ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات، محمدمهدی مولایی - حتی اگر عضو و مراجعه کننده ثابت تبیان هم نباشید حتما در نتایج جستجوی اینترنتی گاهی با صفحاتی از سایت تبیان (tebyan.net) مواجه شده اید. تبیان مرجعی برای تعدادی از کاربران اینترنتی کشور و از بزرگ ترین وب سایت های ایرانی است. «بزرگی» تبیان هم به حجم اطلاعاتی که در اینترنت تولید کرده مربوط می شود، هم به تعداد بازدیدکنندگان و کاربرانی که به خود جلب کرده و هم به بودجه و ساختمانی که برای فعالیت هایش در اختیار دارد. این گزارش قرار است پاسخی برای سوالات تبیان «چیست؟»، «چه کار می کند؟» و «قرار است به کجا برسد؟» باشد تا ابعاد مختلف فعالیت این وب سایت و موسسه حوزه آی تی بیشتر مشخص شود. حمید روستایی، مدیر روابط عمومی موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، در گفتگویی پاسخ‌گوی سوالاتی شد که در زمینه تبیان وجود داشت.

تبیان از کجا آمده؟

موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان سال ۱۳۸۰ به عنوان یکی از زیرمجموعه های سازمان تبلیغات اسلامی تاسیس شد. در معرفی تبیان آمده که خدمات این مجموعه در راستای «ایجاد فضای سالم جهت استفاده بهینه و مفید از تکنولوژی روز با سرلوحه قرار دادن رهنمودهای مقام معظم رهبری در خصوص جنبش نرم افزاری» ارائه می شود. روستایی در پاسخ به سوال ما درباره دورنمای اولیه تبیان و اهداف این موسسه می گوید: «چشم انداز سه ساله تبیان در کارگروه های مختلف در حال بررسی و تدوین است و به زودی آماده و ارائه می شود. با توجه به گستردگی و تغییرات روز به روز حوزه آی تی ما نمی توانیم چشم اندازی بیست ساله یا ده ساله برای آن داشته باشیم و باید متناسب با تکنولوژی روز پیش برویم. به همین خاطر چشم اندازی سه ساله تعریف شده تا از تکنولوژی های روز عقب نمانیم.» روستایی درباره دلیل شکل گیری چنین موسسه ای هم این طور توضیح می دهد: «سازمان تبلیغات اسلامی پیش از تبیان در حوزه های مختلفی از جمله سایت های خبری، اطلاع رسانی و چاپ و نشر فعالیت های مختلفی داشت، ولی با توجه به خلا و نیازی که در حوزه آی تی احساس می شد موسسه تبیان را راه اندازی کرد.» به عبارتی تبیان قرار بوده خلا و نیاز این سازمان در حوزه آی تی را پر کند و از همان ابتدا فعالیت های موسسه تبیان در دو حوزه مجزای سایت و تولید نرم افزار دنبال شده است.

مثلث آنلاین تبیان

فعالیت های بخش سایت موسسه تبیان از ابتدا در سه بخش با این دسته بندی پیگیری شده: محتوا، کاربر و شبکه. روستایی می گوید: «تبیان مثلثی دارد که از سه ضلع کاربر ملی، محتوای ملی و شبکه ملی تشکیل شده است. ما به دنبال این هستیم که کاربرمان در سطح کشور باشد، محتوای مان در سطح ملی باشد و می خواهیم شبکه ای هم به گستردگی پهنای ایران داشته باشیم. این مثلث هدف نهایی تبیان را مشخص می کند و به دنبال آن هستیم. در انجام فعالیت های مان هم در همین مسیر قدم بر می داریم.» پس برای مشخص کردن وضعیت سایت تبیان و سنجش میزان موفقیت آن می توان اضلاع این مثلث را مورد بررسی قرار داد.
در بخش محتوای ملی، تبیان دو سیاست تولید محتوا و تجمیع محتوا را دنبال کرده است. چند سال پیش بود که بحث خرید محتوای اینترنتی در ایران دنبال شد و تبیان یکی از سفارش دهندگان و دنبال کنندگان آن طرح بود. روستایی در این باره می گوید: «سال ۸۴-۸۵ فراخوانی داشتیم برای گردآوری و تجمیع محتواهای دینی و فرهنگی سطح کشور و آنها را جذب کردیم. دریایی از محتواهای مختلف را جمع آوری کردیم و به تدریج در سایت قرار دادیم. این یکی از هدف های راه اندازی تبیان بوده که بتواند محتوایی را که در سطح اینترنت پراکنده وجود دارد جمع آوری کند و در معرض دید دیگران قرار دهد تا همگان بتوانند به راحتی به آن دسترسی داشته باشند. اما فعالیت اصلی تبیان در حوزه محتوای اینترنتی، تولید محتواست: «در بخش های مختلف سایت کارشناسانی داریم که مشغول تولید محتوا هستند و خیلی از روزنامه ها و سایت های رسمی کشور هم از این مطالب استفاده می کنند.» روستایی آماری از تعداد مقالات و مطالب تولید شده در تبیان ندارد که موفقیت تبیان در بعد «کمی» تولید محتوا قابل سنجش باشد، هرچند در متنی که برای معرفی این موسسه تهیه شده مقدار محتوای تولیدی تبیان «۲۷۰ گیگابایت» ذکر شده است.
در زمینه کاربر نیز تبیان هنوز به سطح ملی نرسیده است. بنابر آماری که روستایی ارائه می کند، تبیان در حال حاضر حدود ۳۰۰هزار عضو تایید شده دارد. «بازدید متوسط روزانه سایت بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار است که در روزهایی مانند روزهای انتخابات تا ۸۰۰ هزار در روز هم می رسید.» روستای در پاسخ به این سوال که «این تعداد بازدید از صفحات است یا بازدیدکننده مستقل؟» این رقم را مربوط به تعداد بازدیدکننده مستقل تبیان اعلام می کند. «به طور متوسط در هر لحظه بین ۱۵۰۰ تا ۱۲هزار نفر آنلاین روی سایت هستند.» تبیان، بنابر آماری که در پایین صفحات آن قرار گرفته، از ابتدای فعالیتش تا کنون حدود ۴۰۰میلیون بازدیدکننده داشته است.

شبکه اینترانت

شبکه اینترانت تبیان امکان دسترسی به مجموعه تبیان را خارج از فضای شبکه جهانی اینترنت، در ۳۰شهر مرکز استان کشور فراهم کرده است. کاربران در این شهرها می توانند با نام کاربری و کلمه عبور تبیان از طریق اتصال به شماره تلفن های شبکه تبیان به این شبکه اینترانت متصل شوند. در این شبکه علاوه بر امکان دسترسی به سایت تبیان، دسترسی به ۳۰۰ وب سایت دیگر در زمینه های علمی، فرهنگی و اطلاع رسانی نیز میسر است.
در حقیقت این شبکه شکل مقدماتی تحقق یافتن «شبکه ملی» است که به عنوان یکی از اهداف تبیان ذکر شده است. روستایی در مورد موانع ملی شدن شبکه اینترانت تبیان می گوید: «این بحث هنوز در کشمکش و کش و قوس با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باقی مانده است. در حال حاضر این شبکه در ۳۰ مرکز استان در دسترس کاربران است، علاوه بر آن در برخی شهرهای بزرگ نیز این امکانات به تدریج در حال افزایش است، اما این که این اینترانت ملی شود و در همه شهرها قابل دسترس باشد احتیاج به بستر فنی مناسب دارد که هنوز زیرساخت کامل از طرف شرکت مخابرات فراهم نشده است. در این شبکه علاوه بر تبیان دسترسی به ۳۰۰سایت دیگر نیز میسر است، ما سایت هایی را که محتوای آن ها را مغایر با سیاست های موسسه و نظام ندانیم، در این بستر قرار می دهیم. مثلا خبرگزاری مهر، سایت های مراجع و علما، سایت صدا و سیما و برخی دیگر از سایت ها از طریق اینترانت تبیان قابل دسترس هستند.»

بخش های مختلف سایت

فعالیت سایت تبیان در بخش های مختلفی دنبال می شود. دین و اندیشه، دانش و فناوری، خانواده و زندگی، ورزشی، جامعه و سیاست، تغذیه و سلامت، مشاوره، مدرسه اینترنتی، حوزه علمیه، خدمات، فروشگاه، کتابخانه، هنری، ادبیات، هنر مردان خدا، پایگاه ها، تبیان استان ها، فیلم و انیمیشن، گنجینه صوتی، گنجینه تصاویر، روابط عمومی و ایرانشناسی قسمت های مختلف سایت تبیان هستند. در بخش دین و اندیشه، محتوای مذهبی-اسلامی ارائه می شود. «مثلا در بخش قرآنی امکان جست وجو در متن ترجمه به ۱۰ زبان و شنیدن قرائت از هفت قاری معتبر و خواندن شش تفسیر گوناگون وجود دارد.» در بخش دانش و فناوری، می توان علم و فناوری روز را دنبال کرد. مسائل اجتماعی و خانوادگی در بخش خانواده و زندگی سایت دنبال می شود. برای علاقه مندان به مسائل سیاسی بخش جامعه و سیاست وجود دارد و به همین ترتیب هر بخش از سایت با ارائه محتوا و خدمات خاصی، توجه بخشی از مخاطبان را به خود جلب کرده است. به گفته روستایی کتاب خانه دیجیتالی تبیان ۶۰هزار کتاب الکترونیکی به زبان های عربی، انگلیسی و فارسی در زمینه های مختلف علمی-پژوهشی ارائه می کند. آرشیوی از محصولات صوتی-فرهنگی، موسیقی های مجاز روز و مدیحه سرایی هم در بخش گنجینه صوتی سایت گردآوری شده است.
روستایی می گوید تبیان جامعه مخاطبان خود را به گروه خاصی محدود نکرده و قرار است این بخش های مختلف به نیازهای آنلاین همه قشرهای جامعه پاسخ دهد: «مخاطبان ما از جنبه های گوناگون از جمله جنسیت، سن، گرایش سیاسی و سایر موارد متنوع هستند. ما محتوای مناسب برای همه داریم، از بچه های سه-چهار ساله که بتوانند پشت کامپیوتر بنشینند تا افرد مسن جامعه.»

آموزش الکترونیکی

آموزش الکترونیکی در تبیان در دو بخش مدرسه اینترنتی و حوزه علمیه اینترنتی ارائه می شود. در بخش مدرسه اینترنتی، مخاطبان، دانش آموزان پیش دبستانی تا پیش دانشگاهی هستند. «این دانش آموزان معلم های مجازی دارند، سطح علمی خودشان را ارزیابی می کنند، از طرف تبیان برای آن ها پروژه های کمک درسی تعریف می شود و به همایش ها و نشست هایی که در سال یک یا دوبار برگزار می شود دعوت می شوند تا به برترین های آنها جوایزی داده می شود.»
«در بخش حوزه علمیه، دروس کامل حوزه از ابتدا تا پایه نهم با اساتید مختلف به صورت متن، صوت و تصویر ارائه می شود. در حوزه، دروس خارج اساتید و مراجع مخلتف قرار گرفته است و هر طلبه که مایل باشد از دروس هر دوره استفاده کند آن را انتخاب و دریافت می کند. طلبه ها فایل صوتی و متن را می گیرند و مطالعه می کنند، چون شیوه طلبگی به این شکل است و هر کس معلمش را این طور انتتخاب می کند.»
استفاده از این خدمات آموزشی مانند سایر سرویس های تبیان رایگان است. این دوره ها جنبه کمک آموزشی دارند و با هدف بالا بردن سطح علمی دانش آموزان طراحی شده اند، اما در آینده تبیان آموزش الکترونیکی را به شکل جدی تری دنبال خواهد کرد. روستایی می گوید: «برای برنامه های آینده در نظر داریم با تعاملاتی که با وزارت آموزش و پرورش برقرار کرده ایم، دوره هایی را به صورت مجازی برگزار کنیم و به شرکت کنندگان مدرک بدهیم. در این زمینه یک تجربه هم داشته ایم و مدرسه اینترنتی تبیان یک دوره آموزش شبکه برگزار کرد، از شرکت کنندگان آزمون گرفته شد و به برخی مدرک معتبر داده شد.»

تجارت الکترونیکی

تبیان در حوزه تجارت الکترونیکی هم فعال است و فروشگاه اینترنتی آن با هدف عرضه محصولات فرهنگی متفاوت فعالیت می کند. این محصولات به تولیدات تبیان محدود نیست. فروشگاه اینترنتی به تازگی علاوه بر کالاهای فرهنگی، محصولات ورزشی و سخت افزاری نیز عرضه می کند تا محلی برای فروش آنلاین کالاهای متفاوت، از لوح های فشرده مذهبی گرفته تا دوچرخه و دستگاه های ضبط و پخش همراه موسیقی باشد. «بخش فروشگاه اینترنتی تبیان در دو سال ۸۴ و ۸۶ در بین برترین فروشگاه های اینترنتی، به وسیله وزارت بازرگانی انتخاب شد.»
بحث راه اندازی دیتاسنتر اینترنتی (IDC) تبیان هم چند سالی است که در رسانه ها مطرح شده ولی هنوز به نتیجه نرسیده است. تبیان می خواهد با راه اندازی این بخش، ارائه دهنده خدمات میزبانی وب سایت ها، پست الکترونیکی و دیگر خدمات اینترنتی در ایران باشد. روستایی در مورد دیتاسنتر این طور خبر می دهد: « دیتاسنتر ما فضای پایلوت را گذرانده و مرحله آزمایشی آن رد شده و بعد از ماه رمضان افتتاح خواهد شد. فعالیت دیتاسنتر تبیان فقط به میزبانی سایت های خودمان منحصر نخواهد بود و سیاست آن میزبانی همه سایت های فرهنگی داخل کشور است. در مرحله بعد ارائه خدمات و پشتیبانی بقیه سایت های داخلی نیز مد نظر است.»

مشاوره آنلاین

مشاوره آنلاین از دیگر بخش های سایت تبیان است و امکان طرح سوال از جانب کاربران و دریافت پاسخ به صورت آنلاین در حوزه های مختلف در تبیان فراهم شده است. کاربران می توانند در ده ها بخش مختلف که در موضوعاتی از قبیل ادبی، هنری، کار آفرینی، حقوقی، روان شناسی، سلامت، سیاسی، علمی، مذهبی، ورزشی و غیره دسته بندی شده سوالات شان را مطرح کنند. به گفته روستایی تیمی متشکل از حدود ۱۵۰ نفر مشاور در حوزه های مختلف برای پاسخ گویی به سوالات با تبیان همکاری می کنند. «سوال مربوط به هر بخش برای مشاور مربوطه ارسال می شود و پاسخ آن حداکثر تا ۴۸ساعت ارائه خواهد شد. در هر هفته بین ۴۰ تا ۶۰هزار سوال پرسیده می شود و علاوه بر آن بانکی از سوالاتی که قبلا پرسیده شده اند وجود دارد که می تواند مورد استفاده کاربران قرار گیرد. سوالات خصوصی کاربران هم می توانند از طریق ای میل مطرح و پیگیری شوند.»

تولید نرم افزار

در کنار وب سایت تبیان، تولید نرم افزار، دیگر فعالیت اصلی این موسسه محسوب می شود. تبیان نرم افزارهایی در حوزه های مذهبی، قرآنی، آموزشی، کمک درسی، کودکان، نرم افزارهای خاص تلفن همراه و در سال های اخیر بازی های رایانه ای تولید و عرضه کرده است. روستایی فعالیت این بخش را این گونه تشریح می کند: «در حوزه نرم افزار فعالیت ما به اندازه خودش پیشرفته و گسترده است. ما تاکنون حدود ۷۰موضوع نرم افزار در حوزه های گوناگون تولید کرده ایم. اخیرا وارد عرصه بازی های رایانه ای شده ایم و اولین و قوی ترین بازی استراتژیک داخلی را تولید کرده ایم. تا الان ۸-۷عنوان بازی وارد بازار کرده ایم که تا آخر سال به ۲۲-۲۳عنوان خواهد رسید. تبیان حدود ۷۲۰هزار نسخه از نرم افزارها را تاکنون در داخل و خارج از کشور عرضه کرده است.»
اما روستایی درباره این که چقدر از محصولات تولید شده به فروش رفته و میزان استقبال از آن ها چقدر بوده، آمار مشخصی ندارد: «از بازی های ما استقبال خوبی شده ولی آمار فروش را به طور دقیق نمی دانم. برای ما بحث فروش مطرح نیست. هدف ما اطلاع رسانی و ارتقای سطح فرهنگی جامعه است و فروش برای ما اولویت اصلی نیست.»

تبیان های استانی

وابستگی به یکی از بزرگ ترین سازمان ها در ایران، برای تبیان این امکان را فراهم کرده که بتواند در مراکز استان ها هم نمایندگی داشته باشد. نمایندگی های استانی تبیان که اداره کل تبلیغات اسلامی استان های مختلف هستند، هر کدام دارای وب سایت «تبیان»ی با دامنه مستقل هستند. روستایی می گوید: «با توجه به این که تبیان زیرمجموعه ای از سازمان تبلیغات اسلامی است، برای این که بتوانیم کمک و حمایتی به این سازمان داشته باشیم این امکان را برای آنها فراهم کردیم که هر دفتر سازمان تبلیغات در هر مرکز استان یک دامنه جدا داشته باشد که در بستر و زیرساخت تبیان است.» این تبیان های استانی به گفته روستایی زیردامنه های سایت اصلی تبیان محسوب می شوند ولی همگی دارای آدرس اینترنتی مستقل اند و از آن طریق شناخته می شوند. مثلا تبیان استان اردبیل از طریق دامنه اینتنرتیtebyan-ardebil.ir در دسترس قرار دارد. بخشی از محتوای این سایت های استانی، عمومی و بخشی دیگر از مطالب شان محلی است.
بدین ترتیب ۳۰ سایت استانی تبیان از طریق ۳۰ نشانی اینترنتی متفاوت شناخته می شوند. این ۳۰ سایت هرچند بر بستر فنی و فضای میزبانی تبیان اصلی قرار گرفته اند ولی هرکدام دارای ساختار و طراحی خاص خودشان هستند. بدین ترتیب ۳۰ پایگاه اینترنتی مستقل، سایت های استانی تبیان را تشکیل می دهند. این تعدد در نام های دامنه و یک پارچه نبودن وب سایت ها از نظر ظاهری مجموعه سایت های استانی تبیان را به سایت های متفاوتی تبدیل کرده که تنها نام «تبیان» را در دامنه شان دارند. این ناهماهنگی و از سوی دیگر محتوای عمومی سایت های استانی که گاه جنبه تکراری پیدا می کند، دلیل انتقاداتی است که بر نحوه اداره سایت های استانی مجموعه تبیان وارد است.

زبان های خارجی

زبان های خارجی بخشی است که در اکثر وب سایت های دولتی ایرانی دیده می شود، اما اغلب این بخش ها جنبه تزئینی دارند و کمتر پیش آمده سایت های ایرانی بتوانند برای مخاطبان غیرایرانی به عنوان مرجع مطرح شوند و در فضای خارج از ایران تاثیرگذار باشند. اما روستایی وضعیت تبیان را متفاوت می داند و در مورد بخش های غیرفارسی سایت این طور توضیح می دهد: «این بخش ها تزئینی و بی استفاده نیستند، بلکه جامعه مخاطبان خودشان را دارند. در انتخاب زبان ها هم دقت شده آنهایی انتخاب شوند که اکثریت مسلمانان با این زبان ها تکلم کنند. برای انتخاب زبان ها تحلیل و برنامه ریزی شده است.»
انگلیسی، عربی، اردو، روسی، ترکی و فرانسه در کنار زبان فارسی، هفت زبان مختلف سایت تبیان را تشکیل می دهند. به گفته روستایی تیم هایی که در بخش زبان های خارجی کار می کنند بومی همان زبان ها هستند. «مثلا کسانی که مطالب بخش فرانسه را تهیه می کنند فرانسوی زبان هستند و با توجه به فرهنگ، رسوم و خواسته های مخاطبان آن زبان مطلب تولید می کنند.»
تبیان های غیر فارسی، ترجمه تبیان فارسی نیستند: «در بخش زبان های خارجی، بخش فارسی ترجمه نمی شود و مطالب متفاوت و مجزا از بخش فارسی است. البته در این بخش ها مترجم هایی هم وجود دارد که بخشی از مطالب از بخش فارسی منتقل شود، اما مدیریت بخش های زبان خارجی با بومی های همان زبان هاست.» روستایی موفق ترین بخش های غیرفارسی را به ترتیب بخش های زبان عربی و زبان انگلیسی اعلام می کند: «در بخش عربی در همین لحظه دو هزار نفر کاربر روی سایت قرار دارد. بازدید این بخش روزانه بین ۸هزار تا ۱۸هزار نفر متغیر است.»

از سایت تا پورتال

اگر در سال های گذشته سایت تبیان را دیده باشید، به خاطر دارید که بخش های مختلف سایت مانند جزایر پراکنده ای بودند که با یکدیگر هماهنگی نداشتند. در حال حاضر این هماهنگی درونی ایجاد شده و تبیان به شکل سایتی یکپارچه درآمده که کاربرانش برای استفاده از بخش های مختلف سایت تنها به یک بار «لاگین» کردن نیاز دارند و با مجموعه ی یکپارچه ای مواجه هستند. البته علی رغم این تغییر، تبیان هنوز تا رسیدن به آنچه که باید باشد فاصله زیادی دارد.
با توجه به بخش هایی از قبیل سرویس ایمیل، چت و وبلاگ که تبیان در سایتش تعریف کرده، به نظر می رسد این مجموعه به دنبال ایجاد پورتالی باشد تا بتواند نقش سایتی شبیه به یاهو را برای کاربران ایرانی ایفا کند و نیازهای متفاوت آنلاین آنها را برطرف کند. روستایی در این باره این طور توضیح می دهد: «ما به دنبال این هستیم که بتوانیم در سطح ملی فعالیت کنیم و مثلا در سطح کشور سرویس ای میل ارائه بدهیم. این مستلزم چند مساله، از جمله فراهم شدن زیرساخت و سخت افزار مناسب است. در مرحله بعد باید اعتمادسازی برای کاربران صورت پذیرد که تا آنها مطمئن باشند مثلا این اطلاعات روی ایمیل شان فقط در معرض دید خودشان قرار دارد و کسی به آن دسترسی ندارد. این امکان الان برای کاربران خودمان فراهم است و آنها ایمیل تبیان را دارند و از سرویس های دیگر مثل وبلاگ می توانند استفاده کنند. ما هنوز به سطح ملی نرسیده ایم، اما چشم اندازمان همان است.»
به نظر می رسد تبیان علی رغم برخورداری از قابلیت های فنی مناسب از نظر به روز شدن و همراهی با تکنولوژی های اینترنتی جدید چندان موفق نبوده و سال ها از تکنولوژی های وبی جدیدی که سایت های مطرح دنیا استفاده می کنند عقب است. روستایی پاسخ می دهد: «ما ادعایی نداریم که قابل مقایسه با سایت هایی مثل یاهو هستیم، ولی داریم خودمان را به آنجا می رسانیم.»

دخل و خرج

صحبت درباره تبیان در محافل آی تی، اغلب با صحبت درباره بودجه دولتی چند میلیاردی این مجموعه همراه می شود. بودجه ای که به گفته روستایی رو به کاهش است و در سال جاری هم ۲۵درصد کمتر شده است. پس طبیعی است که موسسه به دنبال کسب درآمد مستقل از این بودجه باشد.
فروش نرم افزارها، فروشگاه اینترنتی و تبلیغات اینترنتی بخش هایی هستند که موسسه تبیان از آنها کسب درآمد می کند و به این مجموعه به زودی دیتاسنتر هم اضافه خواهد شد. روستایی امکان غیر رایگان شدن بخشی از خدمات سایت برای کاربران را رد می کند و می گوید: «هنوز به این نتیجه نرسیده ایم که برای کاربران عادی خدمات پولی ارائه کنیم، اما مد نظرمان هست از سرویس هایی که به برخی مجموعه های حقوقی می دهیم کسب درآمد داشته باشیم.»
روستایی در پاسخ به سوال ما از این که چه درصدی از هزینه های تبیان از طریق کسب درآمد جبران می شود، می گوید: «پیش بینی های ما هنوز در حد طرح و برنامه باقی مانده، اما اگر این طرح ها اجرایی شود، می توانیم برای سال ۸۸ چیزی حدود ۵۰۰میلیون تومان درآمد داشته باشیم.» این رقمی است که هنوز تا هزینه های سایت فاصله زیادی دارد و یک چندم آن محسوب می شود و این سوال را مطرح می کند که آیا مسوولان سایت این پیش بینی را در دورنمای آن دارند که بتوانند همه هزینه سالانه سایت را تامین کنند یا همچنان قرار است وابسته به بودجه دولتی باشند. روستایی در پاسخ به این سوال می گوید: «به هر حال باید به آن مرحله برسیم. اگر قرار است کار ما مداوم و موفق باشد باید به آنجا برسد و بتوانیم هزینه های سایت را خودمان تامین کنیم تا بتوانیم مستقل شویم. سال گذشته و امسال بودجه ما کاهش پیدا کرد، این روند ادامه دارد پس ما باید بتوانیم از روش های دیگری هزینه های مان را جبران کنیم.»

تبیان کجا قرار گرفته؟

مجموعه امکانات تبیان اعم از بودجه و فضای سخت افزاری و موقعیت حقوقی شرایط مناسبی را برای این موسسه فراهم کرده تا جایگاه مناسبی در وب فارسی برای خود دست وپا کند. این که تبیان با این مجموعه امکانات تا چه حد توانسته یا نتوانسته موفق باشد و به موقعیت مناسبی در اینترنت برسد از جنبه های مختلف قابل توجه است.
در سال گذشته رتبه تبیان در بخش ایرانِ سایت «الکسا» معمولا بین ۲۰ تا ۳۰ در نوسان بوده است. «الکسا» ابزاری برای سنجش تقریبی میزان بازدید و استقبال از وب سایت های اینترنتی است و این بدین معنی است که تبیان در بین سایت های مورد مراجعه کاربران داخل ایران رتبه ای بین بیستم تا سی ام دارد.
نگاهی به فهرست سایت های برتر بخش ایران الکسا نشان می دهد برخی سایت ها از قبیل پرشین بلاگ، بلاگفا و بلاگ اسکای که فقط ارائه دهندگان یک سرویس خاص هستند و با هزینه و امکانات بسیار کمتری از تبیان اداره می شوند وضعیت مناسب تری در الکسا دارند. چنین مقایسه ای توقع از تبیان را بالا می برد و انتظار وضعیت مناسب تری را برای این سایت ایجاد می کند. الیته روستایی برای این دیدگاه نیز پاسخی دارد: «دیدگاه ما این نبوده که بتوانیم مخاطب و کاربر را به هر قیمتی جذب کنیم. شاید کار خیلی سخت و مشقت باری نباشد که کاربر را به هر شیوه جذب کرد. اما ما می خواهیم کاربر را جذب کنیم، خدمات خوب به او بدهیم و بعد برای کاربر فرهنگ سازی کنیم و بتوانیم کاری کنیم که کاربر با ما مستمر ارتباط داشته باشد. این کار سخت تری است که ما در تبیان دنبال می کنیم.»
با وجود این توضیحات باز هم به نظر می رسد تبیان می تواند شجایگاه بهتری از وضعیت فعلی داشته باشد و کاربران بیشتری را به خود جذب کند. هرچند پروژه های دولتی دیگری نیز وجود داشته اند که با وجود برخورداری از بودجه و امکانات فراوان نتوانسته اند حتی به جایگاه فعلی تبیان نزدیک شوند، ولی تبیان به عنوان یکی از معدود سایت های دولتی که توانسته به موفقیت نسبی برسد قابلیت های بیشتری برای رسیدن به جایگاهی مناسب تر دارد.
به نظر می رسد تبیان در جذب عموم مخاطبان اینترنتی چندان موفق نبوده، اما توانسته کاربرانی را که به عنوان اعضای ثابت جذب کرده راضی نگه دارد و اغلب نیازهای آنلاین آنها را برآورده کند. تبیان تنها از طریق توجه به نیازهای عمومی کاربران اینترنتی می تواند تغییری در وضعیتش ایجاد کند. روستایی از دنبال کردن چنین هدفی خبر می دهد و می گوید: «ما به دنبال جذب عموم کاربران اینترنتی ایرانی هستیم، در واقع این همان مساله کاربر ملی است که ما آن را دنبال می کنیم.»