خبرگزاری ایسنا - سومین جلسه کارگروه رسانه و مطبوعات با عنوان "بررسی وضعیت مالکیت مطبوعات با محوریت حمایت دولت" به همت مرکز هماندیشی استادان و نخبگان دانشگاهی وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و با شرکت چند تن از استادان و صاحبنظران در این حوزه برگزار شد.
در این نشست ابتدا دکتر سرابی - عضو هیات علمی دانشکده صدا و سیما - به بیان مقدمهای درباره موضوع جلسه پرداخت و گفت: پیدایش مطبوعات در جهان از چهار قرن قبل آغاز شد در حالیکه در ایران، ما از 170 سال قبل شاهد چاپ اولین نشریه بودهایم و در این دوره یک قرن و اندی، مطبوعات ایران دستخوش فراز و نشیبهایی شده است.
وی تعداد نشریات قبل و بعد از انقلاب را به ترتیب 74 و 1400 عنوان ذکر کرد و افزود: پس از انقلاب اسلامی عناوین نشریات به لحاظ کمی رشد خوبی داشته است اما باید با برنامهریزی دقیق کاری کنیم تا از لحاظ کیفی نیز ارتقاء یابد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مطبوعات در دهه گذشته در کشورمان دگرگون شده و محدودیتهای قبل از آن از بین رفته است، گفت: دغدغه امروز در جهان و البته در کشورمان این است که چگونه میتوان کیفیت رسانهها و مطبوعات را در دنیای پررقابت کنونی ارتقاء داد تا جایی در گستره وسیع رسانه پیدا کنند.
دکتر عباس اسدی میهمان دیگر نشست هم به بیان دورههای مختلف مطبوعات در جهان از آغاز پیدایش تاکنون و ویژگیهای هر دوره پرداخت.
وی دورههای استبدادی، مسلکی و عقیدتی و دوره مطبوعات تجاری را سه دوره مطبوعات دانست و گفت: در دوره استبدادی، مطبوعات فقط ویژه پادشاهان و اخبار مربوط به آنها بود؛ در حالیکه در دوره دوم یعنی مطبوعات مسلکی و عقیدتی، مقالات، تحلیل و تفاسیر نیز علاوه بر اخبار وارد نشریات میشود و البته این دوره که از آن به دوره طلایی مطبوعات یاد میشود، زیاد طول نکشید.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در دوره سوم یعنی مطبوعات تجاری، حال و هوای مطبوعات عوض شد، گفت: در این دوره ویژگی دوره دوم مطبوعات بکلی رخت بر بست و همه چیز در مطبوعات رنگ و بوی تجاری گرفت.
اسدی سیاستزدگی نشریات و فامیلسالاری در مطبوعات، تناسب نداشتن تحصیلات مدیران مطبوعات با نوع کارشان و عدم مخاطبسنجی، تمرکز مطبوعات در پایتخت، موضوع توزیع مطبوعات و راحتطلبی خبرنگاران و مدیران نشریات را از مهمترین مشکلات امروزی وضعیت مطبوعات در کشور دانست.
وی با انتقاد از کیفیت پایین اخبار در مطبوعات گفت: در نشریات امروز خبر درج نمیشود بلکه شبه خبر است و این در حالی است که برخی کشورها مثل فرانسه، نشریات هفتهای یک خبر میدهند اما آن خبر، ویژه و تاثیرگذار است.
دکتر مسعودی دیگر مهمان نشست طی اظهاراتی بحث مالکیت در مطبوعات را مسئله اساسی خواند و گفت: در روزهای اول پیدایش مطبوعات در کشور ما، بیشتر به موجودیت آنها فکر شده تا به مالکیتشان و این موجودیت نیز سیاسی بوده است.
وی با بیان اینکه تا دوران انقلاب، مالکیت مطبوعات در دست کسانی بوده که قدرت سیاسی داشتهاند، گفت: پس از انقلاب با شکلگیری قانون اساسی قرار شد مطبوعات براساس این قانون شکل بگیرند.
مسعودی افزود: پس از انجام اصلاحیه در قانون اساسی، موضوع مالکیت رسانهها در این قانون پررنگ شد و از طرفی تجربه خوبی نیز در جهان و در سه دهه انقلاب در این زمینه داریم.
وی اعطاء مجوز را در شیوه مالکیت بسیار موثر خواند و گفت: در جمهوری اسلامی دولت خیلی تلاش کرد در قالبهای مختلف مانند وام، آگهی و... به مالکیت مطبوعات کمک کند اما باید گفت این کمکها محدود بودهاند و کسانی که مجوز میگیرند نمیتوانند سرمایه خوب و کافی برای اداره مطبوعه خود فراهم کنند.
این استاد دانشگاه ضمن برشمردن برخی کمکهای دولت به مطبوعات در سایر کشورها همچون امتیازهای مربوط به مالیات ارزش افزوده، وامهای کم بهره، امتیازهای پستی، امتیازهای مربوط به تلفن، راهآهن، کمک هزینههای مربوط به خبرگزاری، تشکیلات احزاب سیاسی و کمک هزینههای مربوط به نوع نشریه و رساندن به مشترک، ارائه این خدمات در ایران را در قیاس با کشورهای دیگر بسیار کم خواند.
عضو هیات علمی دانشگاه سوره یک نوع بداندیشی در حوزه مطبوعات در کشورمان را یادآور شد و گفت: ما تصور میکنیم اگر یک نشریهای به صورت تعاونی اداره شود، چیز خوبی نیست در حالیکه باید بپذیریم که مطبوعات مانند شبکههای اینترنتی نیستند که واحدهای مختلف آن را بتوان با یک سرمایه واحد اداره کرد.
این استاد دانشگاه، سرمایه هنگفت، فروش و توزیع، چاپخانه، توزیع و اشتراک را از مسائل مهم مرتبط به حوزه مطبوعات دانست و در پایان تاکید کرد: اگر دولت میخواهد مالکان مطبوعات را حمایت کند با توجه به مشکلات و سختی های کار مطبوعاتی این حمایتها باید کافی و عادلانه باشد.
دکتر قدرتالله رحمانی - عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) - نیز در این نشست گفت: از نظر مسالهشناسی باید موضوع مالکیت را به موضوع اقتصاد مطبوعات تغییر دهیم و در این صورت خواهیم دید اساسا مالکیت رسانهها مساله نیست.
وی با بیان اینکه مطبوعات فعی ما از مالکیت نسبی برخوردار هستند، گفت: مساله اساسی این است که مطبوعات ما باید دارای حدی از توان اقتصادی شوند تا در نوسانات مالی دچار مشکل نشوند.
این استاد دانشگاه وجود یک بنگاه اقتصادی قدرتمند در این زمینه را موثر خواند و گفت: وجود چنین بنگاهی میتواند حیات مطبوعات را برای یک مدت طولانی تامین کند که در حال حاضر چنین چیزی نداریم.
رحمانی قانون اعطای مجوز به مطبوعات در سال 79 را یادآور شد و با انتقاد از فروش این مجوزها گفت: فروش این مجوزها باعث شد برخی افراد بیصلاحیت وارد عرصه مطبوعات شوند که این، یکی از آسیبهای جدی بوده و چاره آن نیز راهکار قانونی است.
عضو سابق هیات منصفه دادگاه مطبوعات با بیان اینکه مطبوعات هم تابعی از موضوعات اقتصادی کشورمان است، گفت: مطبوعات در مسیر خصوصیسازی قطعا در آخر صف این فرآیند خواهند بود چرا که اولویتهای دیگر در این زمینه وجود دارد.
او با اعتقاد به اینکه از مطبوعات فعلی بیش از این نباید توقع داشت گفت: با وجود تلاشهای مدیران و دولتمردان برای تقویت بخش خصوصی، همچنان با مقاومت بخش دولتی در این زمینه مواجهیم.
وی تاکید کرد: معتقدم در حال حاضر هیچ روزنامه خصوصی نداریم چرا که هر کدام از مطبوعات کنونی به نوعی از حمایت مادی دولت استفاده میکنند که اگر این حمایت از آنها سلب شود، تداوم این نشریات با مشکل مواجه میشود.
رحمانی افزود: اگر بناست در مورد اقتصاد و رسانه به معنای مطبوعات دوره سوم یعنی مطبوعات تجاری صحبت به میان آید، این، نیاز به بخش خصوصی قدرتمند دارد.
وی بحث مالکیت رسانهها را مربوط به ساخت دولت دانست و گفت: این ساخت باید از اقتصاد دولتی به خصوصی تبدیل شود و در این شرایط سایر حوزهها به کارشان ادامه دهند و آنوقت است که دولت دخالتی در امر مطبوعات نخواهد داشت. باید به سمتی حرکت کنیم که دولت فقط تنظیم کننده مقررات باشد و دخالتش در حد تند و کند کردن حرکت مطبوعات باشد.
دکتر علیرضا پاکدهی یکی دیگر از مهمانان نشست با یادآوری دورههای مختلف مطبوعات، نشریات دوره دوم را عامل اصلی شکلگیری انقلابهای دموکراتیک دانست و گفت: در این دوره کسانیکه نشریه را منتشر میکردند، خود، صاحب قلم بودند و حتی از جیب خود برای بیان اندیشهای که به آن باور داشتند، هزینه میکردند.
وی با اشاره به دوره سوم مطبوعات خاطر نشان کرد: دراین دوره تمام اجزای مطبوعات حتی اخبار و تحلیلها جای خود را به کالا داده و قابلیت خرید و فروش پیدا میکند.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با طرح این سوال که باید مشخص کنیم از مطبوعات چه انتظاری داریم و رسالت آنها را چه میدانیم گفت: باید معلوم شود مطبوعات رسالت اجتماعی و روشنگری دارند یا اینکه هدف از انتشار مطبوعات نظارت بر مردم و مهار افکار آنان است.
وی به مساله تبلیغات در مطبوعات اشاره کرد و گفت: اگر میخواهیم بر اساس قوانین مطبوعاتی در قانون اساسی و مقررات عمل کنیم لازم است از تجاریسازی فاصله بگیریم.
این استاد دانشگاه رابطه مطبوعات با دولت و حکومت و مخاطبان را از مولفههای مهم موضوع نشست دانست که باید به آن پرداخت و عادلانه بودن توزیع امکانات و امتیازات به مطبوعات را یادآور شد و گفت: توزیع این امکانات باید بر اساس معیارهای قانونی، یکسان و بدون تبعیض باشد.