ماهنامه‌ی دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمد مهدی مولایی - سایت‌های شبکه‌ی اجتماعی حالا در دنیای مجازی آنقدر اهمیت پیدا کرده‌اند تا مبنای ترسیم نقشه جدیدی از جهان شوند. بر همین اساس سایت وین‌کوس (Vincos) با استفاده از منابع آماری اینترنتی از جمله الکسا و گوگل ترندز، نقشه‌ای از جهان ترسیم کرده که در آن محبوب‌ترین شبکه‌ی اجتماعی هر کشور مشخص شده است. نقشه‌ای که پیوستگی‌ها و تفاوت‌های نقاط مختلف جغرافیایی آن پیام‌های جالب توجهی دارد. دقت در این نقشه نشان می‌دهد که علی‌رغم برخی دیدگاه‌هایی که معقدند گسترش فضای مجازی در راستای نوع خاصی از نگاه به جهانی‌شدن با یکپارچه شدن سلایق مصرف از جمله مصرف اینترنتی همراه است، هنوز برخی عوامل محلی و جغرافیایی نقشی تعیین‌کننده در استفاده‌های کاربران کشورهای مختلف از اینترنت دارند. نقشه بر اساس آمارهای مربوط به روزهای پایانی سال ۲۰۰۹ ترسیم شده است.

سلطه‌ی جهانی فیس‌بوک در چند قاره

فیس‌بوک را که شش سال پیش چند جوان امریکایی در محیطی دانشگاهی راه انداختند امروز به یکی از غول‌های عرصه‌ی فناوری اطلاعات تبدیل شده است. کشورهایی که در آنها سایت فیس‌بوک در رده‌ی اول قرار دارد در این نقشه با رنگ سبز مشخص شده‌اند. سراسر امریکای شمالی، بیش از نیمی از امریکای جنوبی، بخش عمده‌ای از اروپا، سراسر افریقا و استرالیا و بخش قبل توجهی از آسیای جنوبی و غربی در نقشه به رنگ سبز درآمده‌اند که نشان‌دهنده‌ی سلطه‌ی فیس‌بوک بر بازار شبکه‌های اجتماعی در دنیاست. فیس‌بوک که تا چندی پیش به‌دنبال مای‌اسپیس و در رده‌ی دوم شبکه‌های اجتماعی امریکا قرار داشت، پس از پشت سر گذاشتن رقیب‌ش در آمارهای جهانی، بازار ایالات متحده را هم از مای‌اسپیس ربود. فیس‌بوک در آمارهای جهانی الکسا، پس از گوگل دومین سایت دنیا است. از مجموعه ۱۲۷ کشور بررسی شده، فیس‌بوک در ۱۰۰ کشور رتبه نخست را دارد.

حوزه خارج از سلطه‌ی فیس‌بوک

از بین شبکه‌های اجتماعی امریکایی علاوه بر فیس‌بوک، اورکات و های‌.فایو نیز در دنیا طرفداران قابل توجهی دارند. اورکات که زمانی در ایران سایت محبوبی محسوب می‌شد هنوز در برزیل سایت اول شبکه‌های اجتماعی است و در هند نیز طرفداران قابل توجهی دارد. های.‌فایو نیز در برخی کشورهای افریقایی و حوزه‌ی دریای کارائیب از جمله کامرون، کاستاریکا، مکزیک، هندوراس و گواتمالا سایت اول است. در کشورهای ژاپن، لهستان، کره جنوبی، فیلیپین، جمهوری چک، تایوان، ویتنام، لیتوانی و هلند نیز شبکه‌های اجتماعی غیرامریکایی در رده‌ی نخست قرار دارند.

شرقی‌ها به دنبال محلی‌گرایی

اما اگر کشورهای غربی و برخی کشورهای در حال توسعه تحت نفوذ کامل فیس‌بوک قرار دارند، در کشورهای مدعی و قدرت‌مند شرقی اوضاع به‌گونه‌ی دیگری است. در این کشورها سیاست‌های دولتی حوزه‌ی فضای مجازی به‌گونه‌ای طراحی شده که بر بومی‌گرایی محیط‌های آنلاین تاکید دارد. در کشور چین شبکه‌ی اجتماعی کیوکیو (QQ) با سیصد میلیون کاربر، دومین سایت کشور چین و نهمین سایت دنیا محسوب می‌شود. در چین دومین و سومین شبکه‏ی اجتماعی پرطرفدار نیز مالکیتی چینی دارند و شبکه‌های اجتماعی خارجی راهی به جدول سایت‌های محبوب این کشور نیافته‌اند. در روسیه و کشورهای تحت نفوذ فرهنگی آن از جمله قزاقستان و بلاروس نیز شبکه‌ی اجتماعی روسی وی.کنتاکه (V Kontakte) حرف اول را می‌زند. درحوزه کشورهای اقمار شوروی سابق همچنین شبکه‌ی اجتماعی اودنوکلاسینیکی (Odnoklassniki) از محبوبیت بالایی برخورد است و در روسیه دوم و در گرجستان و قرقیزستان اول است. در کشورهای عربی نیز شبکه‌ی اجتماعی مکتوب (Maktoob) محبوبیت قابل توجهی دارد و در چند کشور در رده‌ی نخست قرار گرفته است.

وضعیت مبهم ایران در نقشه

تحلیل‌گر سایت ویکوس در گزاش خود نوشته که ایران را به دلیل محدودیت‌های اینترنتی در این کشور از نقشه حذف کرده و وضعیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی در آن را بررسی نکرده است. بررسی قبلی این سایت که در اواسط سال ۲۰۰۹ انجام شد نشان می‌داد ایران نیز در ناحیه سبز رنگ واقع شده و در محدوده‌ی فیس‌بوک قرار دارد. اما برخی سایت‌های شبکه‏ی اجتماعی پرطرفدار دنیا از جمله فیس‌بوک و توییتر مدتی است در ایران فیلتر شده‌اند و از این‌رو استفاده از ابزارهای آماری اینترنتی ممکن است با خطا همراه باشد. با این وجود، آمار سایت الکسا نشان می‌دهد پرطرفدارترین شبکه‏ی اجتماعی در حال حاضر سایت ایرانی «کلوب» است که در بین ۲۰ سایت اول کشور قرار دارد. بعد از کلوب، از میان شبکه‏های اجتماعی تنها سایت فیس‌بوک در جمع ۱۰۰ سایت اول ایران قرار گرفته است.