روزنامه اعتماد، سید ابوالحسن مختاباد*

اول؛ داستان ما روزنامه نگاران ایرانی و سیاست و انتخاباتی که در پیش رو داریم، حکایت در بیابان ماندن مجنون با شتر در دفتر چهارم مثنوی است.

در داستان مثنوی مجنون قصد رفتن به کوی لیلی را دارد، اما سوار شتری می شود که بچه یی به دنیا می آورد. از یک سو مجنون قصد رسیدن به لیلی را دارد و از دیگر سو شتر تاب رها کردن بچه اش را ندارد. این ماجرا ادامه می یابد تا جایی که مجنون مدت ها در بیابان می ماند و در نهایت برای آنکه از چنین بندی خلاصی یابد خود را از شتر به زیر می افکند و با پایی شکسته، افتان و خیزان و زخمی و مجروح، به سمت کوی لیلی می رود.

آنچنان افکند خود را سخت زیر/ تا مخلخل گشت جسم آن دلیر

چون چنان افکند خود را سوی پست/ از قضا آن لحظه پایش هم شکست

پای را بر بست گفتا گو شوم/ در خم چوگانش غلتان می روم

در ادامه مثنوی این نتیجه گیری را می کند که؛

زین کند نفرین حکیم خوش دهن/ بر سواری کاو فرو ناید زتن

پایین آمدن از تن یا شتر همان چیزی است که در روزنامه نگاری حرفه یی از آن به عنوان فاصله گرفتن از موضوع و بی طرف ماندن سخن می گویند. اگر یاد نگیریم احساس مان درباره رویداد را در کشوی میزمان جا بگذاریم، دیر یا زود تندباد احساس ها ما را به ناکجاآباد خواهد برد یا سرگردان در بیابان خواهیم شد.

روزنامه نگاری عرصه کشف حقیقت ها و گزارش دقیق و صحیح اتفاقاتی است که رخ می دهد.

در بندی از اصول اخلاقی روزنامه نگاران امریکا که در سال 1923 به تصویب انجمن سردبیران امریکا رسید، آمده است؛«روزنامه نگار حرفه یی بین گزارش اخبار و بیان عقیده، تفاوت قائل است. گزارش اخبار باید خالی از اظهار عقیده یا هر نوع تعصب باشد. این قاعده البته درباره مقالات به خصوص، که به منظور مدافعه نوشته می شود یا مقالاتی امضا دار که به نویسنده اجازه تفسیر و استنتاج می دهد، به کار نمی رود.»

دوم؛ شاید اگر برخی آموزش های روزنامه نگاری و برخی مطالعات پراکنده در زمینه روزنامه نگاری حرفه یی نبود، من هم در زمره روزنامه نگارانی بودم که در کمپین دعوت از خاتمی حضور یافته بودند. اما آموزه های روزنامه نگاری می گوید می توان از خاتمی و کروبی و جبهه اصلاحات که به حقوق معنوی ما روزنامه نگاران پایبندی بیشتری نشان می دهند، دفاع کرد بدون آنکه سمپات یا هوادار آنها بود.

روزنامه نگار، فعال سیاسی نیست و رعایت این مرز ظریف، همان چیزی است که ما روزنامه نگاران به لحاظ حرفه یی باید بکوشیم به آن برسیم. اما متاسفانه توقیف های پیاپی و لغو مجوزهای پشت هم، که سبب می شود روزنامه نگاران یا تغییر شغل دهند یا به دیار دیگر کوچ کنند، فرصتی نمی دهد تا این تجارب انباشته شود و انتقال یابد.

فعال سیاسی بودن روزنامه نگار سبب می شود وی در همان حوزه یی که کار می کند، اصلی به نام بی طرفی را نقض کند؛ اصلی که از اصول مسلم کار روزنامه نگاری است.به یاد دارم یکی از روزنامه نگاران شاخص حوزه سیاست و اقتصاد سیاسی تعریف می کرد با گروهی هشت نفره از روزنامه نگاران کشورهای عربی به سفر کاری به ژاپن رفته بودند.

آن گونه که وی تعریف می کرد سفر آنها (به گمانم آوریل 1996) با حادثه حمله سبوعانه رژیم صهیونیستی به بیمارستانی در قانا مصادف شده بود؛ حمله یی که متاسفانه این روزها هم به شکلی وحشیانه تر در غزه تکرار شده است. وی پلاکاردی تهیه کرد که روی آن نوشته شده بود«اسرائیل با حمله به بیمارستانی در قانا صدها کودک و بیمار را کشت و مجروح کرد» بعد به سراغ روزنامه نگاران دیگر کشورها رفت و از آنها خواست با همدیگر به سمت سفارت رژیم صهیونیستی در ژاپن حرکت کنند و جلوی سفارت پلاکارد به دست تحصن کنند. ماجرا تا اینجا خوب پیش می رفت و همه روزنامه نگاران هم موافقت کردند جز یک تن، که روزنامه نگاری نسبتاً باسابقه از عربستان سعودی بود. وقتی از وی دلیل چنین کاری را پرسیدند، وی پاسخ داد؛ «ما فعال سیاسی نیستیم که پلاکارد به دست بگیریم، ما روزنامه نگاریم و باید یک واقعه را گزارش کنیم؛ بهترین کاری که ما می کنیم که تاثیر آن هم 100 برابر علم کردن یک پلاکارد و تحصن در جلوی سفارت اسرائیل در ژاپن است، همانا رفتن به منطقه و ارائه گزارشی از واقعیت های موجود به مردم و مخاطبان است. همین گزارش ها به اندازه صدها پلاکارد و تحصن ده ها هزار نفر تاثیر دارد و افکار عمومی را در همراهی و همدردی با آسیب دیدگان قانا و ابراز تنفر نسبت به رژیم اسرائیل تحریک می کند.»

به گمان نگارنده روزنامه نگاران ایرانی در انتخابات پیش رو، فارغ از آنکه چه کسی برنده یا بازنده شود، باید تلاش کنند انتخاباتی آزاد و دموکراتیک برگزار شود و با پیگیری ها و گزارش های منصفانه و دقیق و بی طرفانه، سعی کنند بر تمامی زوایای تاریک این رخداد مهم نور بتابانند و شفاف شدن مواضع و دیدگاه های افراد را در معرض افکار عمومی قرار دهند. این گونه به رسالت حرفه یی خویش عمل کرده اند.

*عضو هیات مدیره انجمن صنفی مطبوعات