همشهری آنلاین، زهرا باقری - امروزه فناوری ارتباطات و اطلاعات، از مقولههای بسیار مهمی است که توجه بیشتر کشورهای جهان را بهخود جلب کردهاست.
گرچه زمان زیادی از تولد اولین کامپیوترها نمیگذرد، ولی در همین مدت کم آنها توانستهاند وارد قلمروی همه رشتههای علمی شوند و یکی از وسایل ضروری زندگی به حساب آیند. واقعیت این است که استفاده از کامپیوتر و بهخصوص اینترنت با سرعت غیرقابل تصوری در حال رشد است.
طبق آمارها تا ابتدای ماه مارس سال 2008، ایران 23میلیون نفر کاربر اینترنت داشته و به لحاظ بیشترین استفاده کاربران اینترنت در جهان رتبه هفدهم را کسب کردهاست که این نشاندهنده استفاده قابل توجه ایرانیان از جهان مجازی است.
علل مختلفی باعث اقبال اینترنت در کشورمان شدهاست؛ ویژگیهایی چون ترکیب و بافت جمعیتی خصوصاً از لحاظ سنّی. همچنین بروز شرایط خاص اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سبب گسترش وبلاگنویسی شده است، بهگونهای که ایران به یکی از رکورددارهای وبلاگنویسی در سطح جهان تبدیل شدهاست و این را میتوان با مشاهده آمار وبلاگهای به روز شده (از جهت قرار گرفتن مطلب در آنها) در بلاگسرویسها مشاهده کرد.
از سوی دیگر، توجه به بحث زنان در ایران رو به گسترش است و این موضوع را میتوان از بالا رفتن تعداد مقالات و کتابها و برگزاری همایشها و سمینارهای مختلف با موضوعات مرتبط با زنان دریافت و تاثیر آن را مشاهده کرد. در این میان، سؤالی به ذهن میرسد؛ «آیا موضوعات و مطالبات زنان در دنیای مجازی نیز مانند دنیای واقعی یکی از دغدغههای اصلی نویسندگان وبلاگها هست یا خیر؟» اما پاسخ به این سؤال به این سادگیها صورت نمیگیرد چرا که بلاگسرویسها آمار تعداد وبلاگهای به روز شده را ارائه نمیدهند و از اینرو نمیتوان جامعه آماری دقیق و در مرحله بعد نمونهای مناسب از آن انتخاب کرد.
ولی پارسیبلاگ که در بین سرویسهای ارائهدهنده بلاگ رایگان، جزو اولین بلاگسرویسهای پربیننده در ایران محسوب میشود، شرایطی را فراهم کرده است که میتوان به راحتی جامعه آماری را انتخاب و از بین آنان به گزینش و بررسی نمونهها پرداخت.
چرا که در بخش مدیریت محتوایی پارسیبلاگ، تمام پستهایی که از طریق نویسنده یا نویسندگان وبلاگ که بهاصطلاح مدیر وبلاگ خوانده میشوند، وجود دارند و وظیفه مدیران محتوایی بررسی پستها طبق قوانین مشخص و مدون است که درصورت تخلف از قوانین این تخلفات هم به مدیر وبلاگ و هم به مدیریت سایت گزارش میشود تا درصورت عدمرفع آن اقدامات جدیتری صورت گیرد، لذا با هماهنگی مدیر سایت و با استفاده از اختیارات مدیریت محتوایی، از بین پستهای هنوز بررسی نشده(13000) طبق فرمول کوکران، 376 پست از زمان شروع تحقیق ثبت و بهعنوان نمونه مورد ارزیابی قرار گرفت اما در این میان، دو مسئله بهعنوان محدودیت انتخاب وجود داشت:
1- بعضی افراد چند پست را بهطور متناوب تکرار کرده بودند و به این ترتیب فقط مورد اول ضبط شد.
2- بعضی مدیران پستهای متفاوت اما پشت سر هم را تکرار کرده بودند، در این صورت ممکن بود 5 پست فقط برای یک وبلاگ و یک مدیر باشد و با توجه به اهداف تحقیق تنها 2 پست اول از هر مدیر بهعنوان نمونه لحاظ شد. بهعلت تنوع پستها، موضوعات در ساختارهای مشخصی دستهبندی شدند و در آنها مطالبی که بهطور مستقیم یا غیرمستقیم به زنان مربوط میشد، مورد نظر قرار گرفت.
- جمله: جملاتی که هدف اصلی در بیان آن طرح موضوعات زنان است.
- خبر: بیان اخباری که در رابطه با فعالیتهای مربوط به زنان است.
- دلنوشته: یادداشتهایی که از زندگی و نوع روابط میان نویسنده و دیگران نوشته شده و به گونهای زن در آن اثرگذار است.
- شعر: اشعاری که محور اصلی آن موضوعات مربوط به زنان است.
- طنز: بیان و نقد مسائل و مشکلات، ارائه نظرات و پیشنهادها با محوریت موضوعات زنان، اما به زبان طنز و با ساختاری نه چندان جدی.
- مشکلات: بیان کننده مشکلاتی که در زندگی دختران و زنان ایرانی وجود دارد.
- مقاله: براساس چارچوب عمومی مقاله (مقدمه، بدنه اصلی مقاله و نتیجهگیری به همراه منابع و مآخذ) و یا حداقل بدنه اصلی و منابع و مآخذ، با محوریت موضوعات زنان.
- نقد و بررسی: به نقد و بررسی مسائل و مشکلات زنان پرداخته شدهاست و تفاوت آن با مشکلات در این است که در اینجا علاوه بر بیان مشکلات، به ارائه نظر و در برخی موارد راهکار رفع مشکل نیز پرداخته شده است.
یافتههای پژوهش
در مجموع میتوان اینگونه بیان کرد که از بین 376 نمونه، 33 مورد (77/8 درصد) بهطور مستقیم به بحث زنان پرداختهاند.
- جمله: 06/6 درصد (2 مورد) مربوط به این موضوع بود که نویسندگان مرد و زن بودند و به بیان وابستگی مردان به زنان در قالب جملات عاطفی پرداخته بودند.
- خبر: 06/6 درصد (2 مورد) در رابطه به این موضوع کار کرده بودند، که یک نفر مرد و یکی هم هویت خود را مشخص نساخته بود، اما خبری که بیان کرده بودند در مورد میزان مهریه همسر شاه مخلوع ایران(فرح) بدون هیچ نقد و بررسیای، تنها تصویر سند ازدواج را در پست خود قرار داده بود و در یادداشتهای بازدیدکنندگان در قسمت نظرات، به نقد میزان مهریه وی پرداخته بودند و خبر دوم در رابطه با ایرانیان موفقی که در سرتاسر دنیا زندگی میکنند بود که در بین آنها اسامی زنان نیز به چشم میخورد. اینگونه میتوان تحلیل کرد که بحث اخبار و اطلاعات زنان در دنیای وبلاگنویسی مطرح نیست.
- دلنوشته: 12/12درصد (4 مورد) که مرد و زن به میزان برابر به آن پرداخته بود و در همه موارد زنان را محور اثر بر زندگی خود و دیگران معرفی کردهبودند. میتوان اینگونه استدلال کرد که بحث محور بودن زنان در ارکان خانواده و اثرگذاری ایشان بر دیگران را وبلاگنویسان قبول داشته و به آن توجه دارند.
- شعر: 15/ 15 درصد (5 مورد) کل موضوعات به کار رفته در پستها را تشکیل داده بود و در این شعرها که دو مرد و سه نفر هویت نامشخص کار کرده بودند، وفاداری زنان در عشق و ستودن ایشان در محبت به خانواده بیان شده بود.
- طنز: 15/ 15 درصد (5 مورد) که 3 مرد و یک زن و یک هویت نامشخص به آن پرداخته بودند، دو مورد در ارتباط با تغییر شرایط اجتماعی به نفع زنان و یک مورد هم به تمسخر فعالیتهای فمینیستها (جنبشهای حمایت از زنان در غرب) و یک نمونه هم به بیان مهارت زنان در خانهداری پرداخته بود. در این پستها به بیان دیگر دیدگاه افراطی نسبت به فعالیتهای زنان وجود دارد و به نوعی آنها را محکوم کرده، به تمسخر میگیرد و باور به نقشهای سنتی زنان (خانهداری) وجود دارد.
- مشکلات: 12/12درصد (4 مورد) که همه زن بودند به بیان مشکلات اقتصادی(یک مورد)، اجتماعی(دو مورد) و حقوقی(یک مورد) زنان پرداخته بودند.
- مقاله: 24/24درصد (8 مورد) که 5 مورد مرد و 3 مورد هویت نامشخص بودند در 3 مورد در حیطه مباحث مذهبی(رفع شبهه در رابطه با حقوق زنان) کار کرده بودند و دو مورد هم در رابطه با«آموزش سؤالات جلسه خواستگاری و برقراری رابطه عاشقانه و صحیح زناشویی»، مقاله نوشته بودند. این حجم از موضوعات که با نگاه علمی به بحثهای مختلف پرداخته بودند در مقایسه با سایر موارد بسیار چشمگیر بوده و سطح مقالات به کار رفته در پستها نیز عمومی(عدماستفاده از لغات سخت و دشوار) و قابلقبول است.
- نقد و بررسی: 09/9درصد (3 مورد) به این مسئله پرداختهاند که هر 3 نفر مرد بودند و این میتواند نشان از اهمیت کم زنان به موضوع نقد و بررسی موضوعات مربوط به جنس خودشان در دنیای مجازی باشد.
لازم به یادآوری است که نتایج تحقیق هیچگاه حکم قطعی در انجام امور نبوده و همیشه این احتمال وجود دارد که در بین دیگر نمونههایی که در جامعه آماری بودند و در نمونه لحاظ نشدند این نتایج رد شود.با توجه به بکر بودن و ناشناخته ماندن این نوع موضوعات در بین کاربران پارسیبلاگ و با توجه به صبغه سوگیریهایی که در استفاده از امکانات جدید وجود دارد که ابتکار عمل را گرفته و مسئولین در نهایت مجبور به دفاع میشوند که این خود نیز باعث از دستدادن ابتکار عمل میشود و این امکان را بهوجود میآورد که صدمات جبرانناپذیری بر بدنه افکار و اعتقادات و از سوی دیگر معرفی چهره حقیقی ایران و اسلام در دنیای مجازی به بار آید، پیشنهاد میشود که برای پرداختن به موضوعات زنان در این فضا برنامهریزی دقیق و منظمی صورت گیرد تا انواع وبلاگها به موضوعات مختلف زنان بپردازند و از طرف دیگر با آشنا ساختن صاحبنظران، پژوهشگران و علاقهمندان به مباحث زنان و ارائه خدمات و حمایتهای لازم در این زمینه، امکان فعالیت اینگونه افراد در اینترنت گسترش یابد.