همشهری، ترجمه ساناز سرابی - اینترنت انقلابی عظیم در روابط، آموزش و کار و حرفه ما ایجاد کرده است.
هدف این مقاله پرداختن به چگونگی استفاده بجا و صحیح از این انبوه اطلاعات و راه‌های کنترل و درمان جست‌وجوهای ناخواسته و نامحدود در این دنیای مجازی خواهد بود. در واقع زمانی که با دوستان مجازی خود احساس صمیمیت و راحتی بیشتری دارید تا دوستان واقعی یا آن هنگام که نمی‌توانید از بازی، شرط‌بندی یا جست‌وجوی ناخواسته در اینترنت دست بکشید، همه و همه نشانگر آن است که شما بیش از حد معمول گرفتار این دنیای آنلاین هستید.
استفاده از اینترنت در سال‌های اخیر روندی رو به رشد داشته، تا حدی که این دنیای مجازی منابع اطلاعات و حتی سرگرمی‌های ما را نیز دگرگون کرده است. سرفصل خبرهای داغ آنلاین در یک چشم به هم زدن به روز می‌شود و زمان زیادی نمی‌‌برد، ایمیل، چت و صفحات پیام‌نما و نظایر آن به شما این اجازه را می‌دهند تا با دیگر افراد درباره هر موضوعی، از مسائل عمده گرفته تا جزئی‌ترین مسائل، به گفت‌وگو بنشینید. مطمئنا همه از این فواید آشکار اینترنت آگاهیم حتی امروزه اینترنت جز جدایی‌ناپذیر حرفه بسیاری از افراد نیز شده است. پس سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که منظور از استفاده نادرست و اعتیادآور از اینترنت چیست؟
پردازش و توجه به استفاده بی‌رویه و اعتیاد‌گونه از اینترنت مبحثی تقریبا جدید است و اگرچه محققان در پی تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه‌اند، هنوز این اختلال در اختلالات روانشناختی طبقه‌بندی نشده است، با وجود این، شواهد جاری دال برآن است که برای بسیاری از افراد استفاده ناخواسته و بی‌رویه از اینترنت منتج به تداخل در زندگی روزمره و روابطشان می‌شود.
استفاده سالم در برابر استفاده ناسالم
استفاده سالم و غیرسالم از اینترنت چیست؟ البته جواب دقیقی برای این سؤال نخواهیم یافت زیرا که استفاده هر فرد از اینترنت بستگی به عوامل بسیاری دارد. ممکن است شما بنا به حرفه خود نیاز به استفاده گسترده‌ای از اینترنت داشته باشید یا به خاطر ارتباط با اقوام و دوستان راه دور خود مجبور باشید دائما وارد این دنیای مجازی شوید. در واقع در اینگونه موارد صرف وقت زیادی در اینترنت لزوما مسئله ساز نیست. اما اگر جست‌وجوی مداوم در این دنیای مجازی شما را از روابط خانوادگی، شغل یا دیگر مسائل مهم زندگیتان دور سازد، دقیقا در همین جاست که شما ناخواسته به اینترنت اعتیاد پیدا کرده‌اید.
نشانه‌های استفاده ناسالم
فردی که به رایانه اعتیاد دارد احتمالا علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کرده است:
- هنگامی که پشت رایانه نشسته‌اید احساسی آمیخته به خوشنودی و گناه دارید.
- تمام تلاشتان برای محدود ساختن ساعات استفاده از اینترنت بی‌نتیجه مانده است.
- ساعات پرداختن به امور شخصی خود را در پشت رایانه صرف می‌کنید.
- به دوستان، خانواده و مسئولیت‌هایتان به خاطر بودن در دنیای مجازی
پشت پا می‌زنید.
- در مورد ساعات جست‌وجو در اینترنت به خانواده یا رئیس خود دروغ می‌گویید.
- هنگامی که خطوط ارتباطی قطع شده یا محدود شود احساس ناراحتی، افسردگی و بی‌قراری می‌کنید.
- در زمان دلمشغولی‌های فکری و ذهنی ساعات متمادی را پشت رایانه می‌گذرانید.
- و‌بالاخره هنگامی که پشت رایانه خود نیستید دائما به استفاده مجدد از آن فکر می‌کنید.
عوامل محرک در ایجاد اعتیاد به اینترنت
- اگر از اضطراب و ناراحتی‌های اعصاب رنج می‌برید: ممکن است در این شرایط به خاطر مشغول نگاه داشتن ذهن و فکر خود به استفاده بی‌حد و حصر از اینترنت رو آورید.
- اگر شما افسرده هستید: اینترنت می‌تواند مفری برای دوری از احساساتی نظیر دلمردگی و بی‌حوصلگی باشد اما به خاطر داشته باشید استفاده بی‌حد و حصر از رایانه مطمئنا شرایط را سخت‌تر خواهد کرد زیرا تنها باعث انزوا و گوشه‌گیری بیشتر شما خواهد شد.
- اگر اعتیاد به دیگر مسائل دارید: بسیاری از افرادی که به اینترنت وابستگی بیش از حد دارند از دیگر مسائل نظیر اعتیاد به داروهای روانگردان، شرط بندی و... رنج می‌برند.
- اگر که قادر به برقراری روابط سالم اجتماعی نیستید: معتادان به اینترنت اغلب از چت‌روم‌ها، پیام‌ها یا بازی‌های آنلاین به‌عنوان راهی مطمئن برای ایجاد رابطه جدید سود می‌برند.
- اگر در سن جوانی و نوجوانی هستید: اصولا جوانان به‌دنبال اجتماعاتی هستند که در آن احساس صمیمیت و راحتی بیشتری داشته باشند و فضای مجازی این فضا را در اختیار آنان می‌گذارد.
- اگر که کم تحرک یا کمتر از حد معمول فعالیت دارید: به‌عنوان مثال ممکن است دچار ناتوانی یا معلولیت بوده و یا والدین کودکان خرد‌سالی باشید که ترک خانه و پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی را دشوار کرده است.
کمک به خویش برای شکستن اعتیاد به اینترنت
اگر که متوجه شدید در استفاده از اینترنت دچار مشکل شده‌اید راه سختی را در پیش دارید. در اینجا به پیشنهاد و راه‌حل‌هایی چند برای بازگشت به زندگی متعادل و سالم می‌پردازیم. در واقع اگرچه خود شما نقش مهمی را در این میان ایفا می‌کنید حمایت روحی و عاطفی دیگران نیز بسیار حائز اهمیت خواهد بود زیرا برگشت به عادات قبلی مخصوصا در زمانی که مداوما از اینترنت برای کارتان استفاده می‌کنید، راحت‌تر و آسان‌تر از آن است که حتی فکرش را کنید.
- هر نوع مشکلی نیاز به درمان و بررسی دارد: مسائلی نظیر افسردگی و اضطراب نیاز فوری به درمان و حمایت از جانب دیگران خواهد داشت. پس هر چه زودتر به یک روان درمانگر مراجعه کنید.
- روابط اجتماعی خود را گسترش دهید: هر چه ارتباط اجتماعی شما قوی‌تر و گسترده‌تر باشد نیاز کمتری به استفاده از اینترنت برای برقراری روابط اجتماعی خواهید داشت. ساعاتی را که در هفته صرف استفاده نامعقول از اینترنت و رایانه می‌کنید برای خانواده یا همسر خود کنار بگذارید. اگر که فردی خجالتی هستید سعی کنید در گروه‌هایی عضو شوید که علایق مشترکی با آنها دارید؛ گروه‌های کتابخوانی یا کلاس‌های ورزشی محیطی مطمئن را برای ارتباط شما با دیگران پدید آورده و باعث می‌شود زنجیره‌های ارتباطی شما مستحکم شود.
عادات استفاده از اینترنت را پله به پله تغییر دهید
- جدولی تهیه کنید و ساعات استفاده غیرضروری خود را در آن درج کنید، توجه کنید که چه ساعاتی از روز بیشترین گردش را در اینترنت داشته و چه مسائلی باعث می‌شود شما بیش از حد وقت خود را در اینترنت بگذرانید.
- در هنگام استفاده از اینترنت برای خود هدف‌گذاری کنید.
- برنامه‌ای برای روزهای مشخص، زمان مشخص و یا خاموش کردن رایانه در ساعات معینی از شب، بگذارید.
- استفاده از اینترنت را با فعالیت‌های سالم مبادله کنید. اگر کسل و تنها هستید امتناع از وارد شدن به این دنیای مجازی مطمئنا بسیار دشوار است. برنامه‌هایی برای پر کردن ساعات خود جست‌وجو کنید نظیر ناهار خوردن با همکارانتان، رفتن به کلاس‌های مختلف یا دعوت دوستان و آشنایان.
کمک به نوجوانان و جوانان برای حل این معضل
اگر شدیدا کودک یا نوجوان خود را در استفاده از اینترنت محدود می‌کنید، ممکن است مخفیانه به انجام این کار بپردازند و چه بسا بیشتر به آن اعتیاد پیدا کند. بر استفاده فرزندتان از اینترنت نظارت کنید و به او درصورت نیاز یاری دهید.
- فرزندتان را به دیگر فعالیت‌های مورد علاقه‌اش ترغیب کنید.
- محدوده‌های مشخصی برای فرزندتان بگذارید. مطمئن شوید که رایانه در جای مناسبی از خانه است که شما می‌توانید روی فعالیت‌های آنلاین کودکتان نظارت چشمی داشته باشید. ساعات آنلاین او را محدود کنید و پرداختن به رایانه را منوط به انجام تکالیفش بدانید.
- درباره مشکلات کودکتان با او گفت‌وگو کنید. استفاده مدام از اینترنت نشانه مشکلات عمقی‌تری است. آیا به تازگی کودکتان با مشکلاتی نظیر تغییر یا طلاق روبه‌رو شده که باعث استرس او شده است؟
و در آخر دوباره خاطرنشان می‌کنیم که مراجعه به یک روانشناس راه‌حل مناسبی برای حل و درمان این معضل خواهد بود.
