خبرگزاری مهر، مریم رضایی - پس از پیروزی انقلاب تاکنون هشت وزیر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات روی کار آمدند ولی همچنین شهروندان در انتظار توسعه فناوری اطلاعات هستند. گروه فناوریهای نوین خبرگزاری مهر در گزارشی به بررسی عملکرد وزرای ارتباطات و کم توجهی آنها به فناوری اطلاعات می پردازد.

ورود پست در سال 1297 به کشور در واقع آغاز حرکت ایران به سمت ارتباطات نوین بود و با تلاشهای گسترده ای که در این زمینه صورت گرفت به دستور ناصرالدین شاه، پست آن روز به وزارت تبدیل شد.

با تغییراتی که در سال ۱۳۲۷هجری قمری در پست رخ داد، اداره تلگراف نیز به پست اضافه شد و وزارتخانه ای جدید به نام پست و تلگراف شکل گرفت و متعاقب آن در سال ۱۳۲۱ هجری قمری اولین امتیاز تلفن به بصیر الممالک واگذار شد و به این ترتیب تلفن نیز در تهران شروع به کار کرد و از اواخر سال ۱۳۴۷هجری قمری وزارت پست و تلگراف و تلفن تشکیل شد.

از این سال به بعد توسعه همه جانبه ای در این وزارتخانه صورت گرفت به طوری که امروزه شاهد تحولاتی در حوزه ارتباطات و فناوریهای ارتباطی هستیم که این امر منجر به توسعه ماموریتها و وظایف این وزارتخانه شد. از این رو در سال ۱۳۸۲ همزمان با تصویب لایحه تغییر وظایف و نام وزارت پست و تلگراف و تلفن در مجلس، این وزارتخانه به نام وزارت "ارتباطات و فناوری اطلاعات" معرفی شد و متعاقب آن تغییراتی در ساختار شرکت مخابرات ایران، مجموعه قوانین، وظایف و اختیارات جدید این وزارتخانه تدوین و تصویب شد.

اما به باور کارشناسان بررسی عملکرد این وزارتخانه در قبل و بعد تغییر نام نشان می دهد که هنوز فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاه خود را نیافته است. هر چند که با آمدن و رفتن کابینه ها هر یک به فراخور برنامه ای ارائه کرده اند و درصدد تغییراتی در این وزارتخانه برآمده اند اما به نظر می رسد تحقق این زمینه به شتاب بیشتری نیاز دارد.

"محمد حسین اسلامی" اولین وزیر بعد از پیروزی انقلاب

دکتر محمد حسین اسلامی اولین وزیر در حوزه فناوری اطلاعات است که در آن زمان با عنوان وزارت پست و تلگراف و تلفن از آن یاد می شد.

وی در سال 1312 در تهران متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی از سال 1330 تا 1331 دوره مدرسه پست را در آموزشگاه اختصاصی وزارت پست، تلگراف و تلفن گذراند و سپس از دبیرستان دارالفنون تهران در رشته ریاضی در مقطع دیپلم فارغ التحصیل شد. وی در اواخر سال 1335 برای ادامه تحصیل در رشته الکترونیک و مخابرات به کشور آلمان غربی عزیمت کرد و در سال 1343 به میهن بازگشت و طبق تعهدات قبلی در وزارت پست و تلگراف و تلفن مشغول خدمت شد. دکتر اسلامی علاوه بر تحصیل در دانشکده های مخابرات و پلی تکنیک تالیفات و مقالاتی نیز در زمینه مسائل فنی و مخابراتی دارد.
اسلامی از بهمن 1357 تا آبان 1358 در پست وزارت مشغول به فعالیت بود.

"سید محمود قندی" وزیر دوم

دکتر سید محمود قندی در بین سالهای 1358 تا 1360 وزیر پست و تلگراف و تلفن در کابینه‌های محمد علی رجایی و محمد جواد باهنر بود.

وی در سال 1323 در تهران متولد شد و در سال 1341 تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در دبستان محمدی و دبیرستان علوی با موفقیت به پایان رساند. وی سپس دوره مهندسی مکانیک را در سال 1345 در دانشگاه تهران به پایان رساند. قندی برای ادامه تحصیلات عازم آمریکا شد و در سال 1350 درجه دکترای خود را با بالاترین نمره دانشگاهی در رشته مهندسی برق و الکترونیک دریافت کرد و پس از مراجعت به ایران مشغول تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران و دانشکده مخابرات (دانشکده برق دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی) شد.

وی در سال 1358 از طرف شورای انقلاب به وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شد. قندی در تاریخ 7 تیر 1360 با انفجار بمب توسط منافقین در دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی به همراه 72 تن دیگر از یاران حضرت امام خمینی (ره) به شهادت رسید.

"مرتضی نبوی" وزیر سوم

سید مرتضی نبوی مدیرمسئول روزنامه رسالت و عضو شورای مرکزی جامعه اسلامی مهندسین و از اعضای مجمع تشحیص مصلحت نظام از سال 1360 تا 1364 به سمت وزارت پست، تلگراف و تلفن منصوب شد تا نیازهای کشور را در زمینه فناوری اطلاعات تامین کند.

نبوی در سال 1326 در قزوین متولد شد. بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی در‌ این شهر در سال 1345 به دانشگاه فنی دانشگاه تهران راه یافت و موفق به اخذ درجه فوق لیسانس در رشته برق و الکترونیک شد. او در سال 1359 به سمت معاونت مالی، اداری شرکت مخابرات درآمد و سپس وزیر پست و تلگراف و تلفن منصوب شد.

غرضی و داستان ورود تلفن همراه به ایران

نام محمد غرضی با نام تلفن همراه عجین شده است چرا که تاریخچه تلفن بی سیم و در ادامه آن تلفن همراه به دوران وزارت غرضی در وزارتخانه پست و تلگراف و تلفن وقت مربوط می شود. در آن زمان اعلام شد به برخی از روستاهای صعب العبور منطقه کردستان با همان تعرفه های معمول تلفن ثابت و عادی، تلفن سیار عرضه می شود. فناوری به کار رفته رادیویی در آن زمان مبتنی بر فناوری DECT بود.

غرضی از سال 1364 تا 1376 به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن فعالیت کرد. برخی شهروندان اولین تلفنهای همراه خود را از دوران محمد غرضی دریافت کرده اند. وزارت پست، تلگراف و تلفن در دوران او در راستای توسعه سیاستهای موجود در حوزه تلفن همراه اقدام به واگذاری سیم کارتهای محدود کرد.

اما ورود این فناوری همانند سایر تکنولوژیها خالی از دردسر نبوده چرا که در ابتدای ورود این فناوری به کشور با مخالفتهایی روبرو شد که بعضا آن را غربی و خلاف موازین می دانستند از همین رو استقبال خوبی از آن صورت نگرفت اما با این حال وزارت پست، تلگراف و تلفن مصمم به واگذاری و توسعه شبکه ارتباطی کشور بود.

عارف و توسعه شبکه های پرظرفیت و ارائه اینترنت

دکتر محمدرضا عارف از سال 1376 تا 1379 به عنوان پنجمین وزیر پست و تلگراف و تلفن فعالیت کرد. وی در زمان وزارت خود قول داد در مدت زمان حضور خود علاوه بر توسعه کمی شبکه به توسعه کیفی همت گمارد و شبکه را برای ظرفیتهای بیشتر آماده کند که به نظر می رسد این قول تا به امروز از سوی وزیران بعد از او نیز ادامه دارد و خواهد داشت.

در این راستا عارف اقداماتی را در زمینه اینترنت انجام داد به طوری که در اواسط سال 78 مرکز دیتای این وزارتخانه اقدام به ارائه اینترنت به کاربران عادی کرد. هرچند که تعداد‌ این کاربران در مقایسه با کاربران فعلی بسیار اندک بود اما اقدام قابل توجه و درخوری بود.

دوران پر تنش معتمدی و تغییر نام وزارتخانه

دوران احمد معتمدی ششمین وزیر وزارتخانه پست، تلفن و تلگراف یکی از پرتنش ترین و پرفراز و نشیب ترین دوره های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است چرا که در زمان او تغییر نام و ساختار این وزارتخانه صورت گرفت. ضمن آنکه در دوران او شاهد یک جهش نسبی در حوزه تلفن همراه بودیم.

ایجاد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، ورود اپراتور دوم تلفن همراه از سوی بخش خصوصی و ورود شرکت تالیا به عنوان پیمانکار برای توزیع سیم کارتهای پیش پرداخت از جمله رویدادهای دیگری است که در دورات تصدی معتمدی در این وزارتخانه به وقوع پیوست.

احمد معتمدی هنگام ورود به ساختمان سیدخندان از توسعه و واگذاری سیم کارتهای تلفن و تغییر کدهای موجود تلفن همراه خبر داد. سیاستهای واگذاری سیم کارت در دوران او موجب شده بود بسیاری نسبت به این اقدام اعتراض کنند زیرا از همان زمان موضوع کیفیت شبکه و آنتن دهی آن یکی از چالشهای موجود به شمار می رفت و اغلب کارشناسان بیان می کردند که علاوه بر توسعه کمی شبکه باید به فکر توسعه کیفی نیز بود.

در دوران معتمدی برنامه چهارم توسعه به تصویب رسیده بود و در آن بر میزان مشترک تلفن همراه و حضور بخش خصوصی تاکید شده بود. بنابراین معتمدی علاوه بر توسعه کیفی شبکه باید روی توسعه کمی و رساندن ضریب نفوذ تلفن همراه به میزان اشاره شده در برنامه تمرکز می کرد و همچنین می بایست شرایط را برای حضور بخش خصوصی فراهم می آورد.

حضور ترکسل به عنوان برنده مزایده اپراتور دوم و در نهایت مسائل پیش آمده برای آن و اعطای پروانه به کنسرسیوم ایرانسل و همچنین وجود یک پیمانکار برای مخابرات و مسائل پیش آمده برای آن عملکرد او را در میان نمایندگان مجلس با چالش مواجه کرد به نحوی که تا پای میز استیضاح نیز پیش رفت ولی سال 84 پایان فعالیت او و سپردن مسئولیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به محمد سلیمانی بود.

یکی دیگر از چالشهای دوران معتمدی در زمینه توسعه شبکه اینترنت، موضوع فیلترینگ و برخورد سلبی یا ایجابی با این فناوری بود. در عین حال میزان دسترسی کاربران به اینترنت و انواع خطوط ارائه آن اعم از ADSL، wairless وDialup و ... از موضوعاتی است که در زمان احمد معتمدی همواره مورد پرسش از سوی رسانه ها و کارشناسان بود.

در همین حال حضور معتمدی منجر به پیاده سازی برنامه "تکفا" ( توسعه کاربری فناوری اطلاعات) و آماده کردن زیرساخت های مخابراتی و اینترنتی آن به ویژه خطوط فیبر نوری شد. قطع و وصل های مکرر خطوط اینترنت و همچنین دسترسی کند و میزان ضریب نفوذ اندک کاربران اینترنت در کشور با توجه به آنچه که در برنامه چهارم توسعه به آن پرداخته شده، شرایط را برای معتمدی دشوار کرده بود.

به هر حال به نظر می رسد مسئله اینترنت برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات چندان اولویت دار نیست زیرا حجم کارهای این وزارتخانه در حوزه ارتباطات به حدی بود که دیگر فرصتی برای اجرای سیاستها در حوزه فناوری اطلاعات باقی نمی گذارد. هر چند هرازگاهی اقداماتی در راستای توسعه خطوط فیبر نوری، دسترسی مراکز علمی و دانشگاهی به شبکه اینترنت و همچنین ورود فناوریهای جدید برای ارائه خدمات اینترنت صورت می گرفت ولی از طرف دیگر قیمت نهایی ارائه خدمات اینترنت به کاربران اجازه استفاده آسان و بی دغدغه را سلب می کرد.

سلیمانی وزیر دولت نهم

زمانی که سلیمانی بر صندلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکیه زد همانند دیگر وزرای پیش از خود علاوه بر وعده های گوناگونی که در راستای توسعه شبکه ارتباطات داد قول داد ارتباطات و فناوری اطلاعات را به یک اندازه دیده و تبعیضی میان این دو قائل نشود. اما مدت زمان وزارت او مشخص کرد توجه بیش از اندازه به ارتباطات، فناوری اطلاعات را در دید وزیر ارتباطات کمرنگ خواهد کرد.

هر چند هر از گاهی خبرهایی از اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شنیده می شد اما تمرکز فعالیتهای این وزیر بر روی توسعه ارتباطات سیار و واگذاری تلفن همراه بیشتر بود. البته دوران چهار ساله وزارت وی افتخاراتی هم کسب کرد که مهمترین آنها پرتاب ماهواره "امید" بود ولی در همین حوزه نیز کم کاری هایی دیده می شود.

دوران تصدی سلیمانی در حوزه فناوری اطلاعات به ویژه اینترنت با رویدادهای مهمی همراه بود. حضور سازمان نظام صنفی رایانه ای به عنوان نهاد بخش خصوصی و نقطه تعامل با دولت، توسعه خطوط فیبر نوری، قطعیهای مکرر اینترنت، عدم کاهش نرخ تعرفه ارائه خدمات اینترنت به کاربران، توسعه و اعمال فیلترینگ، برگزاری مزایده وایمکس و همچنین خدمات تلفن اینترنتی و در نهایت محدودیت دسترسی بیش از 128 کیلوبیت اینترنت برای کاربران خانگی و مهمتر از آن راه اندازی و ایجاد شبکه اینترنت ملی از مهمترین موارد پیش آمده در دوران تصدی محمد سلیمانی به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است.

اقدامات او در زمینه های یاد شده موجب شد نمایندگان طرح استیضاح او را به هیئت رئیسه مجلس ارائه دهند که البته این طرح بنا به دلایلی مسکوت گذاشته شد.

یکی دیگر از اتفاقات مهم در دوران سلیمانی برگزاری مزایده اپراتور سوم تلفن همراه است که در حال حاضر در بلاتکلیفی بسر می برد و شاید یکی از وظایف اولویت دار و مهم وزیر فعلی رسیدگی به این پرونده است.

نکته قابل توجه اظهارات سلیمانی در روز تودیع خود بود که وی به ارائه یک گزارش غیرکارشناسی به مجلس اشاره کرد و گفت: عامل اصلی محدودیت اینترنت وزارت ارتباطات نیست.

وزیر جدید وزارت ارتباطات و افزایش تقاضا برای دسترسی آسان

رضا تقی پور وزیر ارتباطات و فناوری دولت دهم با کسب 69 درصد آرای نمایندگان مجلس در هفته گذشته موفق شد بر صندلی وزارت در وزارتخانه ICT تکیه زند.

وی بر اساس برنامه هایی که ارائه داده است تمرکز فعالیت خود را بر بخشهای فناوری اطلاعات همچون اینترنت و اینترانت، فناوریهای فضایی گذاشته است.

سالهاست که از تغییر نام وزارت پست، تلگراف و تلفن به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می گذرد اما به نظر می رسد بیشترین تمرکز وزرای این وزارتخانه بر روی مسائل ارتباطی بوده تا فناوری اطلاعات و به همین دلیل به نظر می رسد وزیر جدید ارتباطات باید تعادل میان ارتباطات و فناوری اطلاعات را ایجاد کرده تا تغییر نام این وزارتخانه رنگ و بوی واقعیت به خود بگیرد و تنها بر روی کاغذ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نباشد.