مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات، محمد مهدی مولایی - اگر از آن دسته کاربران فیسبوک هستید که صبح را با این سایت شروع میکنید، در طول روز چه در خانه باشید یا محل کار چندین بار به صفحهتان سر میزنید و شبها بدون چک کردن آخرین وضعیت فیسبوکتان نمیتوانید راحت بخوابید؛ اگر از آن گروه از کاربران توییتر محسوب میشوید که با استفاده از هر ابزاری از جمله تلفن همراه در هر شرایطی صفحهتان را بهروز نگه میدارید و آخرین وضعیت خودتان را منتشر میکنید و خلاصه اگر از «خوره»های رسانههای اجتماعی هستید، بدانید که تنها نیستند و این نوع استفاده «اعتیادگونه» از این ابزارهای جدید بین کاربران اینترنتی کمکم به پدیدهی فراگیری تبدیل میشود.
نتایج دو گزارش در مورد رفتار کاربران رسانههای اجتماعی نشان میدهد که استفاده از این سایتها در بین کاربران امریکایی در سطح گستردهای رو به افزایش است. پژوهشهای کراود ساینس (Crowd Science) و سایت رترو (RETREVO) که در سایت ای-مارکتر (eMarketer) ارائه شده نشان میدهد میتوان از مسئله جدیدی با عنوان اعتیاد به رسانههای اجتماعی سخن گفت.
***
گزارش اول که در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۹ تهیه شده نشان میدهد حدود ۲۷ درصد از کاربران توییتر بهطور روزانه صفحاتشان را بهروز میکنند و ۴۶ درصد هر روز صفحات شخصیشان را مشاهده میکنند. تقریبا یک نفر از هر پنج نفر کاربر شبکههای اجتماعی در طول هفته از توییتر استفاده میکند. اگرچه حدود ۶۰ درصد از کاربران توییتر گفتهاند که از کامپیوترهای شخصیشان به این سایت متصل میشوند ولی قابلیت بهروز کردن میکروبلاگها از راههای مختلف باعث شده موقعیتهای جالبی برای دسترسی به توییتر ذکر شود. قابلیت بهروز کردن رسانههای اجتماعی بهوسیله تلفنهای همراه باعث شده که کاربران تجربه بهروز کردن اینگونه سایتها را در حالاتی از قبیل رانندگی، اعمال مذهبی و مکانهایی مثل کلاس درس یا حتی دستشویی داشته باشند.
***
نتایج گزارش دوم نشان میدهد استفاده اعتیادگونه از رسانههای اجتماعی در بین جوانان زیر ۳۵ سال پدیدهای جدی است. ۲۷ درصد از این کاربران روزانه بیشتر از ۱۰ بار به صفحه فیسبوکشان سر میزنند و ۵۶ درصد در طول روز بین یک تا ۱۰ بار این کار را میکنند. نتایج این گزارش نشان میدهد در حالی که کاربران بالای ۳۵ سال استفاده کنترلشده و منطقی از رسانههای اجتماعی دارند، درصد قابل توجهی از زیر ۳۵ سالهها تجربه بهروز کردن و سر زدن به سایتهایی از قبیل فیسبوک و توییتر را در موقعیتهای متفاوتی از جمله در حین رانندگی، در حال کار، در زمان تعطیلات، در زمان یک قرار و حتی بعد از برقراری رابطه جنسی دارند. این تجربه استفاده از رسانههای اجتماعی در موقعیتهای متنوع نتیجه استفاده از اینترنت همراه است که تقریبا در هر مکانی در دسترس قرار دارد. در بین کاربران بالای ۳۵ سال ۸۱ درصدشان با استفاده از دستگاه کامپیوتر به رسانههای اجتماعی متصل میشوند و تنها ۱۹ درصدشان از اینترنت همراه استفاده میکنند، ولی در بین جوانان زیر ۳۵ سال این نسبت ۵۴ به ۴۶ است.
***
بحث اعتیاد به اینترنت در یک دهه اخیر که استفاده از این تکنولوژی جدید ارتباطی گسترش پیدا کرده، بهصورت جدی دنبال شده است. هرچند هنوز درباره اطلاق واژه «اعتیاد» به استفاده بیش از حد از اینترنت اختلاف نظرهایی وجود دارد، ولی مقالهها و دستورالعملهای فراوانی درباره اعتیاد اینترنتی منتشر شده و حتی در برخی کشورها کلینیکهای مخصوص ترک اعتیاد اینترنتی تاسیس شده است. حضور بیش از اندازه در فضاهای گفتوگوی اینترنتی از جمله چترومها و فرومها، علاقه به دانلود بیش از حد اطلاعات، وبگردی زیاد و استفاده کنترل نشده از بازیهای آنلاین، پورنوگرافی، قمار و خرید اینترنتی را از انواع اعتیاد اینترنتی ذکر کردهاند. بهنظر میرسد اعتیاد به رسانههای اجتماعی جدیدترین نوع اعتیاد اینترنتی باشد. این اعتیاد بهخصوص در استفاده بیش از حد و کنترل نشده از شبکههای اجتماعی و میکروبلاگها دیده میشود و بهنظر میرسد با فراگیرتر شدن استفاده از رسانههای اجتماعی رو به افزایش باشد.