همشهری، حمید ضیایی پرور - وجود نهادهای متعدد متولی فناوری اطلاعات در ایران یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود بر سر راه گسترش این فناوری در ایران است.

شورای‌عالی اطلاع‌رسانی، شورای‌عالی فناوری اطلاعات، شورای‌عالی انفورماتیک، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، کمیته فناوری اطلاعات، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و چندین نهاد و ارگان دیگر هر یک بخش‌هایی از فناوری اطلاعات در ایران را هدایت و سازماندهی می‌کنند.

در پی طرح ادغام شوراها، مهم‌ترین نهاد متولی فناوری اطلاعات یعنی شورای‌عالی فناوری اطلاعات به اغما رفت و حتی بعد از لغو این مصوبه توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام باز هم این شورا در تعلیق به سر می‌برد. در این میان شورای‌عالی اطلاع رسانی که از نظر سازمانی زیر نظر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود ابتکار عمل را به دست گرفته و سعی کرده جای خالی نهادهای متولی فناوری اطلاعات در کشور را پر کند.

تدوین برنامه جامع فناوری اطلاعات ایران یکی از این ابتکارها بوده است که تا‌کنون طی چندین نشست هم‌اندیشی با نخبگان فناوری اطلاعات در ایران در آستانه نهایی شدن است.

تحقق حکومت الکترونیکی

حجت‌الاسلام دکتر حمید شهریاری که سال‌هاست مسئولیت دبیری این شورا را بر عهده دارد از جمله افراد خوش ذوقی است که هدایت تدوین این برنامه را بر دوش گرفته است. او اخیرا در تازه‌ترین هم‌اندیشی تخصصی مربوط به این برنامه گفت: فناوری اطلاعات می‌تواند با کاهش کاغذبازی و مبارزه با فساد اداری و معقول کردن ساختارهای اداری تمرکززدایی را از بین ببرد و با سرعت به مردم خدمات‌رسانی کند.

به گفته شهریاری یکی از مهم‌ترین مولفه‌های حکومتداری خوب تحقق حکومت الکترونیکی است؛ انتخاب‌ها باید براساس شایستگی صورت بگیرد و این با شکل‌گیری بانک اطلاعاتی مدیران محقق می‌شود. امروزه نظارت در کشور ما چندین ماه بعد از انجام امور به گوش مدیران می‌رسد اما با فناوری اطلاعات می‌توان نظام کنترلی را ارائه داد.

شهریاری در مقایسه مواد اساسنامه شورای‌عالی اطلاع‌رسانی با شورای‌عالی فناوری اطلاعات به ماده یک آنها اشاره و اظهار کرد: در ماده یک آیین‌نامه شورای‌عالی اطلاع‌رسانی آمده است این شورا به‌منظور سیاستگذاری فرهنگی، اجتماعی، دینی و اخلاقی اطلاع‌رسانی تشکیل شده است.

او توضیح داد: در طرف مقابل در ماده یک شورای فناوری اطلاعات هدف از تشکیل این شورا سیاستگذاری و تدوین راهبردهای ملی در قلمرو فناوری اطلاعات ذکر شده که این شامل قلمرو دینی، اخلاقی و فرهنگی هم می‌شود که این نوعی همپوشانی است و چالش در عملکرد این دو شورا به حساب می‌آید.

وی درباره مشکل دوم مشترکات این دو شورا گفت: در حوزه وظایف نظارت در امر اطلاع‌رسانی در سراسر کشور به‌عهده شورای‌عالی اطلاع‌سانی گذاشته شده است که در اساسنامه به وضوح دیده می‌شود و حالا درخواست ما این است آنهایی که در تصویب این اسناد و قوانین دست داشته‌اند توضیح دهند که هدف آنها از تشکیل این دو شورا چه بوده است.

دبیر شورای‌عالی اطلاع‌رسانی همچنین اظهار کرد: باید دید کاربردهای فناوری اطلاعات بر عهده کدام یک از این دو شوراست، اشکال از تدوین مقررات است نه از آقای «الف» و «ب» که مسئولان شورا هستند؛

بزرگ‌ترین خطایی که شکل گرفته در آیین‌نامه این دو شورا ست که شاید از سر اجبار نوشته شده است.شهریاری خاطرنشان کرد: البته راه‌حل این مسائل در ماده 9 آیین‌نامه 2 شورا وجود دارد که البته خیلی واضح نیست زیرا مشکلات بسیار پیچیده است. ماده 9 شورای‌عالی فناوری اطلاعات می‌گوید که انجام هر کاری باید با هماهنگی دبیرخانه شورای‌عالی اطلاع‌رسانی انجام شود.

توسعه کاربری ICT در ایران

محمدرضا شیرازی، مجری پروژه تنظیم برنامه طرح جامع فناوری اطلاعات ایران از این برنامه به‌عنوان یک طرح سیاستی بعد از اتمام تکفای یک نام برد و گفت: بازنگری و ارتقای برنامه ملی توسعه و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور و استفاده از تجارب موفق بین‌المللی در بهبود سیاست‌ها و راهبردهای ملی از جمله اهداف کلان این پروژه بوده است.

به گفته وی تعریف مشخص‌سازی ارگان جهت‌ساز توسعه کاربری ICT در ایران، تعیین محورهای کلیدی عملکرد، هدف‌گذاری در محورهای کلیدی عملکردی (بخشی)، تعیین سیاست‌های کلان و بخشی، تعریف پروژه‌های کلیدی و اقدامات ملی و بخشی و طراحی و تدوین ساختار نهاد راهبری فاوا و فرایند نظارت ملی از دستاوردهای مورد انتظار پروژه تنظیم برنامه طرح جامع IT بوده است.

شیرازی یکی از منابع استخراج اهداف و سیاست‌های اولیه و منابعی که درستی اهداف با آن تعیین می‌شود را اسناد کلیدی کشور عنوان و اظهار کرد: 2رویکرد مهم در سیاستگذاری فاوا وجود دارد اول اینکه ICT به‌عنوان یک بخش تولیدی یا صنعتی در نظر گرفته شود و دوم نگاه به صنعت ICT به‌عنوان یک توانمندساز که در آن اهداف مهم‌تری مطرح خواهد شد مثل توجه به منابع انسانی و توانایی‌های ICT در تمام شئونات جامعه است که این دو رویکرد در تضاد هم نیستند اما در این برنامه بیشتر توجه به کاربری ICT در کشور است و توانمندساز بودن آن.

او با تاکید بر اینکه فرایند سیاستگذاری پروسه واحدی ندارد تعیین الزامات اسناد راهبردی و دیگر اسناد بالادستی بخشی، بررسی تجارب جهانی در هدف‌گذاری برای بخشی، به دست آوردن موضوعات سیاستی، تعیین گزینه‌های سیاستی را از جمله روش‌های هدف‌گذاری در بخش‌های اقتصادی منتخب در این طرح عنوان کرد.

همچنین سعید سالاریان معاون پشتیبانی شورای اطلاع‌رسانی با اشاره به فعالیت‌های دبیرخانه شورا از بدو ایجاد گفت: تاکنون 4هم‌اندیشی درباره برنامه‌های IT محور کشور از سوی شورا برگزار شده است.او ادامه داد: هدف از برگزاری هم‌اندیشی نقد و بررسی طرح‌های انجام شده با حضور نخبگان حوزه IT است تا به این ترتیب نقاط ضعف و قوت طرح به مسئولان اجرایی آنها گوشزد شود.

تعدد متولیان فناوری اطلاعات

دکترشهریاری دبیرشورای عالی اطلاع رسانی: متأسفانه در کشور ما ویروسی فناوری اطلاعات را در برگرفته است که بسیار مشکلات را پیچیده کرده یعنی آنقدر نهاد متولی فناوری اطلاعات در جامعه ما ست که تعدد آن مانع از حل مسائل و مشکلات این حوزه می‌شود.

وی در بررسی وضعیت موجود در نهادهای مختلف مربوط به فناوری اطلاعات گفت: در شورای‌عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات، شورای‌عالی اطلاع‌رسانی، شورای‌عالی ارتباطات و شورای‌عالی انفورماتیک به‌ترتیب 10، 20، 15 و 12 شخصیت حقوقی و حقیقی با مشترکات زیاد وجود دارد.

او ادامه داد: مفاهیم مشترکی نیز در این 4نهاد دیده می‌شود. در کل کلید‌واژه‌های اطلاع‌رسانی و فناوری اطلاعات تفاوت‌هایی با هم دارند که غیرقابل تفکیک هستند اما باید توجه کرد که این دو کلمه به محتوا و قالب و شکل اشاره دارند. باید دانست اطلاع‌رسانی به واسطه فناوری نیست.