستن استفاده می‌شود. مثلاً به جای اینکه بگوییم پیشنهادها می‌گوییم پیشنهادات و ...باید افراد تحریریه خبر آموزش ببینند. ادبیات فارسی زیبا است باید درست استفاده کنیم، نه اینکه از کلمات عربی و انگلیسی بهره ببریم.

وی درباره اشتباهات گویندگان خبر به ویژه در خواندن اسامی خارجی و عذرخواهی نکردن از مخاطبان توضیح داد: بله، متاسفانه من بارها شنیده‌ام که گوینده خبر در رادیو و تلویزیون اسامی خارجی را درست تلفظ نکرده است و این مسئله خیلی بد است. باید کلمات درست تلفظ شود.

این گوینده درباره اینکه در بخش خبر تا چه حد با استانداردهای دنیا هماهنگی داریم، گفت: خیلی فاصله داریم. پیشرفت ما با سرعت 10 کیلومتر است، اما آنها با سرعت نور حرکت می‌کنند. البته صحبت کردن درباره ادبیات خبر مثنوی هفتاد من می‌شود و من سعی کردم تا حدودی ویژگی‌های گویندگان خبر را توضیح دهم.

برخی گویندگان خبر تحصیلات بالایی ندارند

فرزانه معصومیان، گوینده خبر در ارزیابی ادبیات گویندگان خبر رادیو و تلویزیون گفت: در تمام دنیا گوینده خبر، اعتبار رسانه است، به همین دلیل نباید خطای فاحشی داشته باشیم، ولی در سال‌های اخیر احساس می‌شود گویندگان خبر راهشان را گم کردند. متاسفانه ما نتوانسته‌ایم بین ادبیات خشک و رسمی و صمیمانه به راه حل مشخص و روشنی برسیم.

این گوینده خبر رادیو با اشاره به تحصیلات برخی گویندگان گفت: برخی گویندگان تحصیلات بالایی ندارند. در حالی که تحصیلات لازمه کار گوینده است، حتی ما دوست گوینده‌ای داشتیم که به ما گفت وقتی وارد این عرصه شده از او پرسیدند ویراستاری، دبیری خبر و ... را بلد است و او گفت نه، به همین دلیل او را گوینده خبر کردند. در گذشته سختگیری‌ها بیشتر بود، ولی الان این طور نیست. برخی گویندگان خبر شخصیت‌ تلویزیونی ندارند. این در حالی است فردی که وارد عرصه گویندگی می‌شود باید خود ساخته باشد.

در مجموع آرامش موثرترین عامل در موقعیت گوینده خبر در نحوه اجرا است. گوینده برای کسب این آرامش نیاز به پیش زمینه‌های بسیاری دارد،از جمله تسلط بر کار خود، داشتن اطلاعات و نحوه ارتباط و تعامل با همکاران و دیگر عوامل فعال در تحریریه. آموزش، آشنایی با شرایط و محیط کار و تجربه لازم برای گوینده از اهم مواردی است که باید در انتخاب گویندگان لحاظ شود، یعنی یک گوینده اول باید مراحل مختلف کاری را طی کند و بعد برای اجرای زنده اقدام کند.

اینگونه برخوردها و قرار دادن آنتن در اختیار گویندگان بدون تجربه کافی، اعتبار منبع خبری و رسانه را زیر سئوال می‌برد. صداقت نیز مهمترین عامل در برقراری ارتباط با مخاطب است. امیدواریم مدیران خبر تلویزیون دقت بیشتری در انتخاب گویندگان خبر داشته باشد تا شاهد موفقیت بیشتر در این عرصه که اعتبار رسانه است، باشیم.