روزنامه فناوران، جواد افتاده - پس از مدت‌ها کشمکش و شکایت و شکایت‌کشی، بالاخره وزیر دستوری مبنی بر کاهش تعرفه واگذاری سیم مسی از 3 هزار تومان به هزار تومان را امضا کرد؛ دستوری که پیرو مصوبه سال گذشته سازمان تنظیم مقررات صادر شده و به گفته مسوول کمیسیون PAP سازمان نظام صنفی موجب کاهش 15 درصدی ارایه اینترنت پرسرعت خواهد شد.

این کاهش قیمت که هنوز زمان عملی شدن آن مشخص نیست را مدت‌ها انتظار کشیده‌ایم. در واقع آنقدر وعده ارزان شدن اینترنت و چشیدن طعم آن را روی سفره‌های‌مان شنیده‌ایم که دیگر باورمان نمی‌شود.

اما داستان قیمت اینترنت، یک داستان قدیمی است و حالا دیگر 4 ساله شده است. در طول این سال‌ها هر چه رقابت و تقاضا رشد کرد، وعده‌های اینترنت ارزان هم بیش‌تر و بیش‌تر شنیده و کمتر عملی شد.

امروزه، به‌رغم اعلام ضریب نفوذ 34 درصدی اینترنت در ایران از سوی وزارت ارتباطات، نمی‌توان گفت که اینترنت با خانواده ایرانی عجین شده است و دلیل اصلی آن هم به گفته کارشناسان، گران بودن اینترنت پرسرعت یا کم سرعت است. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که بارها و بارها قیمت اینترنت در ایران کاهش یافته ولی کاربر نهایی آن را احساس نکرده است.

سرگذشت کاهش قیمت اینترنت در ایران

برای نخستین بار در سال 84 موضوع کاهش قیمت اینترنت در کشور مطرح شد. در آن زمان شاهد کاهش 50 درصدی تعرفه اینترنت بودیم اما در آن مقطع با توجه به این کاهش، قیمت نهایی اینترنت در بازار تغییر چندانی نیافت و این کاهش تنها شامل قیمت پهنای باند فروخته شده شرکت دیتا به شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات اینترنتی شد.

سال 86 نیز تعرفه اینترنت 30 درصد کاهش یافت که به گفته اکثر کارشناسان این کاهش تعرفه نیز تاثیر بسزایی در سبد مصرف‌کنندگان نهایی نگذاشت. سال گذشته هم قیمت اینترنت پرسرعت یک بار دیگر 20 درصد ارزان شد بدون اینکه سودش به جیب کاربران نهایی برود.

حال باید ببینیم، آیا قرار است اینترنت در کشور فراگیر شود یا نه؟ آیا دسترسی شهروندان به اینترنت در کشور لازم است؟ و آیا مسوولان رغبتی برای دسترسی شهروندان به این دهکده جهانی دارند؟ به بیان دیگر دولت حامی توسعه اینترنت است یا سدی در برابر آن؟

هزینه اینترنت فقط پهنای باند نیست

رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای می‌گوید: پهنای باند که دولت بخشی از آن را تامین می‌کند تنها بخشی از هزینه‌های ارایه اینترنت شامل نیروی انسانی، مصرف انرژی و غیره می‌شود. به طور مثال هزینه انسانی شرکت‌های خصوصی سالانه 20 درصد افزایش می‌یابد.

محمودرضا خادمی می‌افزاید: سال گذشته قیمت پهنای باند 20 درصد کاهش یافت، که این نوع کاهش بزرگ‌ترین اشتباه در خصوص کاهش قیمت اینترنت بود چرا که این موضوع باعث ایجاد دوگانگی در قیمت اینترنت شد، این کاهش فقط مرتبط با شرکت‌های PAP بود یعنی پهنای باند ارایه شده به این شرکت‌ها 20 درصد کاهش یافت. در حالی که این شرکت‌ها پهنای باند را بیش‌تر به صورت عمده (مزایده) به شرکت‌های ISP واگذار می‌کنند کاهش قیمت تاثیری برای کاربر نهایی ندارد.

وی می‌گوید: در معدودی شرکت‌ها نیز به صورت مستقیم پهنای باند فروخته می‌شود که شامل کاهش قیمت می‌شود. به این ترتیب دو نوع قیمت در بازار به وجود آمده است.

خادمی عنوان می‌کند: مسوولان باید قیمت را در کل بازار یکسان کنند و کاهش قیمت را برای همه شرکت‌ها و کاربران نهایی بسنجند.

انحصار طلبی در اینترنت

رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، انحصاری بودن ورود پهنای باند توسط وزارت ارتباطات و شرکت زیرساخت را از دیگر دلایل بالابودن قیمت اینترنت می‌داند و می‌گوید: اگر پهنای باند از این انحصار خارج شود قاعدتا بازار رقابتی باعث کاهش قیمت می‌شود. لذا دولت باید به دنبال سیاست گذاری و نظارت برود نه ارایه خدمات.

به گفته خادمی، در برخی از کشورها دولت به عرصه اینترنت پا گذاشته است اما ورود دولت در زمینه ارایه خدمات نیست بلکه در زمینه ارایه تسهیلات و یارانه‌های گوناگون جهت کاهش قیمت اینترنت است. اما گویا در ایران دولت نه تنها یارانه نمی‌دهد بلکه ارایه اینترنت را نیز وظیفه خود می‌داند.

اینترنت یارانه می‌خواهد یا نه

محمود رضا خادمی به موضوع اعطای یارانه برای اینترنت در برخی کشورها اشاره می‌کند و معاون وزیر ارتباطات هم درباره کمک دولت برای فراگیری اینترنت در کشور به این موضوع معتقد است: هم اکنون در حال "گذار" هستیم و توسعه اینترنت می‌تواند باعث توسعه سایر بخش‌های کشور شود لذا دولت باید برای توسعه این بخش یارانه پرداخت کند تا از این دوره گذار عبور کنیم.

کمال محامدپور با طرح سوالی مبنی بر اینکه آیا قیمت تمام شده اینترنت با توان مالی خانوار ایرانی متناسب است یا نه، می‌افزاید: اگر قرار است بخش خصوصی در این عرصه فعالیت کند باید تسهیلات و شرایط لازم برای کاهش قیمت اینترنت فراهم شود.

رییس کمیته مخابرات مجلس نیز با اشاره به اینکه قیمت ارایه پهنای باند توسط زیرساخت قابل تجدید نظر است، می‌گوید: با ایجاد تعامل مناسب بین مخابرات، شرکت زیرساخت و شرکت‌های PAP می‌توان شاهد کاهش هزینه اینترنت کشور بود. البته نباید فراموش کرد که بحث در این عرصه بسیار پیچیده است و نیاز به زمان و کار کارشناسی دارد.

علی مطهری هم با طرح این سوال که آِیا باید چشم انداز در این حوزه داشت یا نه، عنوان می‌کند: اگر قرار باشد اینترنت ارزان دهیم قاعدتا راه حل پیدا می‌شود.

وی می‌افزاید: متاسفانه بعضی از هزینه‌ها ناشی از مدیریت نادرست در بخش خصوصی و دولتی فعال در این حوزه است. ما در استفاده از شبکه زیرساخت موجود کشور مشکل داریم. بنابراین بحث دادن یارانه برای کاهش قیمت اینترنت منطقی به نظر نمی‌رسد زیرا این روزها بحث حذف یارانه‌ها در مجلس و دولت مطرح است.

معاون وزیر ارتباطات همچنین موضوع‌های غیر فنی و مسایل اقتصادی، فرهنگی را در زمینه کاهش قیمت اینترنت برای کاربران نهایی موثر می‌داند و می‌افزاید: برای این کاهش باید شرکت‌های مخابرات استانی و مخابرات ایران و شرکت ارتباطات زیرساخت برآورد مناسبی از قیمت تمام شده اینترنت داشته باشند و تا جایی که اختیارات دارند و بتوانند در این زمینه کاهش قیمت داده یا راهکارهایی را مطرح کنند.

وی با بیان اینکه در موضوع کاهش قیمت اینترنت یکی از موضوعات مهم بحث فنی است، می‌گوید: زیرساخت‌هایی برای این کار باید وجود داشته باشد که در چند سال اخیر این موضوع حل شده و به لحاظ فنی در این زمینه مشکل نداریم؛ از سویی طرح ملی شبکه IP مطرح و مناقصه آن توسط شرکت ارتباطات زیرساخت برگزار شده و برنده نیز مشخص شده است.

به گفته محامدپور، تاکنون پیشنهادی به مرکز تحقیقات جهت بررسی کاهش قیمت اینترنت نشده است.

هزینه‌های اینترنت واقعی نیست

رییس کمیته مخابرات مجلس شواری اسلامی از سویی، وضعیت اینترنت کشور را مثبت ارزیابی نمی‌کند و می‌گوید: متاسفانه قیمت اینترنتی که به دست کاربر نهایی می‌رسد وضعیت مطلوبی ندارد و هزینه‌هایی که هم اکنون از کاربران دریافت می‌شود، واقعی نیست. بنابراین شرکت زیرساخت، شرکت مخابرات و شرکت‌های خصوصی فعال در این عرصه باید ساز و کارهای کاهش قیمت اینترنت را ایجاد کنند تا چرخه ارایه سرویس ارزان‌تر شود.

وی تعریف "زیرساخت" در کشور را هم مورد انتقاد قرار می‌دهد و می‌گوید: خیلی‌ها معتقدند سیم مسی زیرساخت است با این تصور چگونه می‌توان تصور کرد صحنه رقابت در عرصه اینترنت پرسرعت در کشور ایجاد شود، ما باید رفته رفته در تعریف اینترنت تجدید نظر کنیم.

20 درصد یعنی 4 درصد

از سوی دیگر یک کارشناس فناوری اطلاعات در این باره می‌گوید: کل هزینه‌های تامین پهنای باند 20 درصد هزینه نهایی یک خدمت ADSL در کشور است یعنی از 20 درصدی که در سال گذشته کاهش یافت، 4 درصد مرتبط به پهنای باند است.

بهمن برزگر با اشاره به اینکه قیمت اینترنت در مرز کشور ارزان است ولی از زمانی که از مرز به داخل کشور می‌آید، گران می‌شود، می‌افزاید: برای کاهش واقعی قیمت اینترنت باید قیمت پهنای باند و هزینه خدمات انتقال پهنای باند که توسط شرکت ارتباطات زیرساخت انتقال پیدا می‌کند، در کشور کاهش پیدا کند.

وی می‌گوید: هم‌اکنون متوسط درآمد یک شرکت PAP از یک خط تلفن 5 هزار تومان است که تاکنون از این رقم 3 هزار تومان بابت اجاره خط توسط مخابرات از شرکت‌های PAP دریافت می‌شده و شرکت‌ها هم عین این مبلغ را از مردم می‌گرفتند.

وی با اشاره به اینکه نهادهای دولتی باید خدمات انحصاری خود را کاهش دهند، گفت: تا زمانی که یک شرکت دولتی مانند شرکت زیرساخت خدمات انحصاری ارایه می‌دهد، همواره مشکل پهنای باند و قیمت آن پابرجا خواهد بود.

البته مسوولان شرکت مخابرات در زمان‌های مختلف ادعای حمایت از شرکت‌های PAP و تعامل مناسب با آنها را داشته و دارند اما معلوم نیست چرا این شرکت‌ها همچنان از عملکرد شرکت مخابرات ناراضی هستند و آخرین گلایه آنها که به مراجع قضایی نیز تسلیم شد کاهش ندادن تعرفه زوج سیم بود که طبق مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات باید از 3 هزارتومان به یک هزار تومان کاهش می‌یافت.

نمی‌دانم با خواندن این گزارش فهمیده‌اید چرا اینترنت در ایران ارزان نمی‌شود؟ دولت می‌گوید بخش خصوصی ناکارآمد است و شرکت‌ها هم می‌گویند با این روش تعامل دولت، اینترنت ارزان نمی‌شود.

به این ترتیب اینترنت به جای اینکه ارزان شود و در سفره مردم جا بگیرد، فعلا توپی شده که در زمین بازی دولت – بخش خصوصی پاسکاری می‌شود.